مننژیت؛ علت‌ها و علائم

مننژیت درصورتی‌که فوراً تحت درمان قرار بگیرد، با موفقیت مداوا خواهد شد؛ بنابراین انجام واکسیناسیون روتین، دانستن علائم مننژیت و اقدام درمانی فوری ضرورت دارد.

علل ایجاد مننژیت چیست؟

بیشتر موارد مننژیت، منشأ باکتریایی یا ویروسی دارند؛ اما برخی از آنها می‌توانند در اثر برخی از داروها یا بیماری‌ها ایجاد شوند. خیلی از باکتری‌ها و ویروس‌هایی که باعث مننژیت می‌شوند، نسبتاً شایع بوده و باعث بیماری‌های معمول دیگر می‌شوند. هر دو نوع مننژیت مانند دیگر عفونت‌ها، منتشر می‌شوند، یعنی از طریق لمس، بوسیدن، سرفه و یا عطسه.

مننژیت باکتریایی

مننژیت باکتریایی نادر است؛ اما معمولاً خطرناک بوده و در صورت عدم درمان به‌موقع می‌تواند کُشنده باشد.
در برخی موارد از مننژیت باکتریایی، باکتری در اثر یک ترومای جدی به سر یا یک عفونت موضعی شدید به مننژ می‌رسد، مثلاً یک عفونت گوش شدید یا عفونت سینوسی (سینوزیت).
خیلی از انواع گوناگون باکتری‌ها می‌توانند سبب مننژیت باکتریایی شوند. در نوزادان، شایع‌ترین علت مننژیت، استرپتوکوک گروه B و ای‌کولای است و علت‌های کمتر رایج نیز معمولاً ناشی از لیستریا مونوسیتوژنز هستند. در کودکان بزرگ‌تر، پنومونی استرپتوکوکی و نایسریا منیژیتیدیس اغلب دلیل مننژیت می‌باشند.

مننژیت ویروسی

مننژیت ویروسی نسبت به مننژیت باکتریایی شایع‌تر بوده و معمولاً خطر کمتری دارد.
خیلی از ویروس‌هایی که موجب مننژیت می‌شوند ویروس‌های شایعی هستند، مانند همان ویروس‌هایی که باعث سرماخوردگی و اسهال و گلودرد و آنفلوانزا می‌شوند.

اگر مننژیت باکتریایی تشخیص داده شود، یا حتی مورد تردید باشد، پزشک فوراً آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی را تجویز می‌کند. برای جبران مایعاتی که از طریق تب و تعریق و استفراغ از دست می‌روند نیز باید به بیمار مایعات داده شود

علائم مننژیت چیست؟

علائم مننژیت بسیار گوناگون بوده و بستگی به سن فرد و علت عفونت دارد. اولین علامت می‌تواند خیلی زود ظاهر شود یا چند روز بعد از ابتلای فرد به سرماخوردگی، اسهال، استفراغ یا دیگر علائم عفونت خودش را نشان دهد.
علائم شایع مننژیت
. تب
. بی انرژی بودن
. حساسیت عصبی
. سردرد
. حساس شدن به نور
. گرفتگی گردن
. بثورات پوستی
. ازدست‌دادن تعادل

مننژیت در نوزادان

نوزادانی که دچار مننژیت می‌شوند ممکن است علائم متفاوتی داشته باشند. بچه‌ها بدخلق و بهانه‌گیر می‌شوند، بد غذا می‌شوند و خواب‌آلودند یا به‌سختی از خواب بیدار می‌شوند. آرام‌کردن کودکی که مننژیت دارد کار سختی است، حتی وقتی او را بغل می‌کنید و تکان‌تکان می‌دهید. همچنین ممکن است کودک تب کند یا ملاجش برآمده باشد.
دیگر علائم مننژیت در نوزادانی شامل موارد زیر می‌شود:
. زردی
. سفتی گردن و بدن
. دمای بدن پایین‌تر از حد نرمال
. ضعیف مکیدن
. گریه‌های بسیار پرسروصدا

مننژیت چگونه تشخیص داده می‌شود؟

مننژیت باکتریایی می‌تواند بسیار خطرناک باشد؛ بنابراین اگر علائمی دیدید یا فکر می‌کنید کودکتان ممکن است دچار مننژیت شده باشد سریع‌تر او را به پزشک نشان دهید.
اگر پزشک مشکوک به مننژیت باشد، دستور آزمایشاتی را می‌دهد که شامل نمونه‌برداری از مایع مغزی نخاعی (spinal tap) می‌شود. این آزمایش هرگونه علامتی از التهاب را و اینکه آیا منشأ عفونت باکتریایی است یا ویروسی نشان خواهد داد.

