گنبد سلطانیه زنجان+آدرس و شماره تماس

سفر به گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه از آثار ملی ایران و جاهای دیدنی زنجان است که در فهرست جهانی یونسکو نیز به ثبت رسیده است. این بنا دومین گنبد بزرگ آجری جهان و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی به شمار می‌رود. نخست گنبد کلیسای جامع فلورانس (سانتا ماریا دل فیوره) است. رتبه سوم گنبدهای بزرگ جهان نیز به مسجد ایاصوفیه استانبول تعلق دارد. گنبد سلطانیه زنجان نخستین گنبد دو پوسته در جهان و بزرگترین گنبد ایران است به حساب می‌آید. این سازه در دوره ایلخانان به رنگ فیروزه ای ساخته شده که با ارتفاعی بلند از فاصله دور دیده می شود. حالا در این مقاله با خبرگزاری سلامت همراه ما باشید تا به گذشته و گنبد تاریخی سلطانیه زنجان برویم و شما را با معماری، ماجرای پیدایش و شرایط بازدید آن آشنا کنیم.

تاریخچه بنای گنبد سلطانیه زنجان

سال آغاز	سال پایان	دوره
۷۰۳ هجری قمری	۷۱۳ هجری قمری	اولجایتو (محمد خدابنده)

تاریخچه گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه زنجان از بناهای تاریخی سرزمین کهنسال ماست. بناهایی که با قدمت چندین ساله هر کدام کتابی پر ماجرا و شنیدنی و عبرت انگیز هستند. آثاری از تاریخ و افسانه، داستان های مبارزه حق و باطل، بیداد و عدالت و بالاخره جلوه ای از شکوه هنر و معماری هستند. بدون‌ شک گنبد سلطانیه زنجان عظیم‌ترین بنای اسلامی به جای مانده همچون نگینی بر تارک جاذبه های گردشگری استان زنجان می درخشد. شاید اکثر رهگذران و مسافرانی که روزانه از جاده تهران-زنجان عبور می‌کنند، وجود اثری بی نظیر در نزدیکیشان نداشته باشند. شاید ندانند که در نزدیکی زنجان، یکی از زیباترین شهرهای جهان حیات داشته است. اما امروز فقط نشانه های فرسوده‌ای از آن عظمت و مجد باقی است.

جغرافیای تاریخی گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه زنجان در شهر سلطانیه در ۳۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر زنجان و در ۵۴ کیلومتری ابهر قرار دارد. در این محل کتیبه هایی از پادشاهان آشور به دست آمده است. شواهدی که نشان می دهد در قرن هشتم قبل از میلاد محل سکونت طایفه جنگاور ساگارتیها بوده است. این نقطه از ایران که در برگیرنده گنبد سلطانیه زنجان است، در عهد فرمانروایان ماد به اسم اریباد خوانده می شده است. همچنین پارت ها آن را به نام نخستین پادشاه خود ارساس نامیدند. از تاریخ سلطانیه تا حمله مغول اطلاعات دقیقی در دست نیست. وجود تپه هایی در منطقه سلطانیه زنجان بیانگر وجود آثار و تمدن های هزاره دوم و اوایل هزاره اول قبل از میلاد است.

هنر ایران باستان در گنبد سلطانیه زنجان

سفال های خاکستری با نقش داغدار و ظروف سفالی با لوله های بلند متعلق به آیین تدفین آریایی است. انتساب استقرار اولیه و نخستین صاحبان آن به اواخر هزاره دوم قبل از میلاد در تپه تاریخی یوسف آباد، این امر را روشن می کند. گنبد آجری سلطانیه زنجان در حال حاضر در بین خانه های خشتی سلطانیه و یکی از جاهای دیدنی زنجان، همچون نگینی می‌درخشد. این اثر ارزشمند تاریخی به درستی گوشه ای از هنر و معماری ایران باستان را به عالمیان عرضه می دارد.

