سیر تاریخی جذام در ایران و جهان/ توفیق ایران در مسیر حذف بیماری جذام

به گزارش گروه بهداشت ودرمان خبرگزاری سلامت به نقل از روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی، دکتر شبنم طهرانی متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری ،  در آستانه  ۲۸ ژانویه روز جهانی کمک به جذامیان گفت: در حال حاضر موارد جذام در کشور بسیار محدود بوده و سالهاست که این بیماری در جمهوری اسلامی ایران به مرحله حذف رسیده است.

دکتر شبنم طهرانی با اشاره به تاریخچه جذام در دنیا و ایران گفت: جذام یکی از قدیمی ترین بیماری هاست که در طول تاریخ باعث ایجاد رعب و وحشت در انسانها و انزوای اجتماعی بیماران شده است.

تاریخچه بیماری در ایران و جهان/ردپای جذام در مومیایی های مصری

به گفته وی قدیمی ترین مورد ثابت شده جذام در مومیایی های مصری و قدیمی ترین نوشته های مستند در مورد این بیماری در کتب مقدس هندی مربوط به ۶۰۰ سال پیش از میلاد مسیح است.

این استادیار دانشگاه در ادامه به سیر انتشار جذام در کشورهای مختلف اشاره کرد و گفت: براساس مستندات موجود جذام از خاور دور و هندوستان منشا گرفت و در قرن چهارم پیش از میلاد مسیح توسط سربازان اسکندر مقدونی به خاورمیانه و اروپا منقل شد و در قرون وسطی به اوج خود در اروپا رسید. اما  پس از انقلاب صنعتی در اوایل قرن بیستم قبل از کشف هر گونه درمانی ، خود به خود کنترل شد.

دکتر شبنم طهرانی بهبود شرایط اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و کاهش تعداد افراد خانواده ها را در کنترل این بیماری موثر دانست و مهاجران اروپایی را باعث انتقال جذام به آفریقا و کانادا و بردگان سیاه پوست را سبب انتقال بیماری به آمریکا عنوان کرد.

وی با بیان این مطلب که به احتمال زیاد جذام از راه هندوستان صورت گرفته است گفت:  در برخی نوشته ها نظیر کتاب Satyriasisارسطو، انتشار بیماری جذام به ایران را مربوط به ۳۳۰ سال قبل از میلاد مسیح و به دنبال لشکرکشی های اسکندر مقدونی از یونان می دانند.

جذام؛ نوعی بیماری التهابی مزمن

این عضو هیئت علمی گروه بیماریهای عفونی و گرمسیری دانشگاه  علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره به سیر بیماری ادامه داد: جذام نوعی بیماری التهابی مزمن است که به وسیله مایکوباکتریوم لپرا(Mycobacterium Lepra)ایجاد می شود.

به گفته وی راه ورود جذام به بدن انسان دقیقا مشخص نیست و به نظر می رسد از طریق دستگاه تنفسی فوقانی  باشد. دوره نهفتگی بیماری حدود ۹ تا ۲۰ سال است که دوره کمون جذام توبرکولوئید چهار سال و نوع  لپروماتوز حدود هشت سال است.

این متخصص بیماری های عفونی خاطرنشان کرد: تشخیص زودرس و درمان به موقع در پیش آگهی بیماری تاثیر بسزایی دارد . این موضوع حتی قبل از کشف آنتی بیوتیک ها نیز مورد توجه صاحبنظران بوده است.

وضعیت بیماری در ایران

دکتر طهرانی با اشاره به تعريف سازمان جهاني بهداشت مبنی بر این که وقتی  شيوع يك بيماري در كشوري به يك در هر ۱۰ هزار مورد برسد، آن بيماري حذف شده تلقي مي شود گفت: بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، ایران جزو کشورهایی است که در راستای حذف بیماری جذام به عنوان یک معضل بهداشت عمومی قبل از سال ۲۰۰۰ موفق عمل کرده و شیوع جذام را به کمتر از یک مورد در هر ده هزار نفر جمعیت کاهش داده است.

این استادیار دانشگاه افزود: مشخص شده است که خط سیر مناطق جذام خیز کشور از خراسان شروع و از مازندران، گیلان و آذربایجان گذشته و به کردستان و کرمانشاه منتهی شده است.

به گفته وی ایران با شیوع ۱۵ -۵ مورد جذام در هر ۱۰ هزار نفر جمعیت در ۲۵ سال گذشته جزو مناطق هیپرآندمیک جذام در سطح جهان محسوب می شد اما درحال حاضر براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت  با کمتر از یک مورد ابتلا به جذام در هر ۱۰ هزار نفر جمعیت در زمره کشورهایی قرار دارد که به سطح حذف جذام رسیده است.

آمار مبتلایان به جذام در ایران

دکتر شبنم طهرانی در ادامه گفت:  ایران در سال ۱۳۷۱ در سطح ملی و در سال ۱۳۷۶ در سطح شهرستانی  به هدف حذف جذام دست یافت. در سال ۱۳۹۳ شیوع بیماری جذام ۲۷ مورد در کشور (۰۰۳/۰ به ازای هر ۱۰ هزار نفر) و ثبت موارد جدید این بیماری ۲۶ مورد (۰۳/۰ به ازای هر ۱۰۰ هزار نفر) بوده است.

