بـا همـه سـختی‌هایـی کـه سـال 98 داشـت، شـاید نزدیکـی بـه عیـد نـوروز مـی‌توانسـت مرحمـی بـر رنـج‌هـا و ناراحتی‌های جامعـه ایرانی باشـد، امـا خبـر شـیوع ویـروس کرونـا و ناشـناختگی و فقـدان داروی موثر بـرای درمـان آن، اسـترس و فشـار مضاعـف دیگـری را بـر جامعـه وارد کرد.
شـیوع ویـروس کرونـا نـه در ایـران بلکـه در سـایر کشـورها عـلاوه بـر بحـران سلامت و بهداشـت عمومـی عمـلا بـه یـک چالـش اجتماعـی بـدل شـده اسـت و بایـد آن را از هـم اکنـون و در ایـن دوران گـذار به‌عنـوان یـک تهدیـد جـدی اجتماعـی در نظـر گرفـت.
به‌طـور خـاص شـیوع کرونا؛ سـبک زندگی فـردی، خانوادگـی، اجتماعـی جدیـدی را بـه دنیـای امـروز تحمیـل کـرده اســت و یــک بــار دیگــر بــه همــه مــا یــادآور مــی شــود کــه همــه در یــک کشـتی نشسـته‌ایم و سـوراخ شـدن این کشـتی، همه ما را دچار مشـکل خواهـد کـرد.
جدایـی بیمـار از خانـواده، انـزوای بیمـاران و خانـواده‌هـای آنهـا، طبیعـی شـدن مفهـوم مـرگ در جامعـه، مـرگ و شـرایط سـخت تدفیـن، اختلال در روابـط اجتماعـی، ابهـام و سـرگردانی مـردم، روزمرگی، تاثیـر بـر روابـط عاطفـی، امنیتی شـدن جامعه، نا امیدی مردم، گسـترش شـکاف طبقاتـی در جامعه به دلیـل فراگیـر نبـودن بیمـه و مشـکل تامیـن امـرار معـاش بعضـی مشـاغل از مهمتریـن پیامدهـای منفـی اجتماعـی کرونـا اسـت و مـی توانـد جوامـع را به سـمت بحـران و پرتـگاه‌هـای ویرانگـر ســوق دهــد.
بدیهــی اســت کــه در چنیــن فضایــی مادامــی کــه مــردم در تامیـن حداقـل‌هـای زندگـی دچـار مشـکل باشـند، برنامـه‌هـا و توصیـه‌هـای دولتمـردان و سـتاد مبـارزه بـا کرونـا بـا چالـش مواجـه مـی‌شود.
در بعـد مثبـت پیامدهـای اجتماعـی و فرهنگـی شـیوع ویـروس کرونـا مـی‌تـوان پیامدهایـی را ذکـر کـرد. اصلـی‌تریـن شاخص تعییـن‌کننـده سـلامتی در یـک جامعـه، عوامـل اجتماعـی مانند ارزش‌هـا و هنجارهـا هسـتند کـه شـامل اســتحکام روابــط اجتماعــی، پیوندهــای درون جامعــه، حمایــت اجتماعــی و احســاس امنیــت می‌شود.
ایــن حمایــت فراســازمانی در بــاب همبســتگی اجتماعـی، علـی الخصـوص بـا پیـام مقـام معظـم رهبـری پیـش از مـاه مبـارک رمضـان، پیرامـون رزمایـش همدلـی و کمـک مومنانـه، قــوت بیشــتری پیــدا کــرد و ســبب احیــاء و تقویــت بیــش از پیــش روحیــه جهـادی در بیـن اقشـار مختلـف مـردم شد و آنها بـه یاری نیازمندان شـتافتند.
به‌واسـطه بـروز ایـن بیمـاری، ظرفیـت بسـیار خوبـی در عرصـه تولیـد کیـت‌های آزمایشگاهی شـرکت‌های دانش‌بنیان زیسـت‌فناور بسـیاری در این زمینـه مشـارکت موثـر داشـتند، مـواد ضدعفونـی‌کننـده و دیگـر تجهیـزات پزشـکی ایجـاد شـد و کشـور از واردکننـده بـه صادرکننـده ایـن محصـولات تبدیـل شـد. امـروز مـا بیـش از هـر زمـان در چند دهه اخیر شـاهد افزایش مشـارکت و سـرمایه اجتماعـی هسـتیم. ویـروس کرونـا بـر اسـاس آمارهـای رسـمی، سـرعت تخریـب محیـط‌زیسـت و تولیـد آلاینـده‌هـا را بـه شـدت کاهــش داده اســت.
فرآینــد انتقــال و جابجایــی اطلاعــات و آمــوزش را نیــز دچــار تغییــر کــرده اســت بــه نحــوی کــه اگــر تــا دیــروز از آمــوزش و فضــای مجــازی اســتقبال نمــی‌شــد امــروز دانــش‌آمــوزان و دانشــجویان و حتــی کسـبه و بازاریـان بـه اجبـار بـه ایـن فضـا مهاجـرت کـرده‌انـد؛ لـذا در راسـتای مجـازی شـدن آمـوزش‌هـا و فعالیـت‌هـای اقتصـادی گام مهمـی برداشـته شـده و باید ایـن امـر تقویـت شـود.
در حـال حاضـر نیـز تغییـر رفتـار مـردم در مواجـه بـا بیمـاری کرونـا بـه سـختی صـورت مـی‌گیـرد و مـردم از ایجـاد محدودیـت‌هـای بـی‌نتیجـه خسـته شـده‌اند لذا باید تدبیـری بـرای آن اندیشـیده شـود بالاخـص اینکـه هـم مسـئولان امـر علـیرغـم تـلاش‌هـای شـبانه‌روزی خـود، آمـوزش‌هـای عملیاتـی مناسـبی بـرای مواجـه مـردم بـا امـواج دوم و سـوم ایـن بیمـاری تـدارک ندیـده و تمـام ایـن موارد سـبب شـده اسـت که این روزها به وضعیت هشـدار نزدیک شـویم.
مــردم مــا نــه در ایــن چنــد مــاه کــه در طــول بیــش از ۴۱ ســال ثابــت کــرده‌انـد کـه در مواقـع نیـاز، پـای کار انقلاب و نظـام هسـتند امـا دولتمـردان باید در بـاب کاهـش اثـرات فرهنگـی و اجتماعـی در میـان آحـاد جامعـه بالاخـص اقشـار آسـیب‌پذیـر حمایـت ویـژه‌ای را انجـام بدهنـد.
منصور غفاری
*اسـتاد دانشـگاه و پژوهشـگر حـوزه زیسـت‌فنـاوری
نظر شما