گنبد سلطانیه زنجان را که ساخت؟

الجایتو پس از طرح شهر سلطانیه تصمیم گرفت که به تقلید از آرامگاه برادرش غازان خان آرامگاه رفیع و باشکوهی برای خود بسازد. به همین جهت برای برپایی این آرامگاه هنرمندان از هر سو به سلطانیه آمدند تا یکی از شاهکارهای عظیم دوره مغول را به منصه ظهور برسانند. گنبد سلطانیه زنجان در سال ۷۰۱ هجری بر اساس طرح آرامگاه غازان خان بنا شده بود. در حقیقت آن نیز از بنای آرامگاه سلطان سنجر در الهام گرفته و ساخته شده بود. با این تفاوت که پلان آرامگاه سلطان سنجر مربع و پلان گنبد سلطانیه زنجان هشت ضلعی است. جنبه های ابتکاری در بنای گنبد سلطانیه زنجان به حدی است که آن را به صورت یکی از شاهکارهای هنر و معماری ایران در آورده است. این اثر تاریخی زنجان بعدها نمونه و الگویی برای احداث تعداد زیادی از ابنیه های این دوره شد.

سرنوشت گنبد سلطانیه با سفر به عراق!

هنگامی که الجایتو امر به احداث آرامگاه خود کرد، هنوز یکی از مذاهب اسلام را رسما انتخاب ننموده بود. تقریباً در سال ۷۰۹ هجری، زمانی که کار ساختمانی گنبد سلطانیه زنجان رو به اتمام بود، به عراق سفر کرد. در این سفر تربت پاک امام حسین و حضرت علی علیهم السلام را در کربلا و نجف زیارت کرد. بر اثر تشویق و ترغیب علما و بزرگان شیعه، مذهب تشیع را به عنوان مذهب رسمی پذیرفت. بعد از مدتی تصمیم گرفت که آرامگاه خود را به ائمه اطهار اختصاص دهد. لذا دستور داد تا در تزئینات داخلی گنبد سلطانیه زنجان، شعائر مذهب تشیع به خوبی مورد استفاده قرار گیرد. به همین جهت بود که کلمه علی به طور مکرر با کاشی در متن آجر نوشته شد.

تغییر سبک کاشی کاری گنبد سلطانیه زنجان

پس از اتمام ساخت این بنا، انتقال اجساد مطهر ائمه مورد مخالفت شدید علمای شیعه قرار گرفت. بنابراین اولجایتو مصمم شد که این بنا را به آرامگاه خود اختصاص دهد. در همین ایام از مذهب تشیع برگشت و مذهب اهل سنت را اختیار کرد. شاید به همین منظور بود که دستور داد تمام تزئینات معرق کاری هایی که کلمه علی(ع) در آن نقش بسته بود را بپوشانند. همچنین دستور داد تمام تزئینات آجری کاشی کاری و گره سازی را با پوشش از گچ اندودند. روی این پوشش در گنبد را با کتیبه ها و اشکال مختلف هندسی طرح های گل و بوته دار با رنگ آبی بر زمینه سفید گچبری کردند. الجایتو در سال ۷۱۶ یعنی تقریباً چهار سال به بعد از اتمام بنا در سن ۳۶ سالگی درگذشت. جسد وی نیز در تابوتی از زر ناب در آرامگاه ابدیش دفن شد.

معماری گنبد سلطانیه زنجان

بنای سلطانیه زنجان بر روی یک طرح هشت ضلعی ساخته شده است. آن چیزی که باعث پیچیدگی این مسئله گردیده الحاقاتی است که بعد از آن به گنبد سلطانیه زنجان اضافه شده است. از جمله بخش مثلثی، ساختمانی است در زوایای شمالی بنا، که نمای شمالی را درازتر می کند. همچنین پلکان های زوائد جنوب غربی و اتاق مقبره (تربت خانه) در سمت جنوب گنبد سلطانیه زنجان. بطور کلی چنین به نظر می‌رسد که اندازه اضلاع اصلی خارجی ۱۶.۵ متر است که با اضافه شدن ملحقات فوق الذکر تک ترکیب هشت ضلعی خود را در نمای خارجی از دست داده است. ناگفته نماند که در قسمت بالای بنای گنبد به خصوص قرنیس بام (پای منارها) بطور کلی هشت وجهی بودن بنا را نشان می دهد.

