اولین گام برای حفظ سلامتی بدن، خود مراقبتی (
self-care) می باشد. برای اینکه طول عمر بیشتری داشته باشید باید به طور مستقل از سلامتی خود مراقبت کنید.
خود مراقبتی ، گام اول سلامت است. بین 65 تا 85 درصد از مراقبت هایی که به سلامت ما منجر می شود، محصول همین خود مراقبتی است؛ یعنی فعالیت هایی که خود یا خانواده مان برای حفظ یا ارتقای سلامت مان، پیشگیری از ابتلای مان به بیماری، درمان بیماری مان یا کاهش عوارض آن انجام می دهیم.
خود مراقبتی یعنی چه؟
خود مراقبتی، عملی است که در آن هر فردی از دانش، مهارت و توان خود به عنوان یک منبع استفاده می کند تا «به طور مستقل» از سلامت خود مراقبت کند. منظور از «به طور مستقل» تصمیم گیری دربارۀ خود و با اتکا به خود است. البته این تصمیم گیری می تواند شامل مشورت و کسب کمک تخصصی یا غیرتخصصی از دیگران (چه متخصص، چه غیر متخصص) نیز باشد. اگرچه خود مراقبتی، فعالیتی است که مردم برای تأمین، حفظ و ارتقای سلامت خود انجام می دهند؛ ولی گاهی این مراقبت به فرزندان، خانواده، دوستان، همسایگان، هم محلی ها و همشهریان آنها نیز گسترش می یابد.
به هرحال، در تعریف خود مراقبتی، پنج ویژگی زیر مستتر است:
- رفتاری است داوطلبانه
- فعالیتی است آموخته شده
- حق و مسئولیتی است همگانی برای حفظ سلامت خود، خانواده و نزدیکان
- بخشی از است از مراقبت های نوزادان، کودکان، نوجوانان و سالمندان
- بزرگسالانی که قادر به خودمراقبتی نیستند، نیازمند دریافت مراقبت های بهداشتی از ارائه دهندگان خدمات اجتماعی یا بهداشتی خواهند بود.
مزایای خود مراقبتی
- انرژی ما را تجدید می کند.
- استرس ما را کاهش می دهد.
- چشم اندازی نو و احساسی مثبت برای زندگی به ما می بخشد.
- احساس شادی، آرامش و صلح را در ما ایجاد می کند.
- احساس سلامت و تندرستی در جسم خود می کنیم.
- اعتماد به نفس و عزت نفس ما را افزایش می دهد.
- شور و شوق زندگی و انگیزه موفقیت ما را افزایش می دهد.
انواع خود مراقبتی
بیشتر انسان ها قسمت عمده جوانی خود را در سلامت کامل سپری می کنند اما همۀ ما گه گاه به بیماری های خفیف و گذرا مبتلا می شویم، گاهی از بیماری های حاد رنج می بریم و گاهی در دوران میانسالی و سالمندی، با بیماری های مزمن دست و پنجه نرم می کنیم.
خود مراقبتی در تمام طیف سلامت و بیماری معنی پیدا می کند و مراقبت های بهداشتی در طیفی قرار می گیرند که دامنه اش از خود مراقبتی 100 درصد (مثل مسواک زدن منظم روزانه) تا مراقبت حرفه ای 100درصد (مثل جراحی اعصاب) متغیر است. بخشی از ناخوشی های جزیی، بیماری های مزمن و بیماری های حاد، نیازمند مراقبت های پزشکی حرفه ای است و هدف خودمراقبتی، این است که بخش حرفه ای مراقبت از این بیماری ها را به حداقل برساند.
