به گزارش خبرنگار بهداشت خبرگزاری سلامت، زایمان و تولد نوزاد متفاوت‌ترین تجربه‌ای است که یک زن در طول زندگی خود تجربه می‌کند. این پروسه گذشته از شیرینی و حس خوبی که دارد با استرس‌ها و نگرانی‌هایی نیز همراه است. از آن جایی که خانواده رکن اساسی جامعه است توجه به سلامت مادران باردار بسیار اهمیت دارد. رشته مامایی به همین منظور و برای ارتقای سلامت مادر و نوزاد به وجود آمد. رشته‌ای که نقش کلیدی در جامعه دارد اما امروز در جایگاه واقعی خود قرار نگرفته است و ماماها با مشکلات فراوانی دست و پنجه نرم می‌کنند. در این گزارش سعی داریم تا در خلال گفت‌وگو با ماماهای با سابقه کشور به بررسی مشکلات این قشر بپردازیم.
کارشکنی در دادن سختی‌کار به ماماهایی که کار بالینی می‌کنند
یکی از ماماهای باسابقه تهران که دوست نداشت نامی از او در گزارش باشد، اعمال سلیقه در اختصاص سختی‌کار به ماماهایی را که کار بالینی انجام می‌دهند را دغدغه روز جامعه مامایی می‌داند. او در این زمینه گفت: ماماها در بیمارستان‌های شلوغ در شرایط فرسایشی کار می‌کنند اما سختی کار به آن ها داده نمی‌شود و یا اعمال سلیقه‌هایی در این میان صورت می‌گیرد. برخی از ماماها برای گرفتن سختی‌کاری که مصوبه و حق قانونی آن‌ها است گاهی تا دو سال تلاش و به سازمان‌های مختلف شکایت می‌کنند. ماماها در شرایط استرس‌زایی کار می‌کنند چرا که با جان دو انسان طرف هستند و کوچک‌ترین اشتباهی عواقب بدی دارد. از طرفی چون در مواجهه با مایعات بدن بیمار هستند امکان ابتلاء به بیماری‌هایی نظیر ایدز و هپاتیت در آن‌ها وجود دارد. پس سختی‌کار موضوع بسیار مهمی است. ما نمی‌دانیم در این زمینه کدام نهاد یا سازمان کارشکنی می‌کند. بیمه بیمارستان را مقصر می‌داند و بیمارستان بیمه را!
اعمال نفوذ متخصیصین زنان برای افزایش سزارین‌ها
او در ادامه با اشاره به جای خالی ماماها در جایگاه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیرنده، عنوان کرد: نکته بعدی که در مورد ماماها در بیمارستان‌های بزرگ به خصوص بیمارستان‌های خصوصی رعایت نمی‌شود این است که ماما نمی‌تواند سوپروایزر باشد. ما دوست داریم که نماینده‌ای از ماماها هم در دفتر پرستاری بیمارستان‌ها حضور داشته باشد. قانون هم اجازه این کار را می‌دهد اما ماما معمولا انتخاب نمی‌شود. کلاس‌هایی تحت عنوان «تن آرامی» برای آموزش پروسه زایمان به مادران در بیمارستان‌ها برگزار می‌شود که بر عهده ماماها است اما بیمارستان هزینه آن را می‌گیرد در حالی که به صورت قانونی باید هزینه آن به ماماها داده شود. اگر یک سوپروایزر ماما در دفتر پرستاری حضور داشته باشد، می‌تواند این حق را پیگیری کند. سیاست وزارت بهداشت افزایش زایمان طبیعی است اما از زمانی که متخصصین زنان وارد این حوزه شدند، تعداد زایمان سزارین افزایش پیدا کرد. البته من نمی‌گویم که تمام این‌ها به دلیل هزینه بوده بلکه بخشی از آن‌ها برای کاهش استرس مادر بوده است.