پلان داخلی گنبد سلطانیه زنجان

پلان داخلی بنای بزرگترین گنبد آجری جهان نیز هشت ضلعی منتظم است که هر ضلع آن ۱۰/۳۰ متر است. قطر داخلی بنا تقریباً ۲۶/۵ متر و فاصله بین دو وجه خارجی آن ۳۹/۵ متر است. فاصله بین دو پلان دیوار داخلی و خارجی یا به عبارت دیگر ضخامت بنا حدود ۷.۴۰ متر است. بر هر وجه داخلی یک ایوان قرار گرفته و بین هر دو ایوان جرزی واقع شده است. بدین طریق گنبد سلطانیه زنجان از ۸ درز قطور تشکیل شده که از کف زمین تا ارتفاع زیر گنبد امتداد دارد. این درزها در آنجا به وسیله قوس های ایوان ها بهم متصل می گردد.

پلکان های عجیب گنبد سلطانیه زنجان !

گنبد سلطانیه زنجان در بین جرزهای هشت گانه اش، پلکان‌های مارپیچی دارد. این راه پله ها طبقه زیرین را به طبقات دوم و غرفه‌های نمای خارجی و مناره های هشت گانه متصل می کند. جالب اینجاست که این پلکان ها همه از پایین شروع نمی شود. بلکه فقط دو پلکان زوایای شمالی و پلکان جنوب غربی است که تا انتهای طبقه سوم و مناره‌ها ادامه می‌یابد. ورودی دو پلکان دیگر در نمای خارجی واقع شده است. پلکان های زوایای شمالی به طبقه دوم راه می یابد و پلکان سومی بدون اتصال به طبقه دوم به سوی بالا ادامه پیدا می‌کند. پلکان‌هایی هشتگانه گنبد سلطانیه زنجان از طبقه سوم (غرفه‌های خارجی) ظاهر شده و تا امتداد مناره‌های هشتگانه صعود می‌نماید.

مشخصات ایوان های گنبد سلطانیه زنجان

بر اضلاع هشتگانه پلان داخلی گنبد سلطانیه ۸ ایوان رفیع و وسیع به ارتفاع ۱۸/۸۰ و به عرض ۷/۷۰ متر واقع شده اند. این ایوان ها یکنواختی حاصل از وجود جرزهای قطور را از بین برده و باعث شده است که بنای گنبد آجری سلطانیه زنجان زُمخت جلوه ننماید. ایوان جنوبی متصل به محوطه‌ای به نام تربت خانه است. ایوان‌های شرقی و غربی نیز در انتها دارای درهای بزرگ است. در حالی که در انتهای طبقه اول ایوان‌های فرعی، یک در کوچک وجود دارد.

ویژگی های سقف گنبد

سقف طبقه اول این بنا دارای قندیل بندی و مقرنس کاری های بسیار جالب و زیبا است. طبقه دوم این بخش از گنبد سلطانیه زنجان به وسیله راهروی پوشیده ای با هم در ارتباط اند، به گونه ای که می‌توان در این طبقه تمامی بنا را دور زد. در غرفه های طبقه دوم انواع تزئینات و مقرنس کاری های ارزنده ای دیده می شود، که نشانگر ذوق و سلیقه و دقت هنرمندان دوره ایلخانان است.

پلان گنبد سلطانیه زنجان

پلان گنبد سلطانیه در قسمت همکف مستطیل شکل است. البته پلان بنا در طبقه دوم و سوم به‌صورت هشت ضلعی در می‌آید. بنا بیشتر با معماری سلجوقی طراحی شده است و نشانه‌هایی از استفاده از اصول اسلامی در ساختار بنا دیده می شود . به عنوان مثال تعبیه ۱۱۰ پله در ساختمان (مترادف با نام امام علی (ع) در حروف ابجد) نیز دیده می‌شود. علاوه بر این، امتداد خط تقارن (مهم‌ترین اصل رعایت شده در معماری بنا) گنبد سلطانیه زنجان به سوی قبله است و همین موضوع نیز دلالت بر اصول اسلامی دارد. مصالح مورد استفاده در بدنه اصلی گنبد سلطانیه و تمام ساختمان این بنا آجر است و تنها در قسمت گنبد روکشی از کاشی‌های فیروزه‌ای و لاجوردی (به شیوه معرق‌کاری) به چشم می‌خورد.