انواع خود مراقبتی را می توان در 4 گروه کلی طبقه بندی کرد
- خودمراقبتی برای حفظ سلامت
- خودمراقبتی در بیماری های جزئی
- خودمراقبتی در بیماری های مزمن
- خودمراقبتی در بیماریهای حاد
خود مراقبتی برای حفظ سلامت
مطالعه ای در سال 1382 نشان داد که بخش عمده سال های از دست رفته عمر در کشور ما به سبب مرگ زودرس و معلولیت ناشی از حوادث، بیماری های روانی و اختلالات رفتاری و همچنین بیماری های قلبی است. کاهش بار این بیماری ها قطعا مستلزم ارتقای سطح آگاهی مردم و تغییر رفتار سلامت آن هاست. منبع اطلاعاتِ بیشتر مردم درحوزه سلامت معمولا نشریات، اینترنت و تلویزیون است؛ این در حالی است که متاسفانه فقط کسر کوچکی از این اطلاعات، مستند و قابل اعتمادند.
خود مراقبتی در بیماری های جزئی
بخش عمده ای از بیماری ها را بیماری های جزیی تشکیل می دهند، بیماری هایی که در مدتی کوتاه، بدون درمان یا با درمان های خانگی ساده بهبود می یابند. مطالعه ای در انگلستان نشان داد که حدود 20 درصد از مراجعات به پزشکان و مراکز درمانی، مربوط به همین بیماری های جزئی است در حالی که بخش عمده ای از این بیماری ها توسط خود مردم قابل مراقبت است.
طبق آمار شبکه سلامت انگلستان، نزدیک به دو سوم مشاوره های پزشکان عمومی که منجر به تجویز دارو می شود، بدون دارو یا با استفاده از داروهای بی نیاز از نسخۀ پزشک، قابل درمان است. توصیه های خود مراقبتی در چنین مواردی می تواند مردم را توانمند کند تا به طور مناسبی مشکل خود را حل کنند و از دریافت غیرضروری دارو اجتناب کنند.
آموزش همگانی سلامت و ارائه منابع اطلاعاتی قابل اعتماد برای خود مراقبتی در ناخوشی های جزئی، می تواند دست کم جلوی یک پنجم از مراجعات پزشکی بی مورد را بگیرد. در انگلستان، تنها از این منظر سالانه مبلغ 96 میلیارد دلار در نظام سلامت صرفه جویی شده که اگر به آن صرفه جویی های ناشی از عدم نیاز به غیبت از کار و کاهش هزینه های حمل و نقل را هم اضافه کنیم صرفه جویی نهایی بسیار بزرگتر خواهد بود.
خود مراقبتی در بیماری های مزمن
چالش اصلی نظام های سلامت دنیا در قرن بیست و یکم، بیماری های مزمن است. امروزه، اپیدمی بیماری های غیرواگیر مزمن، مسئول 60 درصد مرگ و میر در جهان است. 80 درصد مراجعات سرپایی در انگلستان و 75 درصد هزینه های نظام سلامت در آمریکا مرتبط با بیماری های مزمن است.
امروزه پاسخگویی به حجم بالای خدمات درمراقبت بیماری های مزمن، اولویتی کلیدی برای بخش سلامت محسوب می شود و حمایت از خود مراقبتی در بیماری های مزمن، جزئی اساسی از این کار است. پژوهش ها نشان داده است که خود مراقبتی در بیماری های مزمن می تواند 40 درصد مراجعات به پزشکان عمومی، 17 درصد مراجعات به پزشکان متخصص و 50 درصد مراجعه به مراکز اورژانس را کاهش دهد. همچنین خود مراقبتی می تواند هر یک از موارد «بستری بیمارستانی» و «روزهای غیبت از کار» را به میزان 50 درصد کاهش دهد.
گفته می شود یک بیمار مبتلا به دیابت، به طور متوسط در طول یک سال حدود 3 ساعت با یک متخصص بهداشتی در تماس است و 8757 ساعت باقیمانده را با استفاده از همان توصیه هایی که در آن 3 ساعت فراگرفته یا با استفاده از مهارتهای خود مراقبتی می گذراند.
نظر شما