در سال های اخیر شاهد رشد قارچ گونه اماکن تجاری در کلان شهرهایی چون تهران هستیم، امروزه تمرکز پاساژ ها و مراکز تجاری در مناطق شلوغ و پرازدحام شهری نفس شهر را به شماره انداخته و شهروندان را گرفتار گره های ترافیکی کرده است.
به گزارش خبرگزاری سلامت، چندی پیش بود که جانشین پلیس راهور ناجا به صراحت اعلام کرد مراکز تجاری در مرکز شهر مشکلات عدیده ای را برای شهروندان به وجود آورده‌اند به طوری که طی یک سال گذشته در اطراف یک مجتمع تجاری در تهران 32 فقره تصادف جرحی و خسارتی روی داده و این درحالی است که تجربه سایر کشورها می‌گوید مراکز تجاری باید به خارج از شهر بروند.
برخی بر این باورند که نبود تفاوت در هدف از ایجاد این مراکز، رشد بی رویه و نبود تقاضا، خریداران و فروشندگان را با مشکل مواجه کرده است ، در این میان مجوز های پیاپی برای برپایی مراکز خرید ، همگان را با این سوال مواجه می کند که سود حاصل از رشد مراکز تجاری متوجه چه کسانی است؟ مجوزهای پیاپی برای ایجاد مراکز خرید با چه هدفی صورت می گیرد ؟
مسئله دیگر نگاه اجتماعی به توسعه مراکز تجاری در شهر است، «جعفر بای»، پژوهشگر آسیب های اجتماعی در این باره در برنامه «افق روشن»رادیو سلامت می گوید: «اجراو ساخت و توجه به کالبد فیزیکی مراکز تجاری ، نیازمند مطالعات دقیقی است زیرا توسعه این مراکز می تواند عوارضی را در بخش های فرهنگی و اجتماعی به دنبال داشته باشد. یکی از اشکالات طرح های شهری ،فقدان پیوست های فرهنگی و اجتماعی است ،متاسفانه قبل از احداث یک مجتمع و مرکز تجاری نیازسنجی های اجتماعی و فرهنگی صورت نگرفته و توجه ای نیز به بعد جغرافیایی منطقه نمی شود .»
به گفته این پژوهشگر آسیب های اجتماعی احداث مرکز تجاری نیازمند مدیریت و برنامه ریزی شهری است از این بعد که ساخت و احداث این اماکن نیازمند مطالعات جغرافیایی ، فرهنگی و اجتماعی است .
وی که خروج مراکز تجاری از شهر را به لحاظ اجتماعی و فرهنگی به صلاح نمی داند گفت: «اینکه مطرح می شود مراکز تجاری باید از شهر خارج شود، ناشی از خلا طراحی مناسب در مکانیابی و بی توجهی به ملاحظات منطقه ای ، فرهنگی ،اجتماعی و حتی مبلمان شهری و نیازهای شهروندان است، قطعا با خروج این مراکز مشکلات اجتماعی نیز به خارج از شهر منتقل می شود و حتی عوارض جدیدتری را درپی خواهد داشت ،به طور مثال با افرایش مسافت محل زندگی شهروندان تا دسترسی به مراکز تجاری در خارج از شهر، با افزایش حجم آلودگی هوا مواجه خواهیم شد.»
اما به چه نحوی می توان در توسعه مراکز تجاری و خروج آنها از شهر به مقوله بومی سازی فکر کرد و ایجاد این مراکز در حاشیه شهر نیز با درنظر گرفتن مطالعات و ملاحظات فرهنگی منطقه ایجاد شود؟
دکتر بای معتقد است: «در اجرای چنین طرح های شهری لازم است قبل از وارد شدن به فاز ساخت و ساز، در همان مرحله طراحی ، تمام ملزومات دسترسی به یک مرکز تجاری در درون شهر لحاظ شود تا نیازی به خروج آنها از شهر نباشد ، در حال حاضر ما در درون مراکز تجاری شهری دچار مشکل هستیم برای همین به ناچار ایده خروج این مراکز مطرح می شود.»