از ملات تا تزئینات گنبد سلطانیه

ملات مورد استفاده در بنا نیز با مخلوطی از گچ و مقدار کمی آهک درست شده است. برخی از محققان بر این باورند که در ساخت گنبد سلطانیه از طرح آرامگاه غازان خان (مشهورترین و مقتدرترین پادشاه ایلخانی) الگوبرداری شده است؛ بنایی که خود متاثر از طراحی بنای آرمگاه سلطان سنجر (دومین سلطان سلجوقی) است. البته باید بدانید که پلان آن‌ آرامگاه‌ها مربعی شکل هستند؛ در حالی که گنبد سلطانیه هشت ضلعی است. در جلوی ایوانچه های مشرف به فضای داخلی گنبد سلطانیه زنجان، نرده های مشبک چوبی، شامل گره سازی‌های استادانه، کار گذارده شده است. در این طبقه پنجره هایی نیز تعبیه شده است که قسمتی از نور داخل بنا را تامین می کند.

از دیگر تزئینات گنبد سلطانیه زنجان

جرزهای هشتگانه پلان داخلی در ارتفاع تقریباً ۱۹ متری به کمک قوس های ایوان ها به هم متصل شده و یک طرح هشت ضلعی را به وجود می‌آورند. در پشت بغل های طرفین ایوان های هشتگانه گنبد سلطانیه زنجان، سفال آبی روشن و تیره به کار رفته و دور طاق با کاشی آبی تزئین گردیده است. این طرح توسط سه ردیف مقرنس کاری ساده و کاربندی به دایره تبدیل شده است. این مسئله طوقه ای را به وجود آورده است که بار بر است، یعنی گنبد سلطانیه زنجان بر روی این طوقه قرار می گیرد.

ویژگی های جالب نورگیر گنبد سلطانیه زنجان !؟

بالای کاربندی‌های های گنبد سلطانیه زنجان و بر فراز ۴ ایوان اصلی، ۴ پنجره بزرگ قرار دارد. این پنجره ها نه تنها روشنایی داخل بنا را تامین می‌کند، بلکه وسیله‌ای برای تشخیص زمان نیز بوده است. بدین صورت‌ که اگر نور از سوراخ اصلی نوک گنبد بتابد هنگام اذان ظهر است. همچنین نوری که از پنجره های بزرگ به داخل بتابد حدود ساعت را مشخص می‌ساخته و تابش نور از پنجره‌های کوچک مُبین حدود دقیقه بوده است. گفته می شود در شب نیز با کمک بعضی از ستاره‌هایی که از این پنجره‌ها دیده می‌شدند، وقت و زمان مشخص می‌ شده است.

تزئینات داخل بنای گنبد سلطانیه زنجان

در این بنای تاریخی، شکی نیست که هیچ چیز به اندازه تزئینات نمیتواند رسالت تفکر و ذوق هنرمند را به نمایش گذارد. زیرا اگر فرم بنای گنبد تاریخی سلطانیه زنجان برای باستان شناسان و معماران و طراحان جالب باشد، برای عامه مردم قابل درک نیست. در حقیقت همین تزیینات است که در نگاه اول بیننده را به خود جلب می نماید. هرچند اسکلت بنای گنبد سلطانیه زنجان خود شاهکاری است که عامه مردم را نیز به اعجاب و تحسین وا می دارد. رنگ هایی که در تزئینات گنبد سلطانیه زنجان به کار رفته است، از حیث فراوانی و غلظت تا آن وقت بی سابقه بوده است. این تزئینات شامل موادر زیر است:

• گچ‌بری‌ها
• مقرنس کاری ها کاشی کاری ها
• کتیبه ها
• خطوط تزئینات آجری متنوع

که بیانگر توانایی و چیره دستی و سلیقه خاص هنرمند است. همچنین بطور کلی تزیینات گنبد سلطانیه زنجان شامل دو دوره است:

