اگرچه هیچ ضمانتی در مورد جلوگیری برای از دست دادن حافظه یا زوال عقل وجود ندارد؛ اما برخی فعالیت‌ها ممکن است به سالخوردگان کمک کند تا کنترل این موضوع را در دست بگیرند. چنین مشکلاتی می‌تواند در هر سنی برای افراد پدید بیاید. اما تقویت حافظه در سالمندی کاری است که بسیار اهمیت دارد. چون با شروع فراموشی در این سنین و نداشتن توجه به آن‌ها، این معضل می‌تواند هر روز بیشتر شده و شرایط نامطلوبی ایجاد کند.

البته باید آگاه باشید که مغز، پتانسیل ایجاد سلول‌های جدید و ارتباطات عصبی را دارد. این قابلیت را نوروپلاستیسیتی می‌نامند که در واقع همان توانایی مغز برای تغییر، رشد و بهبود عملکرد حافظه است. با این حال مغز به محرک‌های مناسب نیاز دارد تا به خوبی تنظیم شود. جای تعجب نیست که شیوه زندگی و عادات روزانه تاثیر زیادی بر سلامت مغز از جمله حافظه دارد. رژیم غذایی ضعیف، کم خوابی، ورزش ناکافی و استرس باعث آسیب به سلامت مغز می‌شود. همان‌طور که می‌دانیم، تقویت سلامت مغز و حافظه نیز می‌تواند از بروز یا پیشرفت بیماری‌های شناختی مانند آلزایمر و زوال عقل جلوگیری کند.

روش‌های موثر در تقویت حافظه سالمندان

۱.برای افزایش تمرکز همه چیز را ساماندهی کنید

اگر خانه فرد سالمند و یادداشت‌هایش به هم ریخته باشد به احتمال زیاد کارهایش را فراموش خواهد کرد. برای افزایش تمرکز سالخوردگان به آن‌ها بگویید وظایف، قرارها و سایر رویدادها را در یک دفترچه یادداشت، تقویم یا برنامه‌ریز الکترونیکی بنویسند.
حتی در صورت امکان هنگام نوشتن، هر ورودی را با صدای بلند تکرار کنند تا به ماندگاری آن در حافظه کمک شود. لیست کارهای انجام شده را نگه دارند و مواردی را که تکمیل کرده‌اند بررسی کنند. جایی برای کیف پول، کلید، عینک و سایر ملزومات خود اختصاص دهند.
تا جایی که ممکن است، عوامل حواس پرتی‌ را محدود کرده و کارها را هم‌زمان انجام ندهند. اگر بر اطلاعاتی که سعی در حفظ آن‌ها دارند تمرکز کنند به احتمال زیاد بعدا آن‌ها را به خاطر خواهند آورد. همچنین ممکن است آنچه که می‌خواهند حفظ کنند را به آهنگ مورد علاقه یا مفهوم‌های آشنای دیگر متصل کنند.

۲.مدیریت بیماری‌های مزمن

توصیه‌های درمانی پزشک سالمند را برای شرایط پزشکی مانند افسردگی، فشار خون بالا، کلسترول بالا، دیابت، چاقی و کم شنوایی دنبال کنید. هرچه بیشتر مراقب سالمند باشید، احتمالا حافظه او بهتر خواهد بود. علاوه بر این داروهای او را به طور منظم با پزشک مرور کنید. داروهای مختلف می‌توانند بر حافظه تاثیر بگذارند. آگاهی از تاثیر داروها در کوتاه و بلند مدت می‌تواند فرد را به سمت اجرای روش تقویت حافظه سالمندان ببرد تا از مشکلات آینده پیشگیری کند.

رژیم غذایی و تغذیه مناسب

۱.غذاهای مفید

غذاهایی که می‌خورید و نمی‌خورید نقش مهمی در سلامت حافظه دارند. رژیم غذایی حاوی غذاهای تازه و فرآوری شده برای مغز مناسب هستند. همچنین رژیم غذایی که قند کم و چربی‌های سالم زیادی مانند اسیدهای چرب امگا ۳/روغن ماهی، روغن زیتون فوق بکر و روغن نارگیل دارد، برای مغز بهترین است. مطالعات بالینی در واقع نشان داده است که سبزیجات تازه می‌توانند به تقویت حافظه کمک کنند.

