نارسایی حاد کلیوی زمانی است که کلیه‌ها ناگهان از کار می‌افتند. این اتفاق می‌تواند تنها در عرض چند ساعت یا چند روز رخ دهد. نارسایی حاد کلیوی همیشه دائمی نیست و درصورتی‌که فوراً تحت درمان قرار بگیرید و مشکل خاص دیگری در سلامتی خود نداشته باشید، کلیه‌هایتان به عملکرد معمول خود برمی‌گردند.
کار اصلی کلیه‌ها فیلترکردن ضایعات از خون شماست. همچنین کلیه‌ها مایعات اضافی را نیز از خون می‌گیرند (که تبدیل به ادرار می‌شود) و فشارخون را کنترل می‌کنند. کلیه‌ها به ساخت گلبول‌های قرمز خون کمک می‌کنند و در تنظیم الکترولیت‌ها و فعال‌کردن ویتامین D نیز نقش مهمی دارند. کلیه‌ها اگر آسیب ببینند خوب کار نمی‌کنند. این اتفاق می‌تواند به دلیل مشکل دیگری در سلامتی بیفتد، مثلاً دیابت. کاهش عملکرد کلیه که طی مدت‌زمان طولانی‌تری روی می‌دهد، بیماری مزمن کلیوی نامیده می‌شود.
علائم نارسایی حاد کلیوی
شاید شما هیچ علامتی از نارسایی حاد کلیوی نداشته باشید و پزشک ممکن است حین انجام آزمایشاتی به دلایلی دیگر، این عارضه را شناسایی کند. اگر هم علامتی داشته باشید بستگی به این دارد که عملکرد کلیه‌هایتان تا چه اندازه افت کرده است، با چه سرعتی پیش رفته و دلیل نارسایی کلیوی‌تان چیست. علائم نارسایی حاد کلیوی شامل موارد زیر می‌شود:
. کمتر از حد معمول ادرارکردن
. تورم پاها و قوزک پا (به دلیل احتباس مایعات در بدن)
. احساس گیجی و خستگی زیاد
. تنگی نفس
. خارش
. درد و تورم مفصل
. کاهش اشتها
. احساس پریشانی
. تهوع و استفراغ
. احساس درد یا فشار در قفسه سینه
. گرفتگی عضلات
. تشنج یا غش (در موارد شدید)
. شکم‌درد و کمردرد
. تب
. بثورات پوستی
. خونریزی بینی
علت‌های نارسایی حاد کلیوی
توقف ناگهانی عملکرد کلیه‌ها سه دلیل اصلی می‌تواند داشته باشد:
یک: چیزی در جریان خون در کلیه‌هایتان تغییر کرده است که می‌تواند به دلایل زیر باشد:
. یک عفونت
. نارسایی کبد
. داروها (آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن یا مهارکننده‌های COX-2 مانند سلبرکس)
. داروهای فشارخون
. نارسایی قلبی
. دهیدراته شدن بدن یا سوختگی‌های شدید
. ازدست‌دادن خون یا مایعات
دو: عارضه‌ای دارید که جلوی خارج‌شدن ادرار از کلیه‌ها را می‌گیرد که می‌تواند به دلایل زیر باشد:
. سرطان مثانه، دهانه رحم، کولون یا پروستات
. لخته خون در مجاری ادراری
. بزرگ‌شدن پروستات
. سنگ کلیه
. آسیب عصب در مثانه
سه: چیزی مستقیماً به کلیه‌هایتان آسیب زده است، مثلاً:
. لخته خون
. تجمع کلسترول
. داروهایی که می‌توانند مستقیماً به کلیه‌ها آسیب بزنند، مانند ضدالتهاب‌های غیراستروئیدی مثل ایبوپروفن و ناپروکسن، شیمی‌درمانی و آنتی‌بیوتیک‌ها
. گلومرولونفریت یا التهاب مویرگ‌های کلیه که می‌تواند در اثر یک عفونت، بیماری خودایمنی مانند لوپوس و اسکلرودرما، داروهای شیمی‌درمانی، آنتی‌بیوتیک‌ها، میلوم متعدد (مولتیپل میلوما) و یا دیگر سموم روی بدهد.