• دوره اول: مجموعه تزیینات نخست که شامل کاشی کاریی مربوط به طرح تبدیل بنا به مزار ابدان مطهر امام اول و سوم شیعیان (ع) می شود. این تزیینات گنبد سلطانیه زنجان محتوی طرح های هندسی_خطوط کوفی با کاشی های فیروزه ای، طلایی و لاجوردی بوده است.
• دور دوم: تزیینات این دوره مربوط به هنگامی است که نقشه انتقال ابدان مطهر دو امام (ع) به هم خورد. به این ترتیب به دستور سلطان ایلخانی تزئینات قبلی که بیشتر کلمه علی بر آن نقش بسته بود، با پوشش از گچ، شامل کتیبه ها و طرحهای زیبای دیگر مستور گردید.

کتیبه های گنبد سلطانیه زنجان

همانطور که پیش از این گفتیم سلطان محمد خدابنده دستور داد که تمام آیات قرآن را در روی چند ردیف کتیبه در داخل بنای اصلی تهیه و تعبیه نمایند. لیکن در زمان حکومت میرانشاه قسمت اعظم این کتیبه ها به وسیله وی از بین رفت. فعلاً بر بالا و اطراف قوس ایوان ها و دور تا دور اتاق کتیبه گنبد سلطانیه زنجان به خط کوفی وجود دارد. عبارات به رنگ سفید در متن لاجورد است. ولی جزئیات این کتیبه‌ها روشن نیست.

مقرنس های گنبد سلطانیه زنجان

در مقرنس کاری‌های بالکن‌های فوقانی ایوان گنبد سلطانیه زنجان، تزئینات بسیار زیبا و جالبی وجود دارد. به گفته سن پائولوزی، تزئینات فوق قبلاً روی زمین به صورت پیش ساخته تهیه می شده است. به این صورت که روی یک پارچه کتانی، ملاتی از گچ می کشیدند. سپس آن را با نقش های دلخواه مزین کرده و با رنگ بنفش تیره رنگ آمیزی می کردند. سپس به محل مورد نظر برده و به وسیله میخ هایی به جدار گنبد سلطانیه زنجان متصل می کردند.

نمای خارجی گنبد سلطانیه زنجان

در گنبد سلطانیه زنجان، سرتاسر سقف ایوان ها با گچبری هایی بی نظیر پوشیده شده است. این گچ بری ها شامل نقوش مختلف رنگ آمیزی جالب و زیبا است. در اضلاع هشت گانه دارای طرح های متنوع و بسیار جالب است. جلوی ایوان ها نرده های زیبایی از سنگ تعبیه شده، که با نقوش متفاوت به صورت مشبک تزئین شده است. هر یک از دیوارهای داخلی ایوان در مقابل دهانه طاق بزرگ، دریچه ای به داخل بنا باز می شود. این دریچه ها به انضمام دریچه ای که در ساقه گنبد سلطانیه زنجان قرار گرفته روشنایی داخل را تامین می کرده است.

تعیین زمان با روزنه های گنبد سلطانیه زنجان

همچنین سوراخی که در راس آن تعبیه شده است. این موضوع به منظور روشنایی داخل بنا ایجاد شده است. همچنین تابش نور خورشید از این روزنه ها و انعکاس بر بدنه و کف ساختمان، شاخص تعیین نقاط مختلف روز بوده است. به طور کلی تعبیه این نوع ایوان های گنبد سلطانیه زنجان در بناهای دیگر استفاده شد. از جمله می توان به بقعه خواجه ربیع و بنای قدمگاه در خراسان و تاج محل در هندوستان اشاره کرد.

ویژگی گنبد فیروزه ای سلطانیه زنجان

قطر گنبد سلطانیه زنجان ۲۶ متر و ارتفاع آن تا کف ۵۲ متر است. پایه داخلی گنبد بر روی پلان دایره ای شکل از پیش آمدگی تدریجی طرح هشت گوش بالای اتاق به وجود آمده قرار دارد. ضخامت پایه داخلی گنبد سلطانیه زنجان یک متر است. این بنای تاریخی اسکلتی خاص و جالب توجهی دارد. علاوه بر طرح و فرم کم نظیر این بنا، دو جداره یا دو پوشه بودن آن، توجه معماران، باستان شناسان و مهندسین را به خود جلب کرده است. ویژگی منحصر به فردی که در گنبد سلطانیه زنجان وجود دارد و در دنیا بی‌نظیر است. گنبد سلطانیه زنجان دارای مقطعی تخم مرغی شکل بوده که در طرح و ساختمان آن ابداعاتی به کار رفته است.