۲.رژیم‌های خاص غذایی

رژیم مدیترانه‌ای مدت‌ها است که به جلوگیری از افت شناختی و بهبود حافظه کمک می‌کند. اخیرا ثابت شده که رژیم کتوژنیک (رژیم غذایی که کربوهیدرات کمی دارد و چربی‌های سالم زیادی دارد) باعث بهبود حافظه و حفظ عملکرد مغز می‌شود.

۳.غذاهای غنی از لوتئین

برخی از غذاها به طور خاص به عنوان تقویت کننده حافظه شناخته شده‌اند. به عنوان مثال گردو و زغال اخته عملکرد مغز، حافظه و تمرکز را بهبود می‌بخشند. غذاهای غنی از لوتئین (نوعی ویتامین که با بتاکاروتن و ویتامین A مرتبط است) مانند کلم پیچ و اسفناج، آووکادو و تخم مرغ نیز ممکن است با پیری شناختی و از دست دادن حافظه مقابله کنند. کرفس، کلم بروکلی و گل کلم حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی هستند که از سلامت مغز محافظت می‌کنند و در واقع ممکن است تولید سلول‌های جدید مغز را تحریک کنند.

۴.ادویه و کافئین

اگر عاشق غذاهای هندی و مراکشی هستید، خوشحال باشید. زیرا دارچین و کاری دو ادویه هستند که با بهبود حافظه ارتباط دارند. به نظر می‌رسد مقادیر متوسط کافئین باعث اختلال حافظه می‌شود. بهتر است به جای قهوه و کافئین، چای نعناع را امتحان کنید، زیرا ثابت شده حافظه طولانی مدت و فعال را بهبود می‌بخشد. البته یکی دیگر از غذاهای خاطره‌انگیز شکلات است. بله، شکلات باعث تقویت حافظه و پردازش اطلاعات بصری می‌شود.

تمامی این مواد غذایی می‌توانند با تاثیر بر حافظه موجب ارتقا عملکرد سالمندان شوند. پس باید توجه خاصی به تمامی مواد غذایی مصرفی خود داشته باشیم.

تاثیر ورزش بر تقویت حافظه سالمندان

همان‌طور که می‌گویند عقل سالم در بدن سالم است. اگر فرد می‌خواهد حافظه‌ای خوب داشته باشد، باید فعال بماند و اندام خود را متناسب نگه دارد. تمرینات زیادی برای سالمندان وجود دارد که حافظه و قدرت مغز را بهبود می‌بخشد. ورزش سطح اکسیژن را در مغز افزایش می‌دهد و می‌تواند مواد شیمیایی مفید مغز را تحریک کند. همچنین استرس را کاهش می‌دهد و می‌تواند خواب خوب را تقویت کند. مطالعات نشان داده‌اند که فعالیت هوازی و تمرینات مقاومتی در واقع می‌تواند قدرت و حافظه مغز را در افراد بالای ۵۰ سال افزایش دهد.

ورزش باعث بهبود جریان خون در مغز می‌شود که می‌دانیم عملکرد شناختی را افزایش می‌دهد. یک تمرین خوب در واقع می‌تواند سلول‌های عصبی را برای تکثیر و تقویت عملکرد آن‌ها تشویق کند. مطالعه‌ای یک ساله نشان داد، افرادی که ورزش می‌کردند در واقع در حال رشد و گسترش مرکز حافظه مغز خود به میزان یک تا دو درصد در سال بودند.

پزشکان توصیه می‌کنند حداقل سه بار در هفته ورزش کنید. با پیاده‌روی ۲۰ دقیقه‌ای شروع کنید و آرام آرام استقامت ایجاد کنید. برنامه ورزشی خود را برای پیاده‌روی‌های طولانی‌تر، حرکات کششی، تمرینات تقویتی اصلی و تمرینات سبک گسترش دهید.