او ادامه داد: زایمان به عهده ماما و سزارین وظیفه متخصص زنان است اما زمانی که یک متخصص رئیس انجمن مامایی باشد می‌تواند در جهت افزایش سزارین‌ها اعمال نفوذ کند. در تمام پروسه زایمان اعم از مراقبت‌های پیش از آن یک ماما حضور دارد و فقط مرحله زایمان توسط متخصص زنان انجام می‌شود در حالی که اگر همه چیز طبیعی باشد و پروسه زایمان هم سخت نباشد، نیاز به کمک متخصص نیست و زایمان می‌تواند توسط ماما انجام بشود. اما در نهایت به دلیل اینکه مهر متخصص زنان پای برگه زایمان می‌خورد، کای زایمان به ما تعلق نمی‌گیرد. در حالیکه مراقبت‌های پس از زایمان هم توسط مامان انجام می‌شود. عدم تخصیص زایمان به ماما یکی از مواردی است که ما به آن اعتراض داریم در واقع ما خلا قانونی نداریم بلکه ضعف اجرایی داریم.
در دوران کرونا بسیاری از عمل‌های جراحی متوقف شدند اما در مورد رشته ما این امکان وجود نداشت و اورژانس ما ۲۴ ساعته در حال فعالیت است چون پروسه زایمان هیچگاه متوقف نمی‌شود. شرایط سخت بود و تجهیزات جیره‌بندی شدند اما هیچ‌کدام از پرسنل استعفا ندادند و ما تا آخر ایستاده‌ایم.
مراجعه بیمار ابتدا باید به ماما و بعد پزشک زنان باشد
تهمینه رستمیان؛ ماما یکی از مشکلات جامعه مامایی را نبود سیستم درست ارجاع بیمار می‌داند او در این زمینه گفت: جامعه مامایی جایگاه اجتماعی را که حقش است، ندارد. در واقع پروسه ارجاع مریض باید به اینگونه باشد که در ابتدا به ما مراجعه کند و اگر نیاز به به نظر متخصص و درمان‌های بیشتر بود به پزشکی زنان ارجاع داده بشود. مردم برای کوچک‌ترین مسئله هم به پزشک زنان مراجعه می‌کنند در حالی که پزشکان زنان بیشتر روی جراحی‌ها تخصص دارند و ماما در مورد مشکلات دیگر بهتر از یک متخصص می‌تواند نظر بدهد.
نسخه ماماها تحت پوشش بیمه نیست
او ادامه داد: مشکل دیگری که داریم نسخه‌نویسی است. بسیاری از داروها، سونوگرافی و آزمایش‌هایی که ما می‌نویسیم تحت‌پوشش بیمه قرار نمی‌گیرند. جامعه مامایی صنف خاصی ندارند اما گروهی در وزارت بهداشت دارند که سرگروه آن گروه هم پزشک زنان است. در مجموع به دلیل عدم فرهنگ‌سازی درست و نبود سیستم ارجاع مناسب مردم هم ترجیح می‌دهند که به پزشک زنان مراجعه کنند. در حالیکه بسیاری از مشکلات با مراجعه به مطب‌های مامایی و صرف هزینه کمتر و وقت بیشتری که آن ماما برای بیمار می‌گذارد، قابل درمان هستند و نیازی به حضور متخصص نیست.
سقط جنین غیرقانونی برای تامین هزینه
رستمیان تاکید کرد: مطب‌های مامایی چندان کارآمد نیستند برخی از ماماها هم به سمت کلینیک‌های زیبایی و پوست کشیده می‌شوند و یا برای این که هزینه‌هایشان تامین بشود، کارهای خلافی مانند سقط جنین غیرقانونی، انجام می‌دهند.
روند مجوز مطب به این صورت است که بعد از گذراندن دوره طرح باید در بیمارستان‌ها کار کرده باشیم بعد از آن برای پنج سال مجوز مطب می‌دهند. پس از آن باید ۱۲۰ امتیاز از طریق گذراندن دوره‌های متعدد کسب کنیم و باید برای تمام این دوره‌ها هم هزینه بدهیم البته این آموزش‌ها باید مداوم باشند چون علم هر روز در حال پیشرفت کردن است.
