مونوآمین اکسیداز
دومین گروه از داروهای ضد افسردگی در جهان قبل از کشف SSRIها، مهار کننده های مونوآمین اکسیداز با نام اختصاری (
MAO) بوده است که از سال ۱۹۵۲ معرفی و مورد استفاده قرار گرفتند. اگر چه از نظر خواص ممکن است با چند حلقه ای های ضد افسردگی و مهارکننده های اختصاصی سروتونین رقابت نمایند ولی به خاطر عوارض جانبی آن در رژیم های غذایی خاص این گروه از داروها فقط برای دسته های به خصوصی از بیماران افسرده و روانپریشی در نظر گرفته و مصرف می شوند. شایان ذکر است که برخی پزشکان استفاده از این دارو را برای درمان فوبیای اجتماعی بسیار موثر اعلام کرده اند.
با داروهای مونوآمین اکسیداز بیشتر آشنا شوید
توجه داشته باشید که MAOI تنها نام اختصاری است که این دارو ها با آن شناخته شده اند. دو پیشرفت در حیطه ضد افسردگی های مونوآمین اکسیداز (MAOI)، یکی معرفی مهارکننده انتخابی و برگشت پذیر (RIMA) بوده که در اوایل دهه ۱۹۹۰ در اکثر کشورها به جز ایالات متحده مهر تایید گرفت. (بالاخره در سال ۲۰۰۵ در آمریکا هم معرفی و مورد تأیید قرار گرفت) و دوم نوع درون جلدی (ترانس درمال) و سلژیلین (Emsam) بوده که نتایج خوبی نیز در برداشت. گذشته از این کاربردهای درمانی درک شیمی و فیزیولوژی MAOI و تفاوت های اشکال A و B (دو نوع مونوآمین اکسیداز ها)، ارتباط بین ژن های MAOI و رفتار و عملکرد محافظ نورونی واضح برخی از مهارکننده های مونوآمین اکسیداز ها در پیشرفت نوروفارماکولوژی نقش بسزایی داشته اند. خواص شیمیایی و اعمال فارماکولوژیک دو نوع آنزیم مونوآمین اکسیداز MAO a و MAO b که تاکنون مشخص شده اند نشان داده است که که نوع B آن در درمان افسردگی اثری ندارد و در ضمن دارای عوارض تداخل با ماده تیرامینی نیز نمی باشد. تقسیم بندی MAOIها می تواند براساس ساختمان شیمیایی آنها به هیدرازینی یا غیرهیدرازینی، برگشت پذیر یا غیرقابل برگشت و یا انتخابی بودن آنها برای ایزوآنزیم نوع A یا B باشد.
انواع MAO ها و مکانیزم اثر مونوآمین اکسیداز
از دیگر داروهای MAOI می توان از پرولین، کلر پارژین، ایزونیازید و ایپرونیازید، موکلوبماید، بروفارومین Brofaromine و تولوکساتون Toloxatone نام برد که از بین این گروه دارویی موکلوبماید در بازار دارویی کشور نسبتا پر مصرف تر می باشد. جالب است بدانید که ایزوآنزیم نوع B انتخابی می باشد و نیاز به محدودیت رژیم غذایی ندارد و همچنین دستگاه گوارش انسان حاوی مقدار زیادی مونوآمین اکسیداز نوع A می باشد. مونوآمین اکسیداز ها به راحتی از دستگاه گوارشی انسان جذب می شوند. غلظت مونوآمین اکسیداز در کبد و لوله گوارشی و CNS و اعصاب سمپاتیک از همه جا فراوان تر بوده و همچنین در مسیر گوارشی مسئول متابولسیم تیرامین نیز می باشد تا مانع از افزایش فشار خون گردد. MAOI ها اثرات خود را بر سیستم اعصاب مرکزی اعمال کرده و بر خلق افسرده اثری مناسب دارد و گاه ممکن است که باعث پریشانی خواب و بهم خوردن نظم آن هم بشود. ضمنا اثرات مشخصی بر روی رگ های عروقی داشته و باعث کاهش فشار خون می شود. بعضی از گروه های این دارو باعث مسمومیت کبدی و پاتولوژی چشمگیر در سلول های کبدی می شوند.
موارد استفاده از مونوآمین اکسیداز
موارد مصرف مونوآمین اکسیداز در افسردگی های اساسی به خصوص افسردگی های اضطرابی، نوروتیک و یا افسردگی هایی با علایم وحشت زدگی و هراس بوده و همچنین از این گروه دارویی در آگورافوبیا و اختلال پانیک و اختلال PTSD و ترس های غیر طبیعی اجتماعی و دردهای روان زا نیز استفاده می شود. تأکید شده که این گروه از داروها در افسردگی های آتیپیک که با پرخوابی و پرخوری و اضطراب و بدون علایم نباتی هستند مورد استفاده قرار بگیرد. داروهای MAOI در شرایط متعددی شامل: درد آنژینی، دردهای غیرمعمول صورت، اختلالات مقاوم تفکر، نورودرماتیت ها، نارکولپسی (حمله خواب)، میگرن و اختلال توجه مورد استفاده قرار گرفته اند.
از مهارکننده های معروف مونوآمین اکسیداز ها می توان از دو داروی قدیمی مارپلان (ایزوکربوکسازید) و فنلزین (ناردیل) که از گروه هیدرازینی است نام برد و داروی مهم دیگر این گروه ترانیل سیپرومین است که شبیه آمفتامین و دارای خواص مشابه آن بوده و این سه دارو برای درمان افسردگی با مهار نسبی هر دو آنزیم مونوآمین اکسیداز A و B پذیرفته شده اند. از مهارکننده های خاص این دارو می توان از داروی Selegiline نام برد که فعلا جهت درمان پارکینسون استفاده می شود.
عوارض جانبی مونوآمین اکسیداز و موارد احتیاطی در خصوص مصرف آن
شایع ترین و نگران کننده ترین عارضه مصرف این داروها که باعث کاهش تجویز و یا وحشت روانپزشکان در نسخه نویسی این داروها گردیده عبارت است از مصرف همزمان آن با رژیم نسبتا غنی از مواد تیرامین دار که به طور جدی باعث افزایش فشار خون و استفراغ می شود. خشکی دهان، سر درد، منگی، اسهال یا یبوست، کاهش میل جنسی و یا نرسیدن به ارگاسم، افزایش وزن، مشکلات خواب و دشواری در دفع ادرار از جمله عوارض جانبی مصرف این دارو به شمار می آید.
- لیست غذاهای حاوی تیرامین زیاد عبارتند از: آبجو، شراب، باقلا، پنیر کهنه، جگر مرغ، ماهی نمک سود، خورشت های کنسروی، سوسیس خشک، سس سویا، موز، گوجه سبز، کشمش، اسفناج و ماست.
- مصرف همزمان مونوآمین اکسیداز با داروهای ضد احتقان و داروهای ضد سرفه بدون نسخه که حاوی افدرین، سودوافدرین یا دکسترومتورفان هستند نیز ممکن است باعث افزایش فشار خون شود.
- بیماران کبدی و کلیوی، تشنجی، قلبی و عروقی و پرکاری تیروئید در مصرف مونوآمین اکسیداز ها باید بسیار احتیاط کنند.
- مصرف این دارو در دوران حاملگی و شیردهی ممنوع است.
- در زمان مصرف این دارو تداخلات دارویی کشنده ای با سایر داروها ممکن است وجود داشته باشد که هشدار آن توسط پزشک به بیمار کاملا ضروری است.
نظر شما