داشتن خواب کامل و آرام

دانشمندان می‌گویند هنگام خواب بدن ما اطلاعات تازه به دست آمده را بهینه و یکپارچه کرده و آن‌ها را در حافظه ذخیره می‌کند. بزرگسالان برای داشتن بهترین سلامت جسمی و روحی به ۷ تا ۹ ساعت خواب در شب نیاز دارند. یک خواب راحت شبانه یکی از ساده‌ترین کارهایی است که می‌توانیم برای بهبود حفظ اطلاعات و قدرت حافظه انجام دهیم. در طرف دیگر یک شب محرومیت از خواب (فقط چهار تا شش ساعت خواب) می‌تواند بر توانایی ما برای تفکر روشن در روز بعد تاثیر بگذارد. محرومیت از خواب و بیماری آلزایمر با هم ارتباط دارند. بدون شک به اندازه و آرام خوابیدن یک روش تقویت حافظه سالمندان است که به راحتی قابل اجرا است.

چرت زدن بعد از ظهر

چرت زدن طرفداران بسیاری دارد و شاید شما هم یکی از آنان باشید. پس بدانید که از حالا بهانه کاملی برای این کار دارید. تحقیقات نشان داده است، سالمندانی (بزرگسالان ۶۵ سال به بالا )که بعد از ظهر یک ساعت چرت می‌زدند، عملکرد خود را در آزمایش‌های شناختی بهبود بخشیده‌اند.

انجام بازی‌های فکری و تقویت حافظه

همان‌طور که ماهیچه‌ها با استفاده قوی می‌شوند، حافظه و مهارت‌های شناختی نیز این کار را می‌کنند. اگر ما مغز خود را با اطلاعات جدید تحریک و به چالش نکشیم در نهایت این اندام حیاتی تخریب می‌شود. تحقیقات در مورد پلاستیسیته مغز نشان می‌دهد که نورون‌ها توسط رویدادها و اطلاعات تحریک می‌شوند. با ارائه محرک مناسب به مغز می‌توانید با زوال و از دست دادن حافظه مقابله کنید. بازی‌های مغزی برای سالمندان سلامت شناختی و تقویت حافظه را فراهم می‌کند.

وب‌سایت‌های زیادی به بازی‌های مغزی اختصاص داده شده‌اند، اما سالمند می‌تواند هر روز یک جدول کلمات متقاطع یا سودوکو حل کند. تقریبا همه روزنامه‌ها پر از معماهای مغزی هستند. استفاده از این روش‌ها برای تقویت حافظه عددی بسیار موثر است. البته در کنار این موارد استفاده از لیست کلمات برای تقویت حافظه هم تاثیرات مثبتی دارد.

انجام بازی‌های کارتی و رومیزی

هر بازی‌ای که در ذهن‌تان است، می‌تواند جواب سوال ما باشد. بله تمامی بازی‌های کارتی برای تقویت حافظه سالمندان مناسب است. همچنین گیم بردهایی که در حال حاضر در تمامی فروشگاه وجود دارد برای تقویت حافظه مناسب است. یکی از مواردی که در گیم بوردها بسیار مفید است، تقویت حافظه عددی سالمندان خواهد بود.

مطالعه مستمر

خواندن یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای تحریک مغز است. مطالعه می‌تواند جالب، لذت‌بخش و آموزنده باشد و مستلزم اتصال نقاط یک داستان و روایت در ذهن است. تحقیقاتی نشان داده است که خواندن ممکن است به افزایش طول عمر کمک کند. امروزه خواندن مطالب تنها با یک کلیک امکان‌پذیر است. مجلات، روزنامه‌ها و کتاب‌ها از طریق دستگاه دیجیتالی یا رایانه شما قابل دسترسی هستند.

خلیی‌ها هنوز ترجیح می‌دهند یک کتاب و روزنامه در دست داشته باشند. اما صرف نظر از نحوه مطالعه، این کار را باید در برنامه روزانه افراد سالمند قرار داد. آن‌ها باید عادت کنند آنچه را که خوانده‌اند هر روز با خانواده و دوستان خود به اشتراک بگذارند تا به تنظیم بانک حافظه کمک کند.