کسانی تصمیم‌گیر رشته‌مامایی شده‌اند که اطلاعاتی از این رشته ندارند
سلیمه قاسمی؛ مامایی با سی و سه سال سابقه خدمت‌رسانی است. او اعتقاد دارد مشکل اصلی از دانشگاه آغاز می‌شود. قاسمی در این خصوص توضیح داد: مامایی در گذشته مورد احترام بود اما امروز هیچ چیز سر جای خودش نیست و همه در کارهای یکدیگر دخالت می‌کنند. کسانی تصمیم‌گیر رشته‌مامایی شده‌اند که اطلاعاتی از این رشته ندارند. بخشی از مشکلات جامعه مامایی به دانشگاه بازمی‌گردد به این جهت که دانشکده پرستاری و مامایی با هم ادغام شدند. مامایی رشته‌ای مستقل است و خود ماما می‌تواند مطب داشته باشد و نباید زیر مجموعه پرستاری قرار بگیرد. در زمان دکتر قاضی‌زاده‌هاشمی تصویب شد که دانشکده‌های مامایی به دانشکده‌های پزشکی بازگردند اما چون پرستارها تصمیم‌گیرنده برای رشته ما هستند اجازه رشد به رشته ما ندادند.
در کشورهای پیشرفته پزشک زنان کاری با زنان باردار ندارد، مگر اینکه مشکل حادی به وجود بیاید. اما در کشور ما هیچ چیز در جای خود قرار نگرفته است. ده سال است که بیمه‌ها می‌خواهند با ما قرارداد ببندند اما این موضوع محقق نمی‌شود. از طرفی تشویق می‌کنند که ازدیاد جمعیت اتفاق بیافتد اما تا زمانی که رشته مامایی تحقیر شود این اتفاق نمی‌افتد.
آموزش‌های ناکارآمد دانشگاه آزاد در رشته مامایی
قاسمی اظهار داشت: من آموزش‌های دانشگاه آزاد را قبول ندارم. من سرپرست مرکز جامعه سلامت بودم و در آن‌جا مسئول کسانی که دوره طرح را می‌گذراندند، بودم. متاسفانه می‌دیدم که کسانی که از دانشگاه آزاد فارغ التحصیل شدند توانایی انجام کار ساده‌ای را هم ندارند. من مانند یک مربی کنار آن‌ها می‌ایستادم و آموزش می‌دادم البته در تمام رشته‌ها این اتفاق می‌افتد اما برخی از رشته‌ها حیاتی هستند و با جان انسان‌ها سر و کار دارند.
انجام سونوگرافی در مطب متخصص زنان غیرقانونی است
او عنوان کرد: مشکل دیگری که وجود دارد این است که متخصصان زنان دستگاه سونوگرافی در مطب گذاشته‌اند و با هر بار مراجعه خانم‌های باردار، سونوگرافی می‌کنند اما برگه گزارش به آن‌ها تحویل نمی‌دهد. در حالی که وزارت بهداشت اعلام کرده است که انجام سونوگرافی در مطب زنان غیرقانونی بوده و اگر انجام شود نباید هیچ هزینه‌ای از مریض اخذ شود اما در عمل متخصصان زنان سونوگرافی انجام داده و هزینه آن را هم دریافت می‌کنند و برگه گزارش هم تحویل مریض نمی‌دهند. یک بیمار با هربار مراجعه و با احتساب ویزیت نزدیک به ۲۰۰ هزار تومان هزینه می‌کند. به ما می‌گویند که تمام موارد مصرفی را بنویسم اما در مطب زنان چنین اتفاقی نمی‌افتد.
