ویتامین K یکی از ریزمغذی‌های ضروری است که همانند سایر ویتامین‌ها نقشی اساسی در عملکرد صحیح و سلامت بدن دارد. باتوجه‌به نقش بسیار بالای این ویتامین در انعقاد خون، ویتامین کا به‌عنوان ویتامین انعقاد خون نیز شناخته می‌شود. اما علاوه بر این، ویتامین K دیگر چه مزایایی برای بدن فراهم می‌کند؟
این ویتامین در چه مواد غذایی یافت می‌شود و بهترین راه مصرف ویتامین K چیست؟ آیا کمبود این ویتامین می‌تواند خطراتی جدی را برای سلامتی به همراه داشته باشد؟
در ادامۀ این مطلب با ما همراه باشید تا با بررسی جامع ببینیم ویتامین K برای چیست و با بررسی نقش آن در بدن به همۀ سؤالات پیرامون این ویتامین پاسخ دهیم.
ویتامین K چیست؟
برخلاف باور عموم، ویتامین K تنها در یک ریزمغذی خلاصه نشده و به گروهی از ویتامین‌های محلول در چربی گفته می‌شود که در انعقاد خون سلامت و متابولیسم استخوان‌ها و تنظیم سطوح کلسیم خون نقشی اساسی دارند. ویتامین K1 (فیلوکینون) نوع اول و اصلی ویتامین K است که در منابع غذایی گیاهی یافت می‌شود. نوع دوم ویتامین K2 (متاکینون) نام دارد که بیشتر در منابع غذایی حیوانی و غذاهای تخمیرشده یافت می‌شود.
توصیه به مصرف ویتامین K برای چیست؟
همان طور که گفته شد، ویتامین K نقشی مهم در سلامت داشته و فواید آن برای سلامتی بسیار زیاد است. در این بخش بررسی خواهیم کرد که، دقیقا فواید ویتامین K چیست و این ویتامین چگونه سلامت بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
فواید آنزیمی ویتامین K برای انعقاد خون و استخوان‌ها
ویتامین K تنها ویتامین انعقاد خون نیست و در بدن به‌عنوان یک مکمل آنزیمی عمل می‌کند. مهم‌ترین آنزیمی که عملکرد صحیح آن وابسته به وجود این ویتامین است، آنزیم پروترومبین (Prothrombin) نام دارد که به‌نام فاکتور انعقادی ۲ (Clotting Factor II) نیز شناخته می‌شود. در واقع به‌دلیل وجود این آنزیم است که ویتامین K به‌عنوان ویتامین انعقاد خون معروف شده است.
این آنزیم در ایجاد لخته‌شدن و انعقاد خون در هنگام خون‌ریزی‌های داخلی و خارجی نقش دارد. ویتامین K همچنین به‌عنوان مکمل آنزیمی برای آنزیم دیگری به‌نام استئوکلسین (Osteocalcin) عمل می‌کند که احتمالاً در متابولیسم استخوان‌ها و رسوب مناسب کلسیم در آن‌ها نقش دارد.
سلامت قلب
ویتامین K ممکن است با جلوگیری از معدنی‌شدن خون به حفظ فشارخون پایین‌تر کمک کند که درنتیجۀ آن قلب قادر خواهد بود خون را با راحتی و آزادی بیشتر در رگ‌ها پمپاژ کند. معدنی‌شدن خون درنتیجۀ افزایش سن به‌صورت طبیعی رخ خواهد داد و یکی از فاکتورهای ریسک اصلی بیماری‌های قلبی به حساب می‌آید.
علاوه بر سلامت قلب، نشان داده شده است که مصرف کافی ویتامین کا می‌تواند ریسک سکته مغزی را نیز تا حد زیادی کاهش دهد.
بهبود سلامت دندان‌ها
تحقیقات بر روی حیوان‌ها نشان داده است که ویتامین K2 می‌تواند باعث بهبود سلامت دندان‌ها شود؛ مسئله‌ای که باتوجه‌به نقش ویتامین K بر روی سلامت استخوان‌ها چندان دور از ذهن نیست. یکی از پروتئین‌های تنظیم‌کنندۀ اصلی در سلامت دندان‌ها که استئوکالسین نام دارد و همچنین برای سلامت استخوان‌ها نیز بسیار اساسی به شمار می‌رود، توسط ویتامین K2 فعال‌سازی می‌شود.
