چند پرده از سینمای برداشت زرشک در خراسان جنوبی

به گزارش خبرگزاری سلامت(طبنا) خراسان جنوبی، به هر گوشه ای از این سرزمین زرخیز دسته های سرخ رنگی آراسته که در دنیا تک و یگانه است و نام خراسان جنوبی بر تارک دنیا با نام همین یاقوت های سرخ خاص و بی نظیر می درخشد و مقام اولی خراسان جنوبی نیز در جهان به واسطه همین محصول سازگار با اقلیم آن است.

این روزها فرش قرمز کشاورزی خراسان جنوبی نیز به واسطه همین دانه دانه های ریز که از میان تیغ های تیز درختان زرشک روییده اند بیشتر از همیشه آن هم در این برهه ای که آسمان قهرش را طولانی کرده و روی آشتی با این سرزمین تشنه ندارد پا می خورد.

حال که خراسان جنوبی قراراست از21مهر ماه میزبان باشد مهمان داخلی و خارجی را برای رونق هر چه بیشتر این یگانه محصول جهانی چند پرده از آنچه در بازار و باغ های زرشکی می گذرد را می شود به رشته تحریر در آورد.

پرده اول/ چکی که قبل از نقد شدن خرج شد

چک سال قبل محصولش زرشکش را هنوز یک ماهی بیش نیز که نقد کرده که نصف این مبلغ یعنی ۴ میلیون تومان هزینه تیلر زنی باغ های زرشک امسالش در فرودین ماه و بقیه آن هم هزینه آبیاری آن زمین ها و باغ هایی ست که به کارگران پرداخته است یعنی ۸ میلیون درآمدش از زرشک فقط هزینه کارگری و تیلرزنی همین نیمه اول امسال شده هنوز هزینه های برداشت محصول سال جدید کشاورزی یعنی همین مهر و آبان امسال و باقی هزینه ها چون اصلاح درختان، آبیاری اگر در رگ های حیات روستا ( قنات ها) جانی باقی مانده باشد، خرید لوازم برداشت محصول زرشک و.... که هنوز مانده است و باید از جیب مبارک این هزینه ها را بپردازد.

این ماجرا را زنی زرشکار که برای خرید قیچی زرشک باز کنی معمولی به بازار آمده است بیان می کند و می گوید: همین قیچی را سال قبل ۴۵ هزار تومان و امسال دو برابر خریدم با خود گفتم اگر بچه هایم دست به احوالم برای زرشک چینی امسال برسانند حداقل ابزار کار داشته باشم چون فصل کار است نمی شود از کسی هم این ابزار را قرض گرفت.

به گفته وی طولانی شدن قهر طبیعت سبب شده تا اغلب روستاییان به کشت و توسعه زرشک که سازگاری بهتری با اقلیم خراسان جنوبی دارد روی آورند اما در قنات ها برای همین محصولات کم آب بر هم آبی برای آبیاری نیست و گاهی مجبوریم تانکر آب خریداری کنیم که با درآمد اندکی از ممر زرشک داریم به هیچ وجه مقرون به صرفه نیست.

اما دلم آدم برای زحمت کشیدش می سوزد و مجبور می شود تانکر آب هم خریداری کند.

هرچند که وقتی به آنچه زحمت کشید اجدادمون بود و در اثر خشکسالی ها ۲۰ ساله به تلی از خاکستر مبدل شده می نگریم جیگرمان آتش می گیرد و تنها دلخوشی مان همین درختان زرشک است.

دیگر باید سور وسات زرشک چینی را باید آماده کرد چون همین امروز و فردا باید بریم سراغ برداشت محصول.

سورسات برداشت زرشک هم ابزار زرشک چینی، بقچه های جمع آوری زرشک، تمیز کردن و آماده کردن بارگاه های زرشک خشک کنی و... است.

حالا ما که مشکلی برای مکان خشک کردن زرشک نداریم اما اغلب افراد جایی برای خشک کردن زرشک ندارند و مجبورند همین طور تر زرشک ها را سر درخت بفروشند.

یکی از جلوه های جدید و تازه اکنون در اغلب روستاهای مناطق زرشک خیز خراسان جنوبی احداث بارگاه های زرشک کنی ست که هر نقطه ای از روستاها شاهد ایجاد بناها در اندازه های مختلف هستیم و برخی هم خانه های قدیمی را به این امر اختصاص داده اند.

در برخیاز نقاط هم زرشک ها را در خرمن و فضای آزاد خشک می کنند که قبل شروع فصل برداشت خرمن ها گل می کنند و بعد که خشک شد زرشک ها را به خرمن منتقل و در آنجا خشک می کنند که خشک شدن زرشک در این فضاها شاید زودتر انجام شود اما مخاطراتی چون برف و باران و باد محصول زرشک کاران را تهدید می کند و اگر در فصل پاییز شاهد بارندگی باشیم به طور حتم محصول آن ها از بین خواهد رفت.

