آرسنیک یکی از عناصر اصلی است که در خاک بعضی مناطق و همچنین آب وجود دارد. مسمومیت با آرسنیک یا آرسنیکوز پس از مصرف یا استنشاق سطوح بالای آرسنیک رخ می‌دهددر این مطلب به چگونگی جذب آرسنیک و تاثیر ارسنیک بر سلامت انسان می‌پردازیم.
سم آرسنیک چیست؟
پیش از اینکه به بررسی تاثیر ارسنیک بر سلامت انسان بپردازیم، بهتر است ابتدا ببینیم که سم آرسنیک چیست. آرسنیک یکی از عناصر اصلی است که در خاک بعضی مناطق و همچنین آب وجود دارد. مسمومیت با آرسنیک یا آرسنیکوز پس از مصرف یا استنشاق سطوح بالای آرسنیک رخ می‌دهد. آرسنیک نوعی مادۀ سرطان‌زا است که به رنگ خاکستری، نقره‌ای یا سفید وجود دارد. آرسنیک برای انسان بسیار سمی است. چیزی که آرسنیک را خطرناک می‌کند این است که طعم یا بو ندارد؛ بنابراین، بدون اینکه بدانید ممکن است در معرض آن باشید.
خواص آرسنیک برای بدن
با اینکه آرسنیک معمولاً به خاطر سمی بودنش شناخته میشود؛ اما، خواص آرسنیک برای بدن نیز قابل‌توجه است. این عنصر در پزشکی کاربردهای متعددی دارد و خصوصاً در درمان نوعی از سرطان خون استفاده میشود. از طرفی مسمومیت با آرسنیک ممکن است کشنده باشد. علائم مسمومیت با آرسنیک ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- پوست قرمز یا متورم؛
- تغییرات پوستی، مانند زگیل یا ضایعات جدید؛
- درد شکم؛
- تهوع و استفراغ؛
- اسهال؛
- ریتم غیرطبیعی قلب؛
- گرفتگی عضلات؛
- سوزن‌سوزن‌شدن انگشتان دست و پا.
قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض آرسنیک می‌تواند علائم شدیدتری ایجاد کند. طبق گفتۀ سازمان بهداشت جهانی، علائم تماس طولانی‌مدت با آرسنیک ابتدا در پوست ظاهر می‌شوند و می‌توانند در عرض پنج سال پس از قرارگرفتن در معرض آن ظاهر شوند. موارد مسمومیت شدید ممکن است منجربه مرگ شوند.
ارسنیک باعث چه بیماری میشود؟
اکنون ممکن است این سؤال برایتان پیش بیاید که ارسنیک باعث چه بیماری میشود. قرارگرفتن طولانی‌مدت در معرض آرسنیک می‌تواند باعث سرطان شود. شایع‌ترین انواع سرطان‌های مرتبط با آرسنیک با موارد زیر مرتبط هستند:
- مثانه؛
- خون؛
- دستگاه گوارش؛
- کبد؛
- ریه‌ها؛
- سیستم لنفاوی؛
- کلیه‌ها؛
- پروستات؛
- پوست.
مسمومیت با آرسنیک ممکن است منجربه ایجاد بیماری‌های مختلفی شود. دیابت، بیماری قلبی و سمیت عصبی پس از قرارگرفتن در معرض طولانی‌مدت ممکن است اتفاق بیفتند. در زنان باردار مسمومیت با آرسنیک می‌تواند منجربه نواقص جنینی یا نقص مادرزادی پس از زایمان شود. اثرات رشدی می‌تواند در کودکانی که منظم در معرض آرسنیک هستند رخ دهد.
چه عواملی در جذب آرسنیک نقش دارند؟
عوامل متعددی مثل میکروب موجود در خاک و مکانیسم‌های بیوشیمیایی تأثیر مؤثری در مکانیسم جذب آرسنیک دارند. چهار عنصر اصلی موجود در خاک شامل آهن، فسفر، سیلیکون و گوگرد تأثیر زیادی بر فراهمی زیستی و جذب آرسنیک خصوصاً در گیاه برنج دارند.
