به گزارش خبرنگار گروه بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت، انجام آزمایش کرونا و تنوعی که در تست‌ها وجود دارد این روزها باعث سردرگمی مردم شده است. تستی که به صورت قطعی برای انجام آزمایش کرونا معرفی شد RT-PCR با نمونه‌گیری از حلق و بینی است اما انواع تست‌های خون و سرولوژی هم در آزمایشگاه‌ها انجام می‌شود. از یک متخصص آزمایشگاه تشخیص طبی درخصوص تفاوت این تست‌ها و دلایل منفی شدن اشتباه برخی آزمایش‌ها پرسیدیم. جواد سلطانی؛ کارشناس ارشد آزمایشگاه ضمن تاکید بر این نکته که افرادی که سالم هستند و ناقلین بدون علامت نیازی به انجام آزمایش ندارند، درخصوص انواع تست‌هایی که برای تشخیص کرونا انجام می‌شود، عنوان کرد: آزمایشاتی که انجام می‌شوند، سه دسته‌اند. در ابتدای شیوع کرونا که استفاده از PCR  متداول نبود از یک‌سری مارکرهای شیمیایی استفاده می‌شد. یکی از آن‌ها CBC  (شمارش سلول‌های خونی) بود. مشاهده‌ شده بود که میزان لنفوسیت‌های خون در بدن فرد مبتلا کاهش می‌یابد که اولین نشانه برای تشخیص بود و به همین منظور CBC انجام می‌شد. مارکر دیگر CRP  (پروتئین فاز التهابی) بود که در حالت کمی عددی بالاتر از ۶ را نشان می‌داد و اگر کیفی بود کاملا مثبت می‌شد. این دو اولین پایه خونی برای تشخیص کرونا بودند. او ادامه داد: سپس متخصصین متوجه تغییر پارامترهای دیگر در بدن فرد مبتلا شدند. مواردی مانند LDH  (لاکتات دهیدروژناز) و آنزیم‌های کبدی که به تست‌های تشخیصی افزوده شدند. هیچ کدام از تست‌هایی که ذکر شد اختصاصی کرونا نبودند بلکه براساس نتایج آزمایش و علائم حدس می‌زدیم که بیمار مبتلا به کرونا است. در ادامه از روش RT_PCR  برای تشخیص کرونا استفاده کردیم. در این روش ویروس کرونا را با استفاده از رنگ‌های فلئورسنس پیدا می‌کنند که روشی مولکولی، دقیق و قطعی برای یافتن ویروس و بیمار فعال (بیماری که می‌تواند ویروس را انتقال دهد) است. این تست کمترین مقدار RNA  ویروس کرونا(ماده ژنتیکی) را تشخیص می‌دهد. زمان مراجعه و نحوه نمونه‌گیری باعث منفی شدن اشتباه PCR می‌شود این متخصص آزمایشگاه درخصوص دلایل منفی شدن برخی از تست‌های PCR  بیان کرد: این تست اختصاصی کووید ۱۹ است با وجود ویروس‌هایی مانند؛ آنفولانزا، سرماخوردگی و دیگر کروناها هم مثبت نمی‌شود. هر تست آزمایشگاهی مثبت و منفی کاذب دارد. اما احتمال مثبت کاذب بودن  RT_PCR به مراتب کمتر از منفی کاذب آن است. پس جواب مثبت آن قطعی است چون پرایمر به کار برده شده، اختصاصی کووید۱۹ است. یکی از دلایل منفی کاذب می‌تواند مراجعه زودهنگام باشد. مثلا کسی که به تازگی مبتلا شده اگر در سه یا چهار روز اول که ویروس هنوز تکثیر چندانی ندارد، تست بدهد، نتیجه معمولا مثبت نمی‌شود. از روز سوم ابتلا تا بیستم تست PCR مثبت شده و از زمانی هم که بدن شروع به مبارزه می‌کند احتمال پیدا کردن ویروس کم می‌شود. سلطانی ادامه داد: از طرفی ۷۰ درصد پروسه انجام تست وابسته به نحوه نمونه‌گیری از بینی و حلق است. نمونه‌گیر PCR  حتما باید سواپ داکرون (ابزار نمونه‌گیری) را تا ۱۵ سانتی‌متر تا جایی که به حلق برسد، وارد بینی کند. این نیازمند مهارت است. گاهی نمونه‌گیرها این کار را