یادگیری یک مهارت جدید

آموزش نواختن یک ساز موسیقی، نقاشی یا یک هنر دستی در این گروه قرار دارند. سالمند می‌تواند در کلاس هنر آنلاین شرکت کند و یاد بگیرد که با بوم و رنگ‌های آبرنگ کار کند. دوره‌ای را در زمینه عکاسی دیجیتال یا سایر زمینه‌های هنری مورد علاقه خود طی کند. تحریک شناختی برای یک مغز سالم و بهبود حافظه بسیار مهم است. سوزن دوزی، بافندگی، نجاری و پروژه‌های DIY را می‌توان آموخت. نکته اصلی این است، فعالیتی را پیدا کنید که برای فرد سالمند هیجان‌انگیز و لذت‌بخش باشد. برای پیدا کردن این فعالیت فکر کنید مهارت جدیدی که نیاز به تمرکز و توجه دارد و سالمندتان را خوشحال می‌کند یا سالمند منتظر آن است چیست؟

رقصیدن یا انجام حرکات موزون مستمر

تاثیر رقص بر سلامت شناختی قابل توجه است. این کار سرگرم کننده، ورزشی خوب و اجتماعی است. رقصیدن نیاز به هماهنگی دست و بدن و همچنین حافظه برای به خاطر سپردن مراحل و حرکات دارد. همچنین می‌تواند یک ضد افسردگی و پادزهر عالی برای استرس باشد. فرد سالمند می‌تواند در خلوت خانه خود برقصد یا با دوستانش و اعضای خانواده به صورت اشتراکی این کار را انجام دهد. رقص برای سلامتی جسمی، روحی و احساسی مفید است و از موارد مهم در ارتقا عملکرد سالمندان به شمار می‌رود.

آرامش و مدیریت استرس

اثبات شده یادگیری آرامش و مدیتیشن روش‌های بالینی برای بهبود حافظه هستند. وقتی آرام هستیم، واضح‌تر فکر می‌کنیم، اطلاعات را بهتر حفظ می‌کنیم و بیشتر به خاطر می‌آوریم. وقتی استرس و آشفتگی داریم بیشتر فراموشکار می‌شویم و اشتباه می‌کنیم. آرام بودن باعث شفافیت ذهنی می‌شود.
تنها ۲۵ دقیقه تمرینات ذهن‌آگاهی یا یوگای ملایم در روز تاثیر مثبتی بر خلق‌وخو و تقویت عملکرد مغز دارد. یک مطالعه نشان داده است که مدیتیشن روزانه، قسمتی از مغز را تقویت می‌کند که مسئول تصمیم‌گیری، توجه و حافظه است.
گوش دادن به موسیقی نیز یک استراتژی موثر برای از بین بردن استرس و مانع از دست دادن حافظه اولیه در افراد مسن است. سالمندان نباید از چیزی به سرعت عبور کنند، آن‌ها باید اعصاب خود را آرام کرده و استراحت کنند. حافظه آن‌ها از چنین رفتارهایی سود خواهد بود.

به دنبال تعامل اجتماعی باشید

وقتی افراد به طور منظم در فعالیت‌های اجتماعی شرکت می‌کنند و مکالمات محرکی دارند، احتمال ابتلا به افسردگی و زوال عقل در آن‌ها کمتر است. از عزیزان خود بخواهید که وقت خود را با هم بگذرانند یا در صورت دور بودن با آن‌ها تماس بگیرید. بدانید که چه فعالیت‌هایی را در اجتماع یا گروه مذهبی انجام می‌دهند. حفظ این ارتباطات یکی از موثرترین روش‌ها برای بالا نگه داشتن روحیه و کارکرد ذهن است.

استرس را تحت کنترل داشته باشید

استرس مزمن به ویژه با افزایش سن می‌تواند ذهن و بدن را به خطر بیندازد. اگرچه رهایی از نگرانی‌ها، ترس‌ها یا مسئولیت‌ها همیشه آسان نیست؛ اما این مهم است که هر روز زمانی را برای استراحت و تفکر اختصاص دهید. مدیتیشن، ورزش یا گذراندن وقت با یک حیوان خانگی باعث می‌شود که فرد احساس راحتی کند. انجام اقدامات فعال برای کاهش استرس به سالمند در دفع افسردگی و سایر موارد سلامت روانی کمک می‌کند.