عوامل خطر و ریسک فاکتورهای نارسایی حاد کلیوی
بیشتر اوقات نارسایی کلیوی همراه با اتفاق یا مشکل دیگری در سلامتی روی می‌دهد. موارد زیر می‌توانند احتمال نارسایی حاد کلیوی را بیشتر کنند:
. مدت طولانی در بیمارستان بستری بودن، خصوصاً در آی‌سی‌یو
. ابتلا به دیابت
. سالمند بودن
. ابتلا به بیماری عروق کرونری
. ابتلا به نارسایی قلبی یا فشارخون بالا
. ابتلا به بیماری مزمن کلیوی یا بیماری کبدی
تشخیص نارسایی حاد کلیوی
پزشک با یک معاینهٔ فیزیکی شروع می‌کند. سپس دستور آزمایش خون، ادرار و کلیه‌ها را می‌دهد.
در آزمایش خون، میزان مواد موجود در خون سنجش می‌شود:
. کراتینین یکی از فرآورده‌های جانبی خون است که توسط فعالیت عضلات ساخته می‌شود. به طور نرمال، کراتینین توسط کلیه‌ها از خون خارج می‌شود، اما اگر کلیه‌ها از کار بیفتند میزان کراتینین خون بالا می‌رود.
. نیتروژن اوره نیز فرآورده جانبی خون است و زمانی تولید می‌شود که پروتئین ِ غذا، تجزیه می‌شود. نیتروژن اوره خون نیز مانند کراتینین توسط کلیه‌ها از خون خارج می‌شود. وقتی کلیه‌ها از کار می‌افتند، نیتروژن اوره خون بالا می‌رود.
. پتاسیم الکترولیتی در خون است که میزان آب در خون را تعدیل می‌کند. بیماری کلیوی می‌تواند باعث بالارفتن یا پایین آمدن سطح پتاسیم خون شود.
. سدیم هم یک الکترولیت در خون است که به تعادل مایعات در بدن کمک می‌کند. سطح بالای سدیم در خون می‌تواند به این معنی باشد که کلیه‌ها درست کار نمی‌کنند و بدنتان نمی‌تواند از سدیم اضافی خلاص شود.
در آزمایش ادرار پزشک ادرار شما را از جهت خون و پروتئین بررسی می‌کند. در آزمایش ادرار، الکترولیت‌های بخصوصی سنجش می‌شوند و نتایج به پزشک کمک می‌کنند بفهمد علت نارسایی کلیوی‌تان چیست.
بیوپسی کلیه نیز عملی است که طی آن پزشک با سوزن نازکی از پوست عبور کرده و تکه کوچکی از کلیه را جهت بررسی‌های میکروسکوپیک برمی‌دارد. این بررسی می‌تواند نشان بدهد آیا کلیه آسیبی دیده یا بیماری دارد و احیاناً دلیلش چیست. بیوپسی کلیه تنها در مواردی انجام می‌شود که علت نارسایی کلیوی مشخص نیست.
آزمایشات تصویری مانند سونوگرافی یا سی‌تی‌اسکن می‌توانند نشان بدهند آیا کلیه‌ها بزرگ شده‌اند یا انسدادی در جریان ادرار وجود دارد. همچنین با این تست‌ها اگر مشکلی در عروق یا مویرگ‌های ورودی یا خروجی به کلیه‌ها وجود داشته باشد نیز نشان داده می‌شود. ام‌آرآی نیز می‌تواند این موارد را نشان دهد.
در بیشتر موارد دیگر، نارسایی حاد کلیوی در صورت تشخیص زودهنگام قابل‌درمان است، مثلاً با تغییراتی در رژیم غذایی، استفاده از داروها، تزریق مایعات، رفع هر گونه انسدادی که در کلیه‌ها وجود دارد یا حتی دیالیز
درمان نارسایی کلیوی
اغلب درمان نارسایی حاد کلیوی، خصوصاً اگر شدید باشد، نیازمند بستری‌شدن در بیمارستان است. اگر مشکل دیگری وجود نداشته باشد، کلیه‌ها خودشان را ترمیم خواهند کرد.
در بیشتر موارد دیگر، نارسایی حاد کلیوی در صورت تشخیص زودهنگام قابل‌درمان است، مثلاً با تغییراتی در رژیم غذایی، استفاده از داروها، تزریق مایعات، رفع هر گونه انسدادی که در کلیه‌ها وجود دارد یا حتی دیالیز.