مننژیت چگونه درمان می‌شود؟

بیشتر موارد مننژیت‌های ویروسی در عرض ۷ تا ۱۰ روز برطرف می‌شوند. برخی از افراد ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان جهت مداوا داشته باشند. کودکان نیز درصورتی‌که خیلی بدحال نباشند، می‌توانند دوره درمان را در خانه سپری کنند. درمان جهت تسکین علائم مننژیت شامل استراحت کردن، مصرف مایعات و استفاده از داروهای مسکن بدون نسخه می‌شود.
اگر مننژیت باکتریایی تشخیص داده شود، یا حتی مورد تردید باشد، پزشک فوراً آنتی‌بیوتیک‌های تزریقی را تجویز می‌کند. برای جبران مایعاتی که از طریق تب و تعریق و استفراغ از دست می‌روند نیز باید به بیمار مایعات داده شود.

چه مشکلاتی ممکن است ایجاد شود؟

عوارض ناشی از مننژیت باکتریایی ممکن است نیازمند درمان‌های بیشتری باشد. به بیماری که دچار شوک یا افت فشارخون شده باید سرُم و داروهایی برای بالا آوردن فشارخون تزریق شود. بعضی از بچه‌ها درصورتی‌که مشکل تنفسی داشته باشند باید اکسیژن بگیرند یا شاید به ونتیلاتور نیاز داشته باشند.
عوارض مننژیت باکتریایی می‌تواند شدید باشد و شامل مشکلات نورولوژیکی شود، مانند کاهش شنوایی، مشکلات بینایی، تشنج و ناتوانی‌هایی در یادگیری. کاهش شنوایی به دلیل اینکه عارضه‌ای شایع از مننژیت است، افرادی که دچار مننژیت باکتریایی می‌شوند باید بعد از بهبودی تحت شنوایی‌سنجی قرار بگیرند.
قلب، کلیه‌ها و غدد آدرنال نیز بسته به علت عفونت، ممکن است تحت‌تأثیر مننژیت باکتریایی قرار بگیرند. همچنین بعضی از بچه‌ها دچار مشکلات بلندمدت نورولوژیکی می‌شوند که البته بیشتر آنهایی که تحت درمان فوری قرار می‌گیرند، کاملاً خوب می‌شوند.

آیا مننژیت قابل پیشگیری است؟

واکسیناسیون
واکسیناسیون روتین می‌تواند کمک بزرگی به پیشگیری از مننژیت بکند. واکسن‌های پنج‌گانه، سرخک، اوریون، فلج اطفال و پنوموکوک می‌تواند در برابر مننژیت‌های ویروسی و باکتریایی از فرد محافظت نماید.

رعایت بهداشت
بچه‌ها و بزرگسالان باید دست‌ها را مکرراً خوب بشویند، خصوصاً قبل از غذا و بعد از دستشویی. از تماس مستقیم با کسی که بیمار به نظر می‌رسد اجتناب کنید و از وسایل مشترک استفاده نکنید.

تفاوت مننژیت و انسفالیت چیست؟

تفاوت بین مننژیت و انسفالیت به محل التهاب برمی‌گردد. مننژیت التهابی در پرده محافظ مغز و نخاع است و انسفالیت التهابی در خود مغز.

چه کسانی بیشتر در معرض مننژیت هستند؟

علاوه بر سن و محلی که به آن سفر کرده‌اید، شرایطی می‌توانند ریسک مننژیت را افزایش دهند:
. کمتر از ۵ سال داشتن. تقریباً ۷۰ درصد از تمام موارد مننژیت‌های باکتریایی مربوط به بچه‌های زیر ۵ سال می‌شود.
. داشتن سیستم ایمنی ضعیف. فردی که با HIV یا سرطان زندگی می‌کند یا داروهایی برای سرکوب سیستم ایمنی مصرف می‌کند مستعد مننژیت است.
. زندگی در اقامتگاه‌های عمومی مثلاً خوابگاه دانشجویی.
. نداشتن طحال یا آسیب طحال.
. عفونت‌های مزمن بینی یا گوش، پنومونی یا عفونت گسترده خون.
. آسیب به سر، آسیب تروماتیک سر (TBI) یا آسیب نخاعی.
. زندگی با بیماری سلول‌های داسی‌شکل

آیا مننژیت واگیردار است؟

خود مننژیت (التهاب مننژ) مُسری نیست؛ اما برخی از علت‌های آن واگیردار هستند. بیشتر علت‌های باکتریایی و ویروسی مننژیت می‌تواند از فردبه‌فرد منتقل شوند. شما نمی‌توانید دیگر علت‌های مننژیت را از کسی بگیرید.

منبع:تبیان