در سال‌های اخیر، تجارت غیرنفتی ایران با کشورهای همسایه به‌ویژه تاجیکستان و روسیه، رشد چشمگیری داشته است. با وجود چالش‌های تحریم و محدودیت‌های لجستیکی، ایران توانسته است با تکیه بر ظرفیت‌های تولیدی و صادراتی خود، جایگاه خود را در بازارهای منطقه تقویت کند.
تجارت غیرنفتی ایران در سال‌های اخیر به‌عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه اقتصادی کشور مطرح شده است. با توجه به تحریم‌های بین‌المللی و کاهش درآمدهای نفتی، ایران تلاش کرده است با گسترش روابط تجاری با کشورهای همسایه و منطقه، وابستگی خود به درآمدهای نفتی را کاهش دهد.
در این میان، تاجیکستان و روسیه به‌عنوان دو شریک مهم تجاری ایران در منطقه اوراسیا، نقش کلیدی در این فرآیند ایفا کرده‌اند.
در ۹ ماه نخست سال ۱۴۰۳، حجم تجارت غیرنفتی ایران و تاجیکستان به ۳۶۱ هزار و ۹۹۷ تن کالا به ارزش ۲۶۱ میلیون و ۲۳۹ هزار و ۷۳۹ دلار رسید. این رقم نسبت به مدت مشابه سال گذشته، رشد ۹.۳ درصدی در ارزش و ۴۴.۳ درصدی در وزن را نشان می‌دهد. صادرات ایران به تاجیکستان نیز با رشد ۴۵.۴ درصدی در وزن و ۷.۳ درصدی در ارزش همراه بوده است.
محصولات آهنی و فولادی با بیش از ۵۶.۳ میلیون دلار، انواع محصولات پلاستیکی با ۴۲.۶ میلیون دلار و محصولات غذایی و کشاورزی با ۲۹.۳ میلیون دلار، عمده‌ترین کالاهای صادراتی ایران به تاجیکستان بوده‌اند. از سوی دیگر، پنبه حلاجی نشده با ۵۶ میلیون دلار، عمده‌ترین کالای وارداتی ایران از تاجیکستان بوده است.
تجارت غیرنفتی ایران و روسیه: جهش ۱۴ درصدی صادرات
در همین دوره، تجارت غیرنفتی ایران و روسیه به ۳.۴۴۷ میلیون تن کالا به ارزش ۱.۹۰۲ میلیارد دلار رسید. صادرات ایران به روسیه با رشد ۱۴ درصدی نسبت به سال گذشته، به ۱.۰۵۶ میلیون تن کالا به ارزش ۸۰۳ میلیون دلار رسید. فلفل دلمه‌ای با رشد ۱۷۵ درصدی در وزن، پیشتاز صادرات ایران به روسیه بود. از سوی دیگر، طلای خام با ۲۸۱ میلیون دلار، عمده‌ترین کالای وارداتی ایران از روسیه بوده است.
با وجود رشد قابل توجه تجارت غیرنفتی ایران و تاجیکستان، سهم ایران از بازار واردات تاجیکستان تنها ۳.۵ درصد است. این در حالی است که روسیه با ۲۶ درصد سهم بازار، پیشتاز تجارت با تاجیکستان است. با این حال، پتانسیل‌های فراوانی برای افزایش حجم تجارت بین ایران و تاجیکستان وجود دارد. محصولاتی مانند پلاستیک، مواد غذایی، فلزات آهنی و محصولات شیمیایی، از جمله کالاهایی هستند که می‌توانند سهم ایران در بازار تاجیکستان را افزایش دهند.
یکی از مهم‌ترین پروژه‌های مشترک ایران و روسیه، توسعه کریدور شمال-جنوب است. این پروژه که با هدف تسهیل تجارت بین روسیه، ایران و هند طراحی شده است، می‌تواند نقش مهمی در افزایش حجم تجارت غیرنفتی ایران ایفا کند. ساخت خط ریلی رشت-آستارا با کمک مالی ۱.۳ میلیارد یورویی روسیه، گامی مهم در این مسیر است ۷۱۰.
چالش‌ها و فرصت‌های پیش رو
با وجود رشد تجارت غیرنفتی ایران با تاجیکستان و روسیه، چالش‌هایی مانند محدودیت‌های بانکی، مشکلات حمل‌ونقل و موانع گمرکی همچنان وجود دارد. با این حال، امضای توافقنامه‌های تجاری جدید و اجرایی شدن پیمان‌های پولی، می‌تواند این چالش‌ها را کاهش دهد. به‌ویژه، توافقنامه تجارت آزاد بین ایران و اتحادیه اوراسیا که در سال ۲۰۲۵ اجرایی می‌شود، فرصتی طلایی برای افزایش حجم تجارت غیرنفتی ایران با روسیه و دیگر کشورهای منطقه است ۴۹.
تجارت غیرنفتی ایران با تاجیکستان و روسیه در سال‌های اخیر رشد چشمگیری داشته است و چشم اندازهای روشنی برای آینده این روابط وجود دارد. با وجود چالش‌های موجود، پتانسیل‌های فراوانی برای افزایش حجم تجارت و تنوع بخشیدن به کالاهای صادراتی ایران وجود دارد. توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقل، اجرایی شدن توافقنامه‌های تجاری و تقویت همکاری‌های منطقه‌ای، می‌تواند ایران را به یکی از بازیگران اصلی تجارت غیرنفتی در منطقه اوراسیا تبدیل کند. با تلاش‌های مستمر و برنامه‌ریزی دقیق، آینده تجارت غیرنفتی ایران در منطقه اوراسیا بسیار امیدوارکننده به نظر می‌رسد.
نظر شما