فاکتورهای بروز سرطان سر و گردن چیست؟

پوریا عادلی با اشاره به اینکه زمانی که سلول‌های بدن از رشد طبیعی خارج شوند، کارکرد دیگر سلول‌های طبیعی بدن نیز دچار اختلال می‌شود، اظهار کرد: لازم است بدانیم سرطان سر و گردن به یک منطقه آناتومیک در بدن اشاره می‌شود و طیف وسیعی از سرطان‌ها را از نظر قسمت‌های درگیری از سینوس‌ها، حفره بینی، حفره دهان، زبان، حنجره، پوست و استخوان سر و گردن، قسمت‌های فوقانی مری و غدد بزاقی در بر می‌گیرد.

وی با بیان اینکه سرطان‌های سنگ‌فرشی شایع‌ترین سرطان‌های سر و گردن است، افزود: زمانی که محل سرطان متفاوت است، علائم نیز متفاوت است و درد در ناحیه سینوس‌ها، سردرد، گرفتگی بینی، اختلالات شنوایی، خونریزی از بینی و دهان، ایجاد زخم مزمن در دهان که بیش از دو هفته به طول انجامد، اختلال در بلع غذا، ایجاد توده در سر و گردن و گرفتگی صدا بیش از دو هفته می‌تواند زنگ خطر باشد، این موارد می‌تواند خوش‌خیم باشد و بیشترین علل بروز توده در سر و گردن می‌تواند عفونت دهان باشد، اگر توده‌ای به وجود آید که بعد از گذشت دو هفته رفع نشود، باید مورد توجه قرار گیرد و علائمی مانند کاهش وزن و تنگی نفس نیز مهم است، اما اگر فردی این علائم را داشته باشد، به طور قطع به معنی سرطان نیست و افراد نباید بترسند و در بسیاری از موارد این علائم می‌تواند خوش‌خیم باشد و فرد باید با مشاهده علائم به پزشک مراجعه کند.

عضو هیئت مدیره انجمن علمی رادیوآنکولوژی ایران تصریح کرد: فردی که علائم ذکر شده را دارد، نیازی نیست ابتدا به پزشک آنکولوژی یا جراح مراجعه کند و می‌تواند برای تشخیص بیماری به پزشک عمومی نیز مراجعه کند و در ادامه روند تشخیص و درمان به متخصص و جراح سر و گردن مراجعه کند تا پس از معاینه و تشخیص به تیم درمانی ارجاع داده شود.

عادلی با اشاره به مراحل درمانی بیماران مبتلا به سرطان گفت: پزشک معاینه بالینی را برای بیمار انجام می‌دهد و اگر توده‌ای وجود داشته باشد، نمونه‌برداری برای بیمار انجام می‌شود و در ادامه روند تشخیص و درمان در صورت نیاز روش‌های دیگری همچون سی تی اسکن، ام آر آی و آندوسکوپی یا روش‌های تصویربرداری پت اسکن برای تعیین مرحله بیماری انجام می‌شود که از جمله روش‌های نوین تشخیصی است.

تأثیر ژنتیک و عوامل محیطی بر بروز سرطان سر و گردن

وی در خصوص فاکتورهای مؤثر در بروز سرطان سر و گردن اظهار کرد: فاکتورهایی از جمله مصرف الکل و سیگار در بروز سرطان‌های سر و گردن مؤثر است و اثر یکدیگر را تقویت می‌کنند و احتمال ابتلاء به سرطان‌های سر و گردن در فردی که هر دو این موارد را مصرف می‌کند، بیشتر خواهد بود.

عضو هیئت مدیره انجمن علمی رادیو آنکولوژی ایران ادامه داد: لازم است بدانیم ویروس hpv و ebv می‌تواند سبب افزایش احتمال ابتلاء به سرطان سر و گردن شود، رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان، رژیم غذایی فاقد مواد معدنی لازم و عوامل ارثی و افزایش سن (بالای ۴۰ سال) از عوامل مؤثر در ابتلاء به سرطان‌های سر و گردن است و این نوع سرطان‌ها در مردان بیشتر از زنان بوده و دلیل آن استفاده بیشتر مردان از سیگار و الکل است.

عادلی تصریح کرد: تأثیر موارد ارثی و ژنتیکی در بروز سرطان سر و گردن کم است و بیشتر موارد بر اثر عوامل محیطی ایجاد می‌شود و به طور معمول احتمال ابتلاء در سن بالای ۴۰ سال بیشتر است، بعد از تشخیص بیماری و انجام نمونه‌برداری مرحله درمان برای بیمار آغاز می‌شود، لازم است بدانیم طی روند درمان ابتدا بررسی می‌شود که سایر قسمت‌های بدن درگیر سرطان نشده باشد، چرا که در صورت درگیر شدن سایر قسمت‌های بدن روند درمان تغییر خواهد کرد و شیمی درمانی برای بیمار انجام می‌شود، اما اگر جای دیگری از بدن درگیر نشده باشد، پزشک متخصص ممکن است تصمیمات متفاوتی بگیرد که شامل جراحی، رادیوتراپی و درمان‌های سیستمیک می‌شود و تقدم و تاخر مرحله‌بندی درمان به اندازه توده، محل توده و تشخیص تیم درمان بستگی دارد.

وی عنوان کرد: در سر و گردن ارگان‌های حساسی وجود دارد و عملکرد آن‌ها نیز حساس بوده و ممکن است، به همین دلیل از جراحی صرف نظر شود و پرتودرمانی و شیمی‌درمانی برای بیمار انجام شود یا ابتدا جراحی انجام گیرد و پس از آن دیگر روش‌ها استفاده شود.

اهمیت کار تیمی در درمان سرطان‌

عضو هیئت مدیره انجمن علمی رادیوآنکولوژی ایران با بیان اینکه کار تیمی در درمان سرطان بسیار مهم است، ادامه داد: لازم است با هم‌اندیشی جراح سر و گردن و رادیوآنکولوژیست بهترین درمان برای بیمار در نظر گرفته شود، در توده‌های سر و گردن به خصوص سرطان زبان امکان بازگشت توده و عود بیماری وجود دارد.

عادلی اظهار کرد: اگر سرطان سر و گردن در نقطه‌ای که قابل درمان نیست و قابل عمل باشد، روند درمان با جراحی آغاز می‌شود و پس از آن نمونه مورد نظر را برای انجام پاتولوژی فرستاده می‌شود و تصمیم می‌گیریم که برای بیمار چه اقدامی انجام دهیم و اگر وسعت توده از حدی بیشتر باشد، رادیوتراپی یا شیمی‌درمانی و رادیوتراپی به طور هم‌زمان برای بیمار انجام خواهد شد.

وی با تاکید بر اینکه هنگامی که رادیوتراپی انجام می‌شود هدف این است که عضو درگیر بیشترین اشعه و اعضای دیگر کمترین اشعه را دریافت کنند، گفت: از گذشته تا به امروز این روش تکامل یافته و روش جدیدی به نام IMRT ابداع شده است که رادیوتراپی با شدت متغیر ترجمه می‌شود، در این روش دز بیشتری به توده می‌دهیم و بافت‌های اطراف دز کمتری می‌گیرند و در سرطان‌های سر و گردن که ارگان‌های حساس دارد، این روش به کار می‌رود، چرا که عوارض کمتری دارد.