رفع مشکلات ماماها کمک به ارتقای سلامت مادران و نوزادان
آنچه از صحبت‌های ماماها برمی‌آید این است که مشکل بزرگ جامعه مامایی نبود نماینده‌ای از این قشر در جایگاه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیرنده همچون وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و غیره است. نظام پزشک‌سالار و طبقاتی نه تنها به جامعه ماماها بلکه به دیگر ارکان نظام سلامت کشور آسیب می‌زند. سطحی‌انگاری و کم اهمیت جلوه دادن رشته‌هایی که مستقیم و غیرمستقیم با سلامت جامعه ارتباط دارند و توجه مطلق به پزشکی، نظام سلامت و جامعه ما را در برابر خطرات، آسیب‌پذیر می‌کند. از دیگر موارد مطرح شده نبود سیستم درست ارجاع بیمار است. مطب‌های شلوغ پزشکان زنان و حجم بالای کاری برای آن‌ها و در مقابل مطب‌های خالی از بیمار مامایی حاصل عدم توجه به این مهم است. بسیاری از مشکلات حوزه زنان با مراجعه به ماما درمان می‌شوند و همچنین میزان هدر رفت هزینه نیز کاهش می‌یابد. از دیگر مشکلات می‌توان به عدم اختصاص سختی‌کار به ماماهایی که کار بالینی می‌کنند و همکاری نکردن بیمه‌ها اشاره کرد. دلیل این مشکلات را می‌توان از دو جنبه دید که یا قانون به اندازه‌ای شفافیت ندارد که امکان اعمال سلیقه در آن وجود نداشته باشد و یا ما با کمبود نهاد نظارتی قدرتمند در این حوزه مواجه هستیم که بتواند با کارشکنی‌ها مقابله کند. امید است که مسئولین امر با توجه به این رشته کلیدی و رفع مشکلات ماماها به ارتقای سلامت مادران و نوزادان که بخش مهمی از جامعه را تشکیل می‌دهند، کمک کنند.
گزارش: پرستو خلعتبری
سقط جنین غیرقانونی برای تامین هزینه
رستمیان تاکید کرد: مطب‌های مامایی چندان کارآمد نیستند برخی از ماماها هم به سمت کلینیک‌های زیبایی و پوست کشیده می‌شوند و یا برای این که هزینه‌هایشان تامین بشود، کارهای خلافی مانند سقط جنین غیرقانونی، انجام می‌دهند.
روند مجوز مطب به این صورت است که بعد از گذراندن دوره طرح باید در بیمارستان‌ها کار کرده باشیم بعد از آن برای پنج سال مجوز مطب می‌دهند. پس از آن باید ۱۲۰ امتیاز از طریق گذراندن دوره‌های متعدد کسب کنیم و باید برای تمام این دوره‌ها هم هزینه بدهیم البته این آموزش‌ها باید مداوم باشند چون علم هر روز در حال پیشرفت کردن است.
کسانی تصمیم‌گیر رشته‌مامایی شده‌اند که اطلاعاتی از این رشته ندارند
سلیمه قاسمی؛ مامایی با سی و سه سال سابقه خدمت‌رسانی است. او اعتقاد دارد مشکل اصلی از دانشگاه آغاز می‌شود. قاسمی در این خصوص توضیح داد: مامایی در گذشته مورد احترام بود اما امروز هیچ چیز سر جای خودش نیست و همه در کارهای یکدیگر دخالت می‌کنند. کسانی تصمیم‌گیر رشته‌مامایی شده‌اند که اطلاعاتی از این رشته ندارند. بخشی از مشکلات جامعه مامایی به دانشگاه بازمی‌گردد به این جهت که دانشکده پرستاری و مامایی با هم ادغام شدند. مامایی رشته‌ای مستقل است و خود ماما می‌تواند مطب داشته باشد و نباید زیر مجموعه پرستاری قرار بگیرد. در زمان دکتر قاضی‌زاده‌هاشمی تصویب شد که دانشکده‌های مامایی به دانشکده‌های پزشکی بازگردند اما چون پرستارها تصمیم‌گیرنده برای رشته ما هستند اجازه رشد به رشته ما ندادند.
در کشورهای پیشرفته پزشک زنان کاری با زنان باردار ندارد، مگر اینکه مشکل حادی به وجود بیاید. اما در کشور ما هیچ چیز در جای خود قرار نگرفته است. ده سال است که بیمه‌ها می‌خواهند با ما قرارداد ببندند اما این موضوع محقق نمی‌شود. از طرفی تشویق می‌کنند که ازدیاد جمعیت اتفاق بیافتد اما تا زمانی که رشته مامایی تحقیر شود این اتفاق نمی‌افتد.