گنبد دو پوسته سلطانیه چیست؟

همچنین سطح خارجی دو پوسته اصلی در گنبد سلطانیه زنجان با هم موازی اند که این تنها بنای آسیا است که دارای گنبدی با چنین فرمی است. تمامی سطح گنبد مستور از کاشی فیروزه ای رنگ است. قسمت تحتانی یعنی گردنی گنبد اما با خطوط کوفی مربع که حاوی عبارات الله و محمد و علی است، از آجر کاری با استعمال کاشی فیروزه ای بنا شده است.

مناره های گنبد سلطانیه زنجان

وجود هشت مناره در هشت زاویه بنا که گنبد سلطانیه زنجان را در میان گرفته اند ابهت دیگری به آرامگاه داده است. مناره ها عموماً باریک و به قطر تقریبی یک متر و ارتفاع ۳.۵ متر بوده که قسمت اعظم آن به مرور زمان منهدم شده است. بدنه مناره ها با ترکیبی از آجر و کاشی به شیوه معقلی با عبارات الله، محمد وعلی تزئین شده است. از ۸ مناره برای پخش اذان به طور یکنواخت در تمام شهر به وسیله چند موذن استفاده می شده است.

تربت خانه گنبد سلطانیه زنجان

تربت خانه در همان سال هایی که سلطان محمد خدابنده تصمیم گرفت که گنبد سلطانیه زنجان را به ائمه اطهار اختصاص دهد، ساخته شد. غرض از ساختن این قسمت این بود که آرامگاه خود را در جوار حرم مطهر قرار دهد. تربت خانه که از محوطه تو در تو تشکیل شده، در جبهه جنوبی بنای گنبد سلطانیه زنجان قرار دارد. به طوری که یکی از اضلاع هشت گانه خارجی بنا را اشغال نموده است. در قسمت جنوبی بخش وسطی تربت خانه دیواری با فرو رفتگی هشت ضلعی است که محراب در آن قرار دارد. این محراب دارای گچبری های زیبا بوده و در اطراف آن آیاتی از قرآن با خطوط برجسته نوشته شده است.

کشف کاشی های طلایی در گنبد سلطانیه زنجان

در سال ۱۳۲۸ شمسی با خاک برداری از تربت خانه یک رشته کاشی های طلایی هشت گوش با نقوش هندسی کشف شد. متن این کاشی ها با رنگ های آبی آسمانی و فیروزه ای و سبز بسیار عالی و زیبا تزیین شده بود. در حقیقت کاشی های ذکر شده در بالای ازاره دور تا دور گنبد سلطانیه زنجان یعنی محل اجساد پادشاهان و بزرگان مغول بوده است. این کاشی ها از لحاظ هنر کاشی کاری منحصر به فردند و نمونه آن در هیچ یک از بناهای تاریخی به دست نیامده است. کاشی های این بنای ارزشمند امروزه در موزه ایران باستان حفاظت می شود.

ساخت گنبد سلطانیه زنجان با خاک نجف و کربلا!

سلطان محمد خدابنده پس از عدم موفقیت در انتقال جسد علی (ع) و امام حسین (ع) به آرامگاه سلطانیه، دستور داد خاک نجف و کربلا را به این شهر بیاورند تا در ساخت این بنا از آن‌ها استفاده کنند. روی دیوارهای محراب و روبه‌روی درب بنا، سوره الملک با استفاده از تربت امام حسین (ع) به دو خط ثلث و کوفی نوشته شده است و به همین علت این قسمت به تربت خانه شهرت دارد.