این پژوهشگر آسیب های اجتماعی به برگزاری نمایشگاههای فصلی خارج از شهر اشاره می کند و ادامه می دهد: «بارها شاهد بار ترافیکی ناشی از برگزار ی این نمایشگاهها بوده ایم که به اعتقاد من ،همه اینها به فقدان یک برنامه ریزی اساسی و طراحی استاندارد مبلمان شهر ی باز می گردد.»
گفته می شود از آنجایی که ساخت‌و‌ساز مراکز خرید در ایران هنوز در مرحله نوجوانی قرار دارد و تنها حدود 15سال است که این‌گونه تاسیسات در ایران رو به رشد نهاده، قاعدتا کلانشهرهایی تهران، مشهد، تبریز، شیراز و اصفهان گزینه‌های نخست کارفرمایان برای برپایی این مراکز بوده‌اند .
مراکز تجاری موجود در شهر نواقصی دارد یعنی نیازهایی مانند پارکینگ ،مرکز نگهداری کودک، خدمات درمانی و پزشکی نادیده گرفته شده اند ،دکتر بای با بیان این مطلب خروج مراکز تجاری از شهر را مشروط به تجهیز امکانات خدماتی در مراکز تجاری و ایجاد جذابیت برای شهروندان می داند.
یک مرکز تجاری در یک خیابان کم عرض و د رمحل کاربری مسکونی منجر به تضییع حقوق شهروندی می شود. چرا حقوق شهروندی در ایجاد مراکز تجاری در داخل شهر رعایت نمی شود؟ دکتر بای پژوهشگر آسیب های اجتماعی بر این نظر است که ایجاد مراکز تجاری بدون ضابطه و صرف کسب درآمد شخصی و بدون در نظر گرفتن حقوق شهروندی ، نیاز به نظار ت شهرداری ها دارد و این حکایت از خلا قانونی است در واقع شهرداریها نباید فقط به دنبال صدرو مجوز ساخت باشند بلکه باید پیش نیازها ی صدور مجوز این نوع مراکز را نیز در نظر بگیرند و درصورت خروج از استاندارد های لازم ،مجوز احداث و فعالیت را لغو کنند.
خارج کردن مجتمع های تجاری از اولویت طرح های سرمایه گذاری است ،گفته می شود در شیراز برخی مراکز تجاری به خارج از شهر منتقل شده اند. چنین اقدامی تا حدی از بافت کهن شهر نیز حفاظت می کند. اما با بهم ریختگی فرهنگی به واسطه توسعه مراکز تجاری چه باید کرد؟ دکتر جعفر بای در این باره گفت: آنچه که شهر را هدایت می کند ،فرهنگ حاکم بر شهر است ،شهر فقط کالبد فیزیکی نیست اگر ایجاد این مراکز بدون توجه به بافت فرهنگی اجتماعی صورت بگیرد ،بافت فرهنگی و بومی منطقه د رآینده بهم خواهد خورد.
به گفته وی، دربسیاری از کشورها مراکزی وجود دارند که اقدام به ارائه مشاوره های فرهنگی اجتماعی به سازندگان مراکز تجاری می کنند. این مشاوران به صاحبان املاک تجاری می گویند که د ر چه منطقه ای مرکز تجاری احداث شود و یا نشود همینطور پیشنهاد می شود که مرکز تجاری با چه استانداردهایی و با رعایت چه اصولی احداث شود تا شهروندان نیز متضرر نشوند.
به نظر می رشد خروج مراکز تجاری از شهر علاوه بر بار اقتصادی برای صاحبان این مراکز ، نیاز به اختصاص فضای مناسب ، مکانیابی کارشناسی و نیز الزام به داشتن پیوست های فرهنگی و اجتماعی است ،و تا مهیا نشدن این شرایط صحبت از خروج مراکز تجاری از شهر صرفا به جهت کاهش آلودگی هوا و بار ترافیکی در حد حرف باقی خواهد ماند.
نظر شما