تخمک گذاری

تخمک گذاری توسط  واکنش های زنجیره ای از هورمون ها، که از هیپوتالاموس مغز آزاد می شوند، کنترل می شود. در بخشی از چرخه ی ماهیانه قاعدگی خانم ها، فولیکول ها پاره شده وتخمک از تخمدان آزاد می شود. فولیکول ها کیسه های کوچکی درون تخمدان ها هستند که جنسی مایع مانند دارند و حاوی گامت ماده یا تخمک می باشد. به این روند یعنی آزاد شدن تخمک از تخمدان به درون لوله فالوپ را تخمک گذاری می گویند.

کيست تخمدان چیست؟

تخمدان‌ها جزیی از دستگاه تناسلی زنانه هستند که در پایین شکم در هر دو سمت رحم قرار دارند. دو تخمدان در بدن بانوان وجود دارد که تخمک و همچنین هورمون‌های استروژن و پروژسترون تولید می‌کند. کیسه مملو از مایع یا همان کیست گاهی در یکی از تخمدان‌ها شکل می‌گیرد. کیست در اکثر موارد بدون درد است و علامتی ندارد.

علل به وجود آمدن کيست تخمدان

بعضی مواقع، فولیکول ها در طول تخمک گذاری پاره نمی شوند و تخمکی آزاد نمی کنند، در عوض مایعات بیشتری درونشان ذخیره شده و تبدیل به کیست فولیکولی(Follicular cyst) می شوند. در موارد دیگر، فولیکول تخمک را آزاد می کند اما کیسه اش به جای حل شدن، دوباره بسته شده و با خون و مایعات دیگر پر می شود. به این نوع کیست “جسم زرد” یا “کورپوس لوتئوم(Corpus luteum cyst)” می گویند. کیست های به وجود آمده در هر کدام از این شرایط از نوع “کیست های فانکشنال(Functional ovarian cysts)” می باشند که شایع ترین کیست های تخمدان هستند.

علائم کيست تخمدان

کیست تخمدان غالباً علامتی ندارد. با این حال با بزرگ شدن کیست علائمی مانند موارد زیر بروز می‌یابد:
  • ورم کردن یا نفخ کردن شکم
  • دفع دردناک
  • درد لگن قبل از سیکل قاعدگی یا در طول عادت ماهانه
  • آمیزش دردناک
  • درد کمر یا ران
  • حساسیت و دردناک بودن سینه‌ها
  • حالت تهوع و استفراغ
علائم شدید کیست تخمدان که به درمان فوری نیاز دارد عبارت است از:
  • درد شدید یا تیز لگن
  • تب
  • ضعف و سستی یا سرگیجه
  • تنفس سریع
این علائم نشان دهنده پاره شدن یا پیچ‌خوردن کيست تخمدان است که هر دو مورد باید به سرعت درمان شود تا عوارض جدی بروز نیابد. انواع مختلف کیست تخمدان

انواع مختلف کیست تخمدان

کیست های فانکشنال

کیست های فانکشنال بر دو نوع هستند:
  • کیست های فولیکولی این کیست ها شایع ترین نوع کیست است. هر زن دو تخمدان دارد که تخمک از این قسمت ها به درون رحم رفته تا با اسپرم لقاح کنند. تخمک درون فولیکول ساخته می شود که شامل فلوئید است و از تخمک در طول مدت رشدش نگه داری می کند. زمانی که تخمک آزاد می شود، فولیکول می ترکد. در برخی موارد، فولیکول مایعات درونش را تخلیه نمی کند و یا پس از آزادسازی تخمک جمع می شود و یا اصلا تخمکی آزاد نمی کند. در این مواقع فولیکول دوباره با مایعات پر می شود و یک کیست فولیکولی تخمدان را تشکیل می دهد. کیست ها می توانند در هر زمان خود به خود تشکیل شده و پس از چند ماه نیز خود به خود از بین بروند.
  • کیست های لوتئال این نوع کیست نسبت به نوع قبلی نادر تر است. پس از آزادسازی تخمک، از فولیکول، بافتی به نام کورپوس لوتئوم به جا می ماند. کیست لوتئال زمانی ایجاد می شود که کورپوس لوتئوم با خون پر شود که البته پس از چند ماه از بین می روند. با این حال اگر این کیست ها شکاف بردارند یا پاره شوند، می توانند باعث درد و خونریزی داخلی شوند.