درمان پوکی استخوان
تحقیقات درمورد تأثیرات مصرف مکمل‌های ویتامین K در جلوگیری از پوکی استخوان (Osteoporosis) و بیماری‌های عروق کرونری قلب جریان دارد و هنوز نتیجه‌ای قطعی در این زمینه به دست نیامده است.
بااین‌حال یک تحقیق معتبر در کشور ژاپن نشان داد که، مصرف مکمل‌های ویتامین K ممکن است باعث کاهش خطر شکستگی لگن و ستون فقرات در خانم‌ها پس از سن یائسگی شود. ازاین‌رو درمان با مکمل‌های ویتامین K در ژاپن و برخی کشورهای شرق آسیا درمورد پوکی استخوان انجام می‌شود؛ اما، سازمان غذا و داروی امریکا این درمان را توصیه نمی‌کند.
منابع غذایی ویتامین K
به‌دلیل اینکه ویتامین کا در مواد غذایی به اندازۀ کافی وجود دارد معمولاً نیازی به مصرف مکمل ویتامین k و آمپول ویتامین k نیست. درصورتی‌که بدانید ویتامین کا در چیست و چه مواد غذایی آن را شامل می‌شوند، به‌راحتی می‌توانید نیاز روزانه خود را از این ویتامین بدون مصرف مکمل ویتامین K برطرف کنید.
ویتامین K در بسیاری از منابع غذایی گیاهی و جانوری به مقدار مناسبی یافت می‌شود. گیاهان برگ تیره مانند اسفناج، بروکلی و کلم کیل (Kale) بهترین منابع ویتامین K یک هستند. در واقع مصرف تنها یک لیوان از این گیاهان می‌تواند نیاز روزانه همۀ افراد از این ویتامین در سنین مختلف را تأمین کند.
بسیاری از سبزیجات دیگر شامل هویج، بلوبری، کدوحلوایی و کاهو نیز حاوی ویتامین K1 هستند. منابع حیوانی شامل گوشت خوک، مرغ، زرده تخم‌مرغ، پنیر و سویای تخمیرشده با باکتری‌هایی به‌نام Natto دارای ویتامین K2 هستند.
کمبود و نحوۀ مصرف مکمل ویتامین K
خوشبختانه کمبود ویتامین K به‌ندرت در افرادی که از رژیم تغذیه مناسب پیروی می‌کنند اتفاق می‌افتد؛ زیرا، همان طور که گفته شد، این ویتامین با مقادیر مناسبی در بسیاری از سبزیجات و غذاهای گیاهی موجود است. بااین‌حال کمبود این ماده می‌تواند باعث اختلال در سیستم انعقاد خون شود. این اختلال به‌صورت افزایش زمان بندآمدن خونْ خود را نشان داده که در زبان پزشکی به‌نام Prothrombin Time یا PT شناخته می‌شود.
میزان موردنیاز روزانه ویتامین کا بر اساس سن و جنس افراد متفاوت است. برای مثال، درحالی‌که نوزادان به تنها ۲ میکروگرم از این ویتامین نیاز دارند، زنان بالغ باید حدود ۹۰ و مردان بالغ حدود۱۲۰ میکروگرم از این ویتامین را دریافت کنند. نصف لیوان استاندارد کلم بروکلی پخته‌شده حاوی ۱۱۰ میکروگرم ویتامین K است که تقریباً معادل نیاز روزانه مردان بالغ است.
البته باید توجه داشت که، همه ویتامین K موجود در غذای مصرف‌شده جذب بدن نمی‌شود و ازآنجاکه این ویتامین محلول در چربی است، برای جذب بهتر باید به همراه غذاهای حاوی چربی مصرف شود.
بااین‌حال کمبود ویتامین K ممکن است در دو گروه اتفاق بیفتد؛ نوزادان و افراد بیمار دچار سوء جذب مواد غذایی. در این افراد نیاز به مصرف مکمل ویتامین k و خصوصاً آمپول ویتامین k است.
به این دلیل که عبور و انتقال ویتامین K از طریق جفت مادر به جنین ضعیف است، نوزادان در بدو تولد مستعد کمبود این ویتامین هستند. کمبود این ویتامین در نوزادان می‌تواند منجربه خون‌ریزی در مناطق مختلف بدن شود.
گروه دوم افرادی هستند که به علت بیماری‌های مختلف نظیر کولیت اولسراتیو (Ulcerative Colitis) و بیماری سلیاک (Celiac Disease) دچار سوء جذب مواد غذایی هستند یا به علت برخی عمل‌های جراحی در دستگاه گوارش، جذب چربی‌ها در آن‌ها به‌خوبی انجام نمی‌شود.