وی موارد جدید جذام در سال ۱۳۹۳ را از نوع جذام پرباسیل عنوان کرد که در رده سنی بالای ۱۵ سال رخ داد و این افراد در استان های گلستان، زنجان، کرمان، گیلان، آذربایجان غربی، اردبیل، تهران، کردستان، کرمانشاه، آذربایجان شرقی و فارس شناسایی شدند.

این متخصص بیماری های عفونی و گرمسیری با اشاره به آمار مبتلایان به جذام در سال ۱۳۹۶ گفت: طبق اعلام سازمان جهانی بهداشت  ۲۴ مورد ابتلا به جذام گزارش شد که از این تعداد ۱۹ مورد ایرانی و ۵ مورد اتباع غیر ایرانی بودند.

به گفته دکتر شبنم تهرانی در سال ۹۷نیز  ۱۸بیمار جدید مبتلا به جذام در کشور شناسایی شد .

 سن شایع ابتلا به جذام ۲۰ تا ۳۵ سالگی

وی با اشاره به عوامل موثر در ابتلا به جذام از جمله سن، جنس، شغل و موقعیت اجتماعی یادآور شد: بیماری در هر سنی ممکن است حادث شود ولی بیشترین  شیوع سنی آن در بالغان جوان است به طوری که در مناطق آندمیک، بروز سنی بیماری در سنین ۳۵-۲۰ سالگی به اوج خود می رسد.

به گفته وی اگر جذام در منطقه ای شایعتر است به علت دخالت عوامل بیولوژیک، اقتصادی و اجتماعی است و معمولا ارتباطی به منشا نژادی و قومی ندارد.

این عضو هیئت علمی دانشگاه  علوم پزشکی شهید بهشتی صنعتی شدن برخی از کشورهای آندمیک جذام را باعث کاهش شدید میزان بروز بیماری برشمرد و افزود: با توجه به این که هم اکنون نیز بیشترین موارد بیماری در اقشار آسیب پذیر جامعه، یافت می شود ،باید فقر و بی خانمانی و تغذیه نامناسب را از عوامل مساعد کننده بروز بیماری، به حساب آورد.

دکتر شبنم طهرانی با بیان این که جذام به عنوان یک بیماری اجتماعی، مطرح است یادآور شد: عوامل اجتماعی زیادی نظیر فقر و تبعات آن نظیر تراکم جمعیت، بدی وضع مسکن، عدم وجود آموزش و فقدان بهداشت فردی، و حتی ترس و احساس گناه و قضاوت های بی اساس سایرین، زمینه را برای انتشار این بیماری فراهم می کند..

دوره کمون جذام طولانی است

این متخصص بیماریهای عفونی بیمارستان لبافی نژاد خاطر نشان کرد: چون دوره کمون بیماری طولانی است، راه اصلی ورود عامل بیماری جذام به بدن مشخص نیست ولی محتمل‌ترین راه، دستگاه تنفسی و سپس پوست است. در مورد نحوه انتقال بیماری اطلاعات ناچیزی وجود دارد زیرا دوره نهفتگی بیماری، بسیار طولانی است و تکنیک های موثری برای منظور شناسایی ارگانیسم ها در محیط در دسترس نیست.

به گفته وی میزان بروز بیماری در بین اعضای خانواده مبتلایان به جذام لپروماتو حدودچهار تا هشت برابر بیشتر ازسایر افراد جامعه است. مبتلایان به جذام نوع لپروماتوزی که دچار ضایعات حفره بینی هستند، تعداد زیادی ارگانیسم از طریق ترشحات بینی خود به محیط خارج دفع می کنند .

دکتر طهرانی افزود: این باسیل ها حتی در ترشحات خشک شده بینی در محیط خارج به مدت ۱۰-۷  روز زنده می مانند و در صورت وجود رطوبت کافی، به مدت بیشتری به حیاتشان ادامه می دهند و موجب الودگی محیط می شوند.

این استادیار دانشگاه با اشاره به گزارش مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت بیان کرد: در حال حاضر موارد جذام در کشور بسیار محدود بوده و سالهاست که این بیماری در جمهوری اسلامی ایران به مرحله حذف رسیده است.

وی ریشه کنی این بیماری را امکان پذیر دانست و تاکید کرد:  این هدف تنها از طریق ادغام کامل مبارزه با جذام در شبکه های بهداشتی و درمانی کشور میسر می شود که آن نیز از طریق درگیرکردن جامعه در کشف موارد و درمان بیماران با استفاده از درمان چند دارویی امکان پذیر می شود.

این استادیار دانشگاه در خاتمه سخنان خود با اشاره به گزارش­ مرکز مدیریت بیماریهای واگیر خاطرنشان کرد:  بیماری روند رو به کاهش داشته و این سیر نزولی بخصوص در مناطق آندمیک بیماری یعنی آذربایجان شرقی، و غربی، اردبیل، گیلان، مازندران، گلستان، خراسان و سیستان و بلوچستان، هرمزگان، بوشهر، خوزستان، لرستان، کرمانشاه، کردستان، قزوین، زنجان و تهران به خوبی مشهود است.