کیست های پاتولوژیک (Pathological cysts)

این نوع کیست ها نیز بر دو نوع هستند:
  • کیست های درموئید کیست های ترموئید معمولا خوش خیم هستند و از سلول های سازنده ی تخمک تشکیل می شوند.این کیست ها تنها با جراحی برداشته می شوند و شایع ترین نوع کیست های پاتولوژیک در زنان زیر ۳۰ سال می باشند.
  • کیست های آدنوما کیست های آدنوما نیز کیست های تخمدان هستند که از سلول های بیرونی تخمدان که آن را احاطه کرده اند، تشکیل می شود. برخی از این کیست ها حاوی مایعی غلیظ و مخاطی اند، در حالی که بقیه از آب پر شده اند. این کیست ها معمولا به جای رشد درون تخمدان، به وسیله ی جزء ساقه مانندی به دیواره بیرونی تخمدان می چسبد و با این کار می تواند رشد قابل توجهی داشته باشد. کیست های آدنوما به ندرت می توانند سرطان زا باشند و باید با جراحی برداشته شوند. این کیست ها بیشتر بین زنان بالای ۴۰ سال شایع هستند.

درمان کيست تخمدان

اگر کیست های تخمدان به خودی خود از بین نروند و یا بزرگتر شوند، پزشک برای کوچک شدن یا از بین رفتن کیست ها روش های درمانی زیر را پیشنهاد می کند.
  • قرص های ضد بارداری اگر تخمدان هایتان کیست ساز است پزشکتان ممکن است قرص های ضد بارداری برایتان تجویز کند تا تخمک گذاری متوقف شده و از تولید کیست های جدید جلوگیری شود. این قرص ها همچنین می توانند خطر ابتلا به سرطان را کاهش دهند. خطر ابتلا به سرطان در زنان یائسه بسیار بیشتر است.
  • لاپاراسکوپی اگر کیست تان کوچک باشد و نتایج آزمایشات تصویری، خطر ابتلا به سرطان را نشان دهند، پزشکتان ممکن است عمل لاپاراسکوپی را برای خارج کردن کیست تجویز کند. روند جراحی به این صورت است که جراح برش کوچکی در نزدیکی ناف ایجاد می کند و سپس وسیله ای را به درون شکم وارد می کند تا کیست را خارج کند.
  • لاپاراتومی اگر کیست شما بزرگ باشد، پزشک می تواند با برش بزرگی روی شکمتان آن را خارج سازد. سپس از کیست نمونه برداری می شود. اگر کیست سرطان زا تشخیص داده شود، ممکن است عمل هیسترکتومی انجام شود که طی آن رحم و تخمدان ها را در می آورند.
درمان کيست تخمدان

کاهش میل جنسی به علت کیست تخمدان

آمیزش های دردناک می تواند علامتی از کسیت های رحمی باشد. بیماری التهاب لگن و یا سرطان لگن نیز چنین علامتی را بهمراه دارد. به طور کلی آمیزش های دردناک را نباید نادیده گرفت.

آیا کيست تخمدان مانع بارداری می شود؟

در تخمدانهای پلی كیستیك با توجه به اینكه كاملاً وضع آندوكرینولوژی زن به هم می خورد و از تخمدانهای كیستیك و بدون تخمك گذاری هورمونهای مردانه ترشح می شود همچنین پرمویی (هیرسوتیسم) و اختلالات شدید دوره ماهانه دیده می شود (مثلاً هر شش ماه یا هر سه تا چهار ماه یكبار پریود می شوند) فرد دچار اختلال قاعدگی شدید می شود،در نتیجه با شرایط حاملگی دشوار روبه رو است و به كمك پزشك نیاز دارند. علاوه بر این افرادی كه هنوز ازدواج نكردند،هم نباید رها شوند چون اختلالات و تغییرات هورمونی ایجاد عوارض می كند و حتی می تواند حالتی شبیه دیابت در بیماران ایجاد كند.