آموزش‌های ناکارآمد دانشگاه آزاد در رشته مامایی
قاسمی اظهار داشت: من آموزش‌های دانشگاه آزاد را قبول ندارم. من سرپرست مرکز جامعه سلامت بودم و در آن‌جا مسئول کسانی که دوره طرح را می‌گذراندند، بودم. متاسفانه می‌دیدم که کسانی که از دانشگاه آزاد فارغ التحصیل شدند توانایی انجام کار ساده‌ای را هم ندارند. من مانند یک مربی کنار آن‌ها می‌ایستادم و آموزش می‌دادم البته در تمام رشته‌ها این اتفاق می‌افتد اما برخی از رشته‌ها حیاتی هستند و با جان انسان‌ها سر و کار دارند.
انجام سونوگرافی در مطب متخصص زنان غیرقانونی است
او عنوان کرد: مشکل دیگری که وجود دارد این است که متخصصان زنان دستگاه سونوگرافی در مطب گذاشته‌اند و با هر بار مراجعه خانم‌های باردار، سونوگرافی می‌کنند اما برگه گزارش به آن‌ها تحویل نمی‌دهد. در حالی که وزارت بهداشت اعلام کرده است که انجام سونوگرافی در مطب زنان غیرقانونی بوده و اگر انجام شود نباید هیچ هزینه‌ای از مریض اخذ شود اما در عمل متخصصان زنان سونوگرافی انجام داده و هزینه آن را هم دریافت می‌کنند و برگه گزارش هم تحویل مریض نمی‌دهند. یک بیمار با هربار مراجعه و با احتساب ویزیت نزدیک به ۲۰۰ هزار تومان هزینه می‌کند. به ما می‌گویند که تمام موارد مصرفی را بنویسم اما در مطب زنان چنین اتفاقی نمی‌افتد.
رفع مشکلات ماماها کمک به ارتقای سلامت مادران و نوزادان
آنچه از صحبت‌های ماماها برمی‌آید این است که مشکل بزرگ جامعه مامایی نبود نماینده‌ای از این قشر در جایگاه‌های مدیریتی و تصمیم‌گیرنده همچون وزارت بهداشت، سازمان نظام پزشکی و غیره است. نظام پزشک‌سالار و طبقاتی نه تنها به جامعه ماماها بلکه به دیگر ارکان نظام سلامت کشور آسیب می‌زند. سطحی‌انگاری و کم اهمیت جلوه دادن رشته‌هایی که مستقیم و غیرمستقیم با سلامت جامعه ارتباط دارند و توجه مطلق به پزشکی، نظام سلامت و جامعه ما را در برابر خطرات، آسیب‌پذیر می‌کند. از دیگر موارد مطرح شده نبود سیستم درست ارجاع بیمار است. مطب‌های شلوغ پزشکان زنان و حجم بالای کاری برای آن‌ها و در مقابل مطب‌های خالی از بیمار مامایی حاصل عدم توجه به این مهم است. بسیاری از مشکلات حوزه زنان با مراجعه به ماما درمان می‌شوند و همچنین میزان هدر رفت هزینه نیز کاهش می‌یابد. از دیگر مشکلات می‌توان به عدم اختصاص سختی‌کار به ماماهایی که کار بالینی می‌کنند و همکاری نکردن بیمه‌ها اشاره کرد. دلیل این مشکلات را می‌توان از دو جنبه دید که یا قانون به اندازه‌ای شفافیت ندارد که امکان اعمال سلیقه در آن وجود نداشته باشد و یا ما با کمبود نهاد نظارتی قدرتمند در این حوزه مواجه هستیم که بتواند با کارشکنی‌ها مقابله کند. امید است که مسئولین امر با توجه به این رشته کلیدی و رفع مشکلات ماماها به ارتقای سلامت مادران و نوزادان که بخش مهمی از جامعه را تشکیل می‌دهند، کمک کنند.
گزارش: پرستو خلعتبری
نظر شما