درست انجام نمی‌دهند و جواب منفی می‌شود. از همین روش برای تشخیص سل، هپاتید، HPV  و ایدز با کیت‌های خاص خودشان استفاده می‌شود و شبهه‌ای نسبت به جواب وجود ندارد در مورد کووید۱۹ هم همینطور است. مردم به اشتباه تصور می‌کنند که تست ایراد دارد درحالی که زمان مراجعه و نحوه نمونه‌گیری باعث منفی شدن اشتباه می‌شود. از طرفی هم ابعاد بیماری و نحوه درگیر شدن بدن برای ما ناشناخته است. گاهی هم بیمار زمانی مراجعه می‌کند که دوره بیماری به پایان رسیده و دیگر ویروسی در بدن نیست. تست‌های سرولوژی فقط باید برای مطالعات اپیدمیولوژیک استفاده شوند کارشناس ارشد آزمایشگاه تشخیص طبی در ادامه در زمینه تست‌های سرولوژیک آنتی‌بادی کرونا توضیح داد: این تست با روش الایزا انجام می‌شود که دو نوع آنتی‌بادی (IgM و IgG) را اندازه‌گیری می‌کند. آنتی بادی IgM  حدودا نه تا ۱۵ روز پس از آلودگی در بدن ترشح می‌شود. مثبت شدن این مارکر به این معنی است که فرد هنوز قابلیت انتقال بیماری به دیگران را دارد اما رو به بهبودی است. مثبت شدن IgG  هم به این معنی است که فرد مواجه‌ای با ویروس داشته و بدن بر علیه ویروس آنتی بادی تولید کرده است. زمانی هم که IgM  منفی و IgG مثبت است، نشان‌ می‌دهد که او سابقه‌ای از ابتلا داشته و بهبود پیدا کرده است. جواد سلطانی در خصوص شبهاتی که در مورد تست‌های سرولوژی به وجود آمده است، گفت: تست سرولوژی نمی‌تواند بیمار فعال پیدا کند. همچنین RT_PCR  هم نمی‌تواند نشان دهد که فرد قبلا مبتلا شده است یا نه! پس هرکدام از این تست‌ها کارکرد خود را دارند. هزینه تست سرولوژی ۱۵۰ هزارتومان بود و وزارت بهداشت تعرفه را به ۳۰هزار تومان کاهش داد. با این وجود هنوز آزمایشگاه‌ها مبلغ ۱۵۰ هزار تومان را از بیماران می‌گیرند. با این حال در شرایطی که تعرفه خصوصی RT_PCR  خارج از پرتوکل حدود ۵۸۰ هزار تومان است مردم ترجیه دادند سرولوژی انجام دهند. او عنوان کرد: شیطنتی که برخی آزمایشگاه‌ها داشتند این بود که گفتند سرولوژی هم تست تشخیصی است.  ما از ده روزه تا ۹۰ ساله مبتلا داشتیم. کسانی بودند که بیماری زمینه‌ای نداشتند و فکر نمی‌کردند از کرونا بمیرند و خودشان روند مرگ خود از سرفه، درگیری ریه، کلیه و عروق و دستگاه ونتیلاتور را دیدند. مردم این زمان را جدی نگرفته‌اند. بیماری که در تست سرولوژی IgM  مثبت دارد؛ ۱۲ روز از زمان ابتلای او گذشته است.  از طرفی هنوز مشخص نشده که آنتی بادی که به کووید۱۹ می‌چسبد قابلیت اتصال به انواع دیگر کرونا را دارد یا خیر! این متخصص آزمایشگاه اظهار داشت: مردم در سال به انواع کرونا مبتلا می‌شوند و حتی علامت ندارند. ممکن است که فردی بر علیه نوع دیگری از کرونا ایمن شده باشد و تست IgG  او مثبت شود در حالی که در برابر کووید۱۹ ایمن نیست. از تست‌های سرولوژی فقط باید برای مطالعات اپیدمیولوژیک استفاده کرد. شخصا پیشنهاد نمی‌کنم که کسی برای اطلاع از ابتلای خود یا بررسی ایمنی تست سرولوژی انجام دهد. خبری که از ابتلای ۲۵ میلیون ایرانی به کرونا منتشر شد هم براساس این تست و تخمین آماری بود. هیچ کشوری هنوز توانایی تخمین موارد مثبت براساس  RT_PCR در تعداد ۲۵ میلیون نفر را ندارد.

گفت و گو: پرستو خلعتبری