کيست تخمدان چه تاثیری بر روابط جنسی می گذارد

دلواپسی زناشویی در زنان با هر سنی اتفاق می‌افتد ولی ممکن است در زمان‌های آسیب‌پذیری هورمونی شایع‌تر باشد، مانند بعد از زایمان یا در زمان انتقال به یائسگی. نگرانی‌های زناشویی همچنین ممکن است با بیماری‌های عمده مانند سرطان اتفاق افتد. مشکل شما به‌عنوان ناتوانی زناشویی در زنان دسته‌بندی می‌شود اگر شما یک یا بیشتر از موارد زیر را تجربه کرده‌اید و یا تجربه نگرانی شخصی به علت آن‌ها دارید:
  • میل زناشویی در شما کم شده یا وجود ندارد.
  • شما با فعالیت زناشویی برانگیخته نمی‌شوید یا با وجودمیل زناشویی برانگیخته نمی‌شوید.
  • شما نمی‌توانید به اوج لذت زناشویی (ارگاسم) برسید.
  • شما دارای درد در زمان تماس زناشویی هستید.(زوج‌ها)

تشخیص کيست تخمدان

از روش‌های تصویربرداری نیز برای تشخیص کیست تخمدان بهره گرفته می‌شود:
  • سی تی اسکن با استفاده از دستگاه تصویربرداری سی تی اسکن تصاویری از اندام‌های داخلی به دست می‌آید.
  • ام آر آی میدان‌های مغناطیسی برای تهیه تصاویری عمقی از اندام‌های داخلی به کار برده می‌شود.
  • سونوگرافی (اولتراسوند) وضعیت تخمدان به این روش بررسی می‌شود.
از آنجایی که اکثر کیست‌ها پس از چند هفته یا چند ماه از بین می‌رود، متخصص زنان و زایمان اقدام درمانی فوری را توصیه نمی‌کند، بلکه سونوگرافی را ظرف چند هفته یا چند ماه آینده تکرار می‌کند تا وضعیت را تحت نظر داشته باشد. چنانچه وضعیت تغییری نکند یا کیست بزرگ شود، متخصص زنان و زایمان دستور انجام آزمایش‌های بیشتر برای تعیین دیگر علل علائم بروز یافته می‌دهد. در این مرحله معمولاً آزمایش‌های زیر انجام می‌شود:
  • آزمایش بارداری برای اطمینان از باردار نبودن بیمار
  • آزمایش تعیین سطح هورمون برای بررسی مشکلات هورمونی مانند میزان بیش از حد استروژن یا پروژسترون
  • آزمایش خون CA-125 برای غربالگری سرطان تخمدان
کیست‌ها چگونه تشخیص داده می‌شوند؟ گاهی کیست‌های تخمدان توسط پزشک در طی معاینه با دست تشخیص داده می‌شوند. اگر کیست دارای نشانه‌ای نیز باشد روش‌های عکس‌برداری فراصوت استفاده می‌شود که بهترین روش برای تشخیص آن‌هاست. معمولاً بیمارانی كه کيست تخمدان دارند، با دارو درمان می شوند؟  همانطور كه اشاره شد، كیست هایی كه جدار نازک و صاف دارند، ساده هستند و در داخل آنها مایع صاف بدون هیچ گونه نسج اضافی ملاحظه می شود اینها كیست های «فونكسیونل» هستند و اكثراً خود به خود رفع می شوند، پس به درمان خاصی نیاز ندارد. ولی گاهی همین كیست ها، كمی بزرگتر شده و می توانند علایمی مثل درد در زیر دل و اختلال در دوره ماهانه بیمار تولید كنند. گاهی هم لكه بینی در این بیماران دیده می شود كه با استفاده از قرص های ضد بارداری به راحتی درمان می شوند و با یک سونوگرافی ساده هم تشخیص داده می شوند.