باتوجه‌به احتمال کمبود ویتامین K در نوزادان و خطر خون‌ریزی داخلی و خارجی به دنبال آن، انجمن متخصصان اطفال امریکا (American Academy of Pediatrics) توصیه می‌کند که به تمامی نوزادان متولدشده یک دوز ویتامین K در بدو تولد تزریق شود.
افرادی هم که داروهای ضدانعقاد (Blood Thinner) نظیر وارفارین (Warfarin) با نام تجاری (Coumadin) مصرف می‌کنند، ممکن است با خطر تغییرات میزان ویتامین K و ایجاد لخته در خون مواجه شوند و ازاین‌رو باید مقادیر ثابتی از این ویتامین را در رژیم غذایی روزانه خود حفظ کنند. این افراد بهتر است در این زمینه با پزشک خود مشورت کنند.
قرص ویتامین کا چیست؟
قرص ویتامین K یکی از انواع مکمل‌های ویتامین کا است که در کنار آمپول ویتامین k قرار می‌گیرد. قرص ویتامین کا در انواع و دوزهای مختلف تولیدشده در دسترس است. اما همان طور که گفته شد، این ویتامین جزء ویتامین‌های محلول در چربی است و مقدار اضافی آن در بدن ذخیره خواهد شد. بنابراین اکیداً توصیه می‌شود که ویتامین K را بدون تجویز پزشک به‌صورت خودسرانه مصرف نکنید.
مصرف بیش از اندازه مکمل ویتامین k
معمولاً مصرف بیش از اندازه ویتامین‌های محلول در چربی با مسمومیت همراه خواهد بود. بااین‌حال احتمال مسمومیت با ویتامین کا بسیار پایین بوده و عوارض خاصی برای مصرف بیش از حد مجاز و روزانه ویتامین K گزارش نشده است.
دلیل این مسئله به تحمل بیشتر بدن برای دوزهای بالاتر ویتامین کا برمی‌گردد؛ اما، بااین‌حال مصرف مکمل‌های این ویتامین برای افراد معمولی بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود و بهتر است که برای دریافت آن به سراغ منابع ویتامین K در مواد غذایی بروید.
درصورتی‌که مسمومیت با ویتامین کا رخ دهد، ممکن است عوارضی مثل زردی، هیپربیلی روبینمی نوزادان، کم‌خونی همولیتیک و اختلال مغزی کرن‌ایکتروس در فرد بروز کند.
باتوجه‌به موارد ذکر شده، ویتامین K ماده‌ای حیاتی و ضروری برای بدن و وجود آن در رژیم غذایی ضروری است؛ بااین‌حال، مصرف مکمل‌های این ویتامین در افراد معمولی توصیه نمی‌شود. لذا بهتر است که مصرف مکمل‌های این ویتامین برای اهداف درمانی با نظر پزشک انجام شود.
مکمل ویتامین k مصرف کنیم یا خیر؟
ویتامین کا یک ویتامین محلول در چربی است که خواص زیادی برای سلامتی دارد. این ویتامین نقش بسزایی در انعقاد خون و سلامت استخوان دارد. دو نوع ویتامین K1 و K2 انواع اصلی ویتامین کا را تشکیل می‌دهند. ویتامین K1 بیشتر در منابع غذایی گیاهی یافت شده و منابع غذایی حیوانی بیشتر ویتامین K2 را شامل می‌شوند. کمبود ویتامین K بسیار نادر است؛ اما، می‌تواند در برخی نوزادان یا افراد مبتلابه بیماری‌های خاص رخ دهد. با یک رژیم غذایی سالم می‌توان میزان موردنیاز بدن از این ویتامین را تأمین کرد و مصرف مکمل‌های آن مثل قرص ویتامین K بدون تجویز پزشک توصیه نمی‌شود.
امیدواریم این مطلب که در آن سعی کردیم مروری کامل بر ویتامین کا داشته باشیم و به همه کنجکاوی‌های شما درمورد این ویتامین پاسخ دهیم مورد توجهتان قرار گرفته باشد. تجربه شما از مصرف ویتامین کا چیست؟ آیا به دریافت کافی این ویتامین از طریق رژیم غذایی اهمیت می‌دهید؟ تاکنون قرص ویتامین کا را مصرف کرده‌اید؟ با ما در بخش نظرات همراه باشید.
منابع
نظر شما