اما بهترین نوع زرشک همین محصولاتی ست که بارگاه های زرشک خشک می شود.

در مناطقی مانند درمیان که یکی از قطب های زرشک خیز خراسان جنوبی اغلب افراد بارگاه زرشک خشک کنی دارند و زرشک ها را با قیچی برداشت می کنند برای همین یک سال درمیان محصول می دهد چون شاخ هایی که زرشک داشته بریده می شود و سال بعد شاخه جدید در می آید ولی بدون زرشک که برای‌ سال بعد آماده محصول می شود.

اما در برخی نقاط همانند زیرکوه با چوب زرشک را از شاخه ها جدا می کنند برای همین هر سال محصول دارند اما این نوع زرشک چندان خریدار ندارند اما زرشک های رو تالاری مانند درمیان مشتریان خاص خودش دارد و بهترین نوع زرشک یعنی پلویی ست.

پرده دوم/ یک روز در باغ زرشکی

از شب قبل مادر خانواده ابزار کار را شامل قیچی ها، دستکش ها، بقچه های جمع آوری زرشک، لباس های مخصوص برداشت و پدر خانواده هم تالار زرشک خشک کنی را روز قبل یا چند روز قبل از آن آماده می کند.

پدر و مادر که مثل هر روز صبح در مسجد قدیمی روستا نماز را اقامه می کنند و بعد هم مادر کوچه را آب و جارو می و بوی اسفندش همه فضا خانه و اطراف را پر می کند.

بعد از چای تازه دم و صبحانه پدر و مادر به همرا کارگران و فرزندان راهی باغ زرشکی می شوند.

هرچند در ابتدای صبح کمی سرمای سر صبح پاییزی آزار دهنده است اما همین خورشید چتر طلایی اش را بر سر زمین می گستراند از ضمختی سرمای هوا هم کاسته می شود و همین که روز به نیمه می رسد دیگر شلاق های بی امان خورشید جان و تن همه را می آزارد اما برداشت زرشک چه گرم و چه سرد باشد باید ادامه یابد.

هر کارگری بقچه ای را زیر یک درخت پهن می کند و قیچی به دست می گیرد و شاخه های زرشک رو یکی می برد و روی بقچه می ریزد و هر جا دستشان نمی رسد افرادی که قد بلندترند یا با چهار پایه و نردبان شاخه ها را می چینند.

در بین باید خیلی مراقب بود خاری به چشم ، دست و تن کسی نرود چرا خیلی دردناک و خطرناک است.همین که کمی زرشک های چیده شده در بقچه ها و ظرف ها زیاد می شود دو نفر مسئول جمع کردن و بستن بقچه ها می شود تا با وانت یا هر وسیله نقلیه دیگر زرشک ها را به تالارهای زرشک خشک کنی منتقل کنند و بعد از انتقال هم با چهار شاخ، شاخه ها را به بالای داربست ها منتقل می کنند تا خشک شود و این کار تا پایان کار ادامه دارد.

در میان مادر خانواده که به فکر بچه ها و سفارش ها هم است برای هر کدام از آن ها برای تازه خوری کنار می گذارد و بسته های سفارشی را هم آماده می کند تا به دست مشتریان برساند.

پرده سوم/ کارگاه های زرشک پاک کنی

اگر این روزها سری به کارگاه های زرشک پاک کنی هم بزنی این حلقه از زنجیره های متصل به حلقه های واسط زرشک نیز کار و بار آن ها سکه است در حال پاک و تمیز کردن زرشک های سال قبل هستند تا آن ها را به دست مشتریان در دیگر نقاط برسانند.

حلقه دیگر این زنجیره آن هایی هستند که کارتن های مورد نیاز برای بسته بندی زرشک را تهیه می کنند و انبارهایی مخصوص کارتن آن ها با قیمت ها متفاوت دارند که بهترین نوع کارتن هم کارتن های داروهاست که بسیار محکم و در عین حال بهداشتی تر است و اگر کسی بخواهد کارتن تهیه کند باید به این افراد که بیشتر در خیابان رجایی جا و مکان دارند مراجعه کرد و برخی از آن ها نیز کارگاه زرشک کنی در کنار انبارهای کارتن دارند.

این روز در بازار هم زرشک تازه در معازه ها به ویژه خوار وبار فروشی ها به ویژه کاسبانی که سوغات خراسان جنوبی را می فروشند در کنار زرشک خشک سال قبل زرشک های تر را هم که مشتریان خاص خویش را دارد می فروشند.

این روزها به هر نقطه ای از مناطق زرشک خیز خراسان جنوبی سر بزنی جلوه ای از زیبایی های یاقوت های سرخ را می بینی.

گزارش از عادل اربابی