آرامگاه سلطان محمد خدابنده کجاست؟

سقف تربت خانه گنبد سلطانیه زنجان دارای گنبدی کم خیز بوده است که بعد ها فرو ریخته و سپس تعمیر گشته است‌. در این قسمت سردابه ای وجود دارد که به احتمال قوی آرامگاه سلطان محمد خدابنده است. یعنی محل آرامگاه را در زیر گنبد نوشته اند و عده دیگری معتقدند که مقبره در نزدیکی و متصل به مسجد است. بین تربت خانه و محوطه زیر گنبد پنجره بزرگی از مس طلا قرار داشت که به مرور زمان از بین رفته و یا به غارت برده شده است.

مسیر دسترسی به گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه زنجان در فاصله ۳۶ کیلومتری شرق زنجان واقع شده است و برای رفتن به آن باید دل باید از مسیر جاده قدیم قزوین-تاکستان-زنجان بروید.البته اگر می خواهید از تهران به گنبد سلطانیه بروید باید از مسیر قزوین-زنجان حرکت کنید و پیش از رسیدن به سلطانیه وارد جاده قدیم قزوین_زنجان شوید. برای آمدن به سلطانیه از استان های همدان و کرمانشاه می توانید مسیر همدان، کبودرآهنگ، شیرین سو، قیدار، سلطانیه را طی کنید. این مسیر کاملا آسفالت شده است و دسترسی به سلطانیه از آن آسان تر از دیگر راه هاست. گنبد سلطانیه با شهر زنجان، ۴۴ کیلومتر (در حدود ۴۰ دقیقه) فاصله دارد. زمان رسیدن شما از تهران به گنبد سلطانیه زنجان حدودا ۳ ساعت و ۱۰ دقیقه است. این جاذبه بی‌نظیر با فرودگاه زنجان، ۶۳ کیلومتر (یک ساعت)، با ایستگاه راه‌آهن زنجان، ۴۳ کیلومتر (۴۰ دقیقه) و با پایانه اتوبوسرانی زنجان ۴۴ کیلومتر (۴۳ دقیقه) فاصله دارد.

آدرس گنبد سلطانیه از زنجان

از شهر زنجان نیز برای دسترسی به گنبد سلطانیه از طریق بزرگراه ۲۲ بهمن به میدان بسیج بروید و سپس وارد جاده ابهر - زنجان شوید. ۳۳ کیلومتر به مسیر خود ادامه دهید تا به سه راه سلطانیه برسید. حالا به مسر خود در سمت چپ ادامه دهید تا به میدان جانبازان برسید. حال به طرف میدام امام خمینی (ره) حرکت کنید. سپس وارد خیابان پیروزی شوید و به مسیر خود ادامه دهید تا وارد خیابان انقلاب شوید. بلافاصله به راست برانید و وارد خیابان دکتر بهشتی شوید. اولین خیابان در سمت چپ، شما را به گنبد سلطانیه می‌رساند.

بازدید از گنبد سلطانیه زنجان با قطار

چنانچه قصد سفر با قطار را دارید، می‌توانید در ایستگاه راه آهن سلطانیه از قطار پیاده شوید و با تاکسی خود را به گنبد سلطانیه برسانید. فاصله گنبد سلطانیه تا ایستگاه قطار این شهر در حدود ۱۰ کیلومتر (۱۵ دقیقه با ماشین) است.

امکانات گنبد سلطانیه زنجان

اگرچه در محوطه بنای تاریخی گنبد سلطانیه زنجان پارکینگ برای خودرو وجود ندارد. اما در خیابان های اطراف به راحتی جای پارک ماشین پیدا می شود. در محوطه گنبد سلطانیه زنجان می‌توان سرویس بهداشتی و نمازخانه وجود دارد.

بهترین زمان بازدید از گنبد سلطانیه

از اردیبهشت تا مرداد بهترین زمان بازدید از گنبد سلطانیه زنجان است. چرا که آب و هوای شهر سلطانیه به نسبت دیگر مناطق مرکزی ایران سردتر است. البته شما می‌توانید در ماه‌های مهر و آبان نیز برای لذت بردن از طبیعت پاییزی و چشم‌اندازهای جادویی به این منطقه سفر کنید. سفر در فصل زمستان به سلطانیه به‌هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود؛ زیرا علاوه بر آب و هوای سرد، در این زمان از سال جاده‌ها یخ می‌بندند و لغزنده می‌شوند.