رژیم غذایی: پزشک دستور می‌دهد میزان نمک و پتاسیم غذایی‌تان را تا درمان کلیه محدود کنید. زیرا این دو ماده از طریق کلیه‌ها از بدن خارج می‌شوند. تغییر در تغذیه نمی‌تواند نارسایی حاد کلیوی را درمان کند؛ اما پزشک در پروسهٔ درمان توصیه می‌کند رژیم غذایی‌تان را هم‌زمان با درمان هر عارضهٔ دیگری که باعث نارسایی کلیوی‌تان شده تغییر دهید، مثلاً درمان نارسایی قلبی، قطع مصرف برخی از داروها یا تزریق مایعات در صورت دهیدراته شدن بدن.
اگر پزشک دستور بدهد رژیم غذایی کم پتاسیم در پیش بگیرید لازم است مصرف چیزهایی مانند موز، اسفناج، پرتقال، سیب‌زمینی و گوجه‌فرنگی را محدود کنید. از سویی دیگر، می‌توانید غذاهای کم پتاسیم مثل سیب و توت‌فرنگی و انگور و گل‌کلم بیشتر بخورید.
. داروها: پزشک ممکن است برای تنظیم میزان فسفر و پتاسیم خونتان داروهایی تجویز کند. وقتی کلیه‌ها عملکرد خوبی ندارند نمی‌توانند این مواد را از بدنتان بیرون کنند. داروها شاید کمکی به کلیه‌ها نکنند؛ اما می‌توانند برخی از عوارض ناشی از علت نارسایی کلیوی را کاهش دهند.
. دیالیز: اگر آسیب کلیه‌ها شدید باشد احتمالاً تا زمانی که کلیه‌ها به عملکرد نرمال خود برگردند دیالیز تجویز می‌شود. دیالیز به درمان کلیه‌ها کمک نمی‌کند؛ بلکه مدتی وظایف کلیه‌ها را به دوش می‌کشد. اگر کلیه‌ها به عملکرد معمول برنگردند استفاده از دیالیز، بلندمدت خواهد شد.
پیامدهای نارسایی حاد کلیوی
نارسایی حاد کلیوی گاهی می‌تواند عوارض زیر را داشته باشد:
. تجمع مایعات: نارسایی حاد کلیوی گاهی منجر به تجمع مایعات در بدن می‌شود. اگر این مایعات در ریه‌ها جمع شوند می‌توانند تنگی نفس ایجاد کنند.
. درد در قفسه سینه: اگر لایهٔ پوششی قلب ملتهب شود در قفسه سینه درد احساس خواهید کرد.
. اسیدی شدن خون: اگر اسید زیادی به دلیل نارسایی کلیه‌ها در خون جمع شود ممکن است دچار تهوع و استفراغ، احساس گیجی و تنگی نفس شوید.
. ضعف عضله: وقتی تعادل مایعات و الکترولیت‌های بدن به هم می‌خورد، ممکن است دچار ضعف عضلات شوید. در موارد شدیدتر ممکن است عضلات قلب فلج شوند.
. آسیب دائمی کلیه: نارسایی حاد کلیوی می‌تواند مزمن شده و کلیه‌ها تقریباً به طور کامل از کار بیفتند. این اتفاق بیماری کلیوی مرحله آخر نام دارد و اگر چنین چیزی روی بدهد بیمار نیاز به دیالیز مادام‌العمر یا پیوند کلیه خواهد داشت.
. مرگ: نارسایی حاد کلیوی می‌تواند منجر به توقف همیشگی عملکرد کلیه‌ها و مرگ بیمار شود.
پیشگیری از نارسایی حاد کلیوی
. در مصرف داروهای مسکن OTC احتیاط کنید: چه داروی ضدالتهاب غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین و ناپروکسن مصرف می‌کنید و چه انواع دیگری از داروهای مسکن OTC مانند استامینوفن، لازم است دستورالعمل دارو را به‌دقت بخوانید تا بیشتر از دوز موردنیاز مصرف نکنید. مصرف زیاد این داروها می‌تواند احتمال نارسایی حاد کلیوی را افزایش دهد.
. به توصیه پزشکتان عمل کنید: اگر ریسک ابتلا به نارسایی حاد کلیوی را به دلیل بیمار یا مشکل خاصی دارید، حتماً توصیه‌های پزشکتان را در کنترل و درمان بیماری‌تان جدی بگیرید.
. فعالیت بدنی منظم داشته باشید: ورزش، تغذیه درست و عدم مصرف الکل می‌تواند کمک زیادی به پیشگیری از نارسایی حاد کلیوی بکند.
منبع:تبیان
نظر شما