استفاده از تمامی حواس، روش تقویت حافظه سالمندان

هرچه از حواس بیشتری برای یادگیری چیزی استفاده کنید، فضای بیشتری از مغز را در حفظ حافظه دخیل خواهید کرد. در مطالعه‌ای یک سری تصاویر خنثی از نظر احساسی به سالمندان نشان داده شد که هر کدام به همراه یک بو ارائه شده بودند. اما از آن‌ها خواسته نشد آنچه را دیده‌اند به خاطر بسپارند. در مرحله بعد مجموعه‌ای از تصاویر این بار بدون بو به آن‌ها نشان داده شد و از آن‌ها خواسته شد نشان دهند که قبلا کدام تصویر را دیده بودند. آن‌ها برای همه تصاویر مرتبط با بو و به ویژه برای کسانی که با بوی خوش همراه بود، یادآوری خوبی داشتند.

تصویربرداری از مغز نشان داد که قشر پیریفورم، ناحیه اصلی پردازش بو در مغز، زمانی فعال می‌شود که مردم اجسام اصلی را با بو می‌بینند. بنابراین هنگام ورود به محیط ناآشنا یا برخورد با چیزهای جدید، سالمندان باید تمام حواس خود را به چالش بکشند. به عنوان مثال سعی کنند مواد را هنگام بوییدن و چشیدن غذای جدید رستوران حدس بزنید. مجسمه‌سازی یا سرامیک را امتحان کنند و در همان زمان متوجه حس و بوی موادی که استفاده می‌کنند، باشند.

خودتان را باور کنید

داستان‌ها و روایت‌های غیرعلمی‌ که در مورد پیری وجود دارند می‌توانند به از بین رفتن حافظه کمک کنند. جالب است اگر بدانید که دانش‌آموزان میانسال و مسن‌تر وقتی در معرض کلیشه‌های منفی پیر شدن و حافظه قرار می‌گیرند در کارهای حافظه بدتر عمل می‌کنند. اما هنگامی که پیام‌ها در مورد حفظ حافظه در سنین بالا مثبت هستند، عملکرد بهتری دارند. اگر سالمند اعتقاد دارد که می‌تواند پیشرفت کند و این باور را به عمل تبدیل می‌کند، شانس بیشتری برای تقویت ذهن خود دارد. این خودباوری ارتقا عملکرد حافظه او را در پی دارد.

آنچه را که می‌خواهید به ذهن بسپارید، تکرار کنید

وقتی سالمند می‌خواهد چیزی را که به تازگی شنیده‌، خوانده‌ یا به آن فکر کرده‌ است را به خاطر بسپارد، بهتر است آن را با صدای بلند تکرار کند یا بنویسد. به این ترتیب حافظه یا ارتباط را تقویت می‌کند. به عنوان مثال اگر به تازگی نام شخصی به او گفته شده است، هنگام صحبت با آن فرد از آن نام استفاده کند. به این مثال دقت کنید، «خب محمد، آرش را کجا ملاقات کردی؟» سالمند اگر یکی از وسایل خود را جایی غیر از محل معمول خود قرار داد، با صدای بلند به خودش بگوید که چه کاری کرده‌ است. به او بگویید که از درخواست تکرار اطلاعات دریغ نکند.

چه زمانی برای از دست دادن حافظه به دنبال کمک باشید

اگر نگران از دست دادن حافظه عزیزان خود هستید یا اگر متوجه شدید که حافظه آن‌ها بدتر شده است با پزشک صحبت کنید. پزشک به احتمال زیاد یک معاینه فیزیکی انجام می‌دهد، همچنین حافظه و مهارت‌های حل مشکل سالمند شما را بررسی می‌کند. البته گاهی اوقات آزمایش‌های دیگری نیز لازم است. درمان بستگی به این دارد که چه چیزی باعث از دست دادن حافظه فرد می‌شود.

در پایان باید توجه داشته باشیم که بهتر است پیش از آنکه نیاز به پزشک و درمان ایجاد شود، روش‌های گفته شده را برای تقویت حافظه سالمندان به کار بگیریم. همچنین استفاده از روش‌های تقویت حافظه عددی و دیگر موارد بیان شده، همگی می‌تواند شرایط مطلوبی را برای سالمندان فراهم کند.