نتیجه گیری در خصوص گنبد سلطانیه زنجان

پرفسور سن پائولزی درباره این گنبد می گوید: گنبد سلطانیه زنجان بزرگترین گنبدی است که در تمام خاک ایران به جا مانده است. این گنبد فقط کمی از ابعاد گنبد بزرگ مسجد ایاصوفیه در استانبول کوچکتر است. تا قبل از ساختمان گنبد معروف برونلسکی بر روی کلیسای سانتاماریا در شهر فلورانس، گنبدهای پانتئون و سپس ایاصوفیه و پس از این دو، گنبد سلطانیه زنجان بزرگترین و عظیم ترین گنبد های جهان بوده اند. بنابراین از بناهای برجسته و با اهمیت بوده که در آن زمان بنا شده است. یکی از خصوصیات اصلی و منحصر به فرد در گنبد سلطانیه زنجان دوجداره بودن آن است. چرا که از دو قشر موازی و مجزا که صرفاً با پشت بندهای آجری بین خود به هم مربوط بوده و همچنین فرم واحدی را شامل می شود تشکیل شده است.

تقلید از نحوه ساخت گنبد سلطانیه زنجان

این تنها نمونه در گنبد هایی با وضع ساختمانی فوق الذکر محسوب می‌شود. به نظر اینجانب نمی توان نمونه های با وضع ساختمانی فوق الذکر در دنیا یافت که متعلق به قبل از بنای مزبور باشد. و از این‌ رو گنبد سلطانیه زنجان اهمیت شایانی را در تاریخ معماری دنیا داراست. به طوری که مدتها بعد از ساختمان گنبد سلطانیه چه در داخل و چه در غرب، رفته رفته آثاری با خصوصیات تکنیکی فوق به وجود می‌آید. از جمله مهمترین آثاری که به تقلید از گنبد سلطانیه زنجان احداث شده گنبد کلیسای سانتاماریا دلفیوره هست که بیش از صد سال بعد از آن ساخته شده است.

جمع بندی گنبد سلطانیه زنجان

گنبد سلطانیه، از نظر حجم، سبک معماری خلاقانه، تزیینات، رابطه فضاها، تناسبات موجود در اجزای مختلف نمونه‌ای منحصربه‌فرد در معماری محسوب می‌شود. به همین منظور می‌توان آن را به‌عنوان نقطه تحولی در توسعه معماری اسلامی در آسیای مرکزی و غربی معرفی کرد. از بنای گنبد سلطانیه در گذشته استفاده‌های بسیاری شده است. از جمله می‌توان به برگزاری مراسم قرآن‌خوانی به‌صورت گروهی، برگزاری مراسم نماز و دعا اشاره کرد. علاوه بر این برگزاری کلاس‌های آموزشی و درس، دایر کردن مکتب و دانشگاه، اقامت کوتاه مدت و حتی مکانی برای پذیرش بیمارها نیز در این بنا صورت می گرفته است. بنایی که امروزه به‌عنوان یک جاذبه گردشگری شناخته می‌شود.

ثبت گنبد سلطانیه در فهرست آثار ملی

گنبد سلطانیه در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ با شماره ۱۶۶ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. این بنا در تاریخ ۲۴ تیر ماه سال ۱۳۸۴ به‌عنوان هفتمین اثر ایرانی در فهرست میراث جهانی یونسکو نیز ثبت شد. از جمله دلایل ثبت جهانی این اثر ارزشمند می‌توان به تبادل ارزش‌های بشری از لحاظ پیشرفت در معماری یا فناوری و برنامه‌ریزی شهری یا طراحی چشم‌انداز اشاره کرد؛ تبادل‌هایی که در یک بازه زمانی و در یک منطقه فرهنگی صورت گرفته‌اند. اگر از این جاذبه گردشگری استان زنجان دیدن کرده اید و اطلاعات، تجربه و خاطره ای از این سفر به یاد ماندنی از استان زنجان دارید، در بخش نظرات به سایر علاقه مندان به بازدید از این محل در میان بگذارید.