در خاک‌های هوازی، آرسنات (آرسنیک غیر آلی) به آهن موجود در خاک چسبیده و سطح ریشۀ برنج را به‌صورت یک لایه می‌پوشاند. درنتیجه، مقدار آرسنیک در برنجِ پرورش‌داده‌شده در خاک هوازی کمتر است؛ زیرا، ترکیب آهن و آرسنات مانع جذب آرسنیک میشود. در خاک‌های بی‌هوازی پلاک، که ترکیبی از آهن و آرسنیک است، تشکیل نمی‌شود و آرسنیک از طریق ریشه گیاه برنج جذب میشود.
آرسنات بر متابولیسم فسفات در خاک‌های هوازی تأثیر می‌گذارد؛ زیرا، این دو عنصر در یک خانوادۀ شیمیایی بوده و رفتار مشترکی دارند. بنابراین، آرسنات از طریق پروتئین‌های حمل‌کنندۀ فسفات وارد ریشه برنج میشود. در شرایط بی‌هوازی، فسفات بر جذب آرسنیت در گیاه برنج تأثیر نمی‌گذارد. آرسنیت می‌تواند توسط سلول‌های ریشه جذب شده و به قسمت‌های دیگر گیاه وارد شود.
رقابتی برای جذب‌شدن و انتقال بین عنصر سیلیکون و آرسنیت در گیاه برنج وجود دارد؛ زیرا، آن‌ها فرم شیمیایی شبیه به هم دارند. در شرایط بی‌هوازی برنج به جای سیلیس از خاک آرسنیت را جذب می‌کند. همچنین آرسنات در خاک‌های بی‌هوازی به آرسنیت تبدیل میشود. آرسنیت وارد ریشه گیاه برنج شده و سپس از طریق حامل‌های سیلیکون به استوانه آوندی گیاه وارد و به قسمت‌های دیگر منتقل میشود. این امر منجربه افزایش مقدار آرسنیک در گیاه میشود. در مقابل، افزودن سیلیکون به خاک باعث کاهش جذب آرسنیت توسط ریشه‌های گیاه میشود.
اتصال آرسنیت به گروه‌های سولفیدریل ایجاد یک مولکول بزرگ می‌کند که مانع جذب آرسنیک توسط ریشه‌های گیاه میشود.
سرنوشت بیولوژیکی و متابولیسم آرسنیک در بدن انسان
در ایالات‌متحده، مصرف مواد غذایی آلوده به آرسنیک منبع اصلی قرارگرفتن در معرض این ماده است. آب، هوا، داروها و خاک منابع کم اهمیت‌تری به شمار می‌روند.
مکانیسم مولکولی آرسنیک روشن نیست؛ بااین‌حال، فرایند انتقال و تبدیل بیولوژیکی آرسنیک شناخته شده است. واضح است که قرارگرفتن انسان در معرض مواد سمی محیطی ممکن است بر سلامتی وی تأثیر گذاشته و باعث بیماری شود. درنتیجه، پس از جذب آرسنیک توسط دستگاه گوارش، آرسنیک وارد جریان خون شده و در بدن گردش می‌کند. سپس سلول‌های کبد آرسنات را جذب می‌کنند.
آیا خوردن برنج به‌عنوان یک غذای اصلی بهدلیل آنکه حاوی آرسنیک است بی‌خطر است؟
پاسخ به این سؤال دشوار یا غیرممکن است؛ زیرا، برنج تنها منبع آرسنیک نیست که انسان در معرض آن است. سایر عواملی که تماس با آرسنیک را تحت تأثیر قرار می‌دهند شامل مواد غذایی و مقدار آن مواد غذایی است که توسط یک مصرف‌کننده انتخاب می‌شوند.
همچنین تفاوت بین مقدار کل آرسنیک، آرسنیک آلی و غیر آلی نیز در غذا مهم است. برای درک سمیت احتمالی آرسنیک در برنج، که ممکن است منجربه ایجاد خطراتی در سلامتی شود، باید بدانیم که مقدار آرسنیک در برنج، نوع شیمیایی آرسنیک، روش پخت‌وپز آن و مقدار کل مصرف آرسنیک در روز مهم است.
منبع:
نظر شما