مینا افسریان: به گزارش خبرنگار گروه بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت، زخم پای دیابتی یکی از عوارض قابل توجه دیابت است و بیشترین قسمت عوارض پای دیابتی را تشکیل می‌دهد. حدود ۱۵ درصد مبتلایان به دیابت گرفتار زخم پای دیابتی می‌شوند و حدود ۸۴ درصد موارد قطع قسمت انتهایی پا را تشکیل می‌دهد.

در طی ۲۰ سال اخیر افزایش مرگ و میر ناشی از دیابت بیشتر ناشی از عوارض عروقی دیابت بوده است که شامل درگیری عروق ریز مانند درگیری‌های کلیه و رتینوپاتی و درگیری عروق بزرگ شامل عروق انتهای اندام تحتانی که به دنبال آن اختلال در فرایند ترمیم زخم رخ می‌دهد.

در این خصوص غلامرضا اسماعیلی جاوید مدیر مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران در گفتگو با خبرگزاری سلامت با اشاره به عوارض زخم پای دیابتی، اظهار داشت: دیابت شایع‌ترین بیمارهای مزمن در کشور و جهان به خصوص جوامع پیشرفته و در حال توسعه است و زخم پای دیابتی نیز پرهزینه ترین عارضه این بیماری محسوب می‌شود.

وی افزود: در صورتی که بیماری دیابت به خوبی کنترل نشود در درازمدت می‌تواند عوارضی مانند درگیری عروق‌های بزرگ و کوچک در اندام‌های مختلف شامل چشم، قلب، سیستم عصبی و گردش خون ایجاد کند.

عضو هیات علمی جهاد دانشگاهی ‌واحد علوم پزشکی تهران ادامه داد: از بین عوارض مرتبط با عدم کنترل مناسب قند در بیماران دیابتی زخم‌های پای دیابتی از پرهزینه‌ترین و ناتوان ‌کننده‌ترین عوارض آن محسوب می‌شود.

جاوید اضافه کرد: بالا بودن سطح قند خون در این بیماران منجر به آسیب به عروق و رشته‌های عصبی شده و می‌تواند باعث ایجاد علائم و نشانه‌هایی در اندام‌های تحتانی و پاهای بیماران شود. این علائم می‌تواند منجر به اختلال حس شامل گزگز شدن تا بی‌حسی و عدم نارسایی عروقی در پاهای بیماران شود و در هم ادامه می‌تواند به تغییر شکل در پا و زخم‌های مزمن منجر شود.

این پزشک فعال در حوزه زخم دیابتی با بیان اینکه اختلال در حس پاهای بیماران دیابتی می‌تواند در کنار اختلالات راه رفتن و پوشیدن کفش‌های نامناسب منجر به تغییر شکل در پا شده و توزیع فشار در پاها را غیرطبیعی کند، گفت: فشار بیش از حد طبیعی به برخی از نقاط پا به بروز پینه یا کالوس می‌انجامد. این بیماران به دلیل عدم حس پینه یا کالوس و تداوم فشار در منطقه در آینده دچار زخم‌های مزمن شده که در صورت عدم درمان مناسب زخم و اصلاح کفش بیماران، به درگیری‌های استخوانی و در نهایت به قطع عضو منجر خواهد شد.

وی اضافه کرد: در کنار عوارض عصبی، این بیماران به دلیل درگیری عروقی و تنگی شریان‌های اندام‌های تحتانی، دچار نارسایی مزمن شریانی شده و پاهای بیماران در معرض زخم‌های شریانی قرار می‌گیرند که شانس قطع عضو در این بیماران به مراتب افزایش می‌یابد.

مدیر مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران با تاکید بر اینکه شایع‌ترین علت قطع عضو غیر از حوادث و تصادفات، بیماری دیابت است، گفت: با توجه به شیوع بالای دیابت در کشور و عدم کنترل مناسب این بیماری در ببخش قابل توجهی از بیماران هر سال شاهد قطع پا از انگشتان تا کل پا (زیر زانو) در کشور هستیم که بار فردی و اجتماعی قابل ملاحظه‌ای به همراه داشته باشد.

اسماعیلی جاوید اظهار کرد: پژوهشکده فناوری‌های زخم و ترمیم بافت یارای جهاد دانشگاهی با رویکرد پیشگیری و درمان استاندارد بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن از جمله زخم دیابتی ایجاد شده است. این پژوهشکده به عنوان یک مرکز عالی فعالیت‌های خدمات تخصصی در کنار فعالیت‌های پژوهشی و آموزشی حوزه زخم‌های مزمن را انجام می‌دهد.

وی ادامه داد: متاسفانه به دلیل عدم ارائه سرفصل‌های آموزشی مناسب برای زخم‌های مزمن در بخش‌های آموزشی دانشگاهی در رشته‌های مختلف، ارائه درمان استاندارد و متناسب با شرایط بیماران یکی از نقاط ضعف سیستم درمان کشور بود. یکی از اهداف اصلی در این پژوهشکده، ارائه مدل‌های چند تخصصی برای تشخیص و درمان بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن بوده است که در صورت تایید قابلیت و کارآیی این مدل می‌تواند در قالب آموزش به گروه‌های مختلف پزشکی از جمله پرستان و پزشکان عمومی و متخصص ارائه شود.

این متخصص زخم دیابتی تصریح کرد: نتایج تلاش‌های سال‌های اخیر این پژوهشکده حاکی از آن است که بخش قابل توجهی از بیمارانی که در معرض قطع عضو قرار داشتند بهبود یافتند و به فعالیت‌های گذشته خود بازگشتند.

مدیر مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران با اشاره به شیوع بیماری کرونا در کشور بیان کرد: بیماران مبتلا به زخم‌های مزمن دیابتی در مراحل نسبتاً پیشرفته بیماری قرار دارند و نیاز است که همراه با مراقبت‌های زخم، پایش سلامت سایر اندام‌ها شامل قلب و عروق، چشم و کلیه‌ها نیز برررسی و اقدامات پیشگیرانه و یا درمانی متناسب با عوارض ایجاد شده انجام گیرد.

وی اضافه کرد: با توجه به شرایط کرونا این بیماران جزء افراد پرخطر محسوب می‌شوند به همین دلیل باید تاکید کرد که در این شرایط این بیماران پایش سلامت خود را با رعایت اقدامات و پروتکل‌های بهداشتی پیشگیری از کرونا را رعایت و درمان خود را قطع نکنند.

اسماعیلی جاوید بیان کرد: تا حد امکان سعی شده است با استفاده از فناوری‌های موجود از رفت و آمد و حضور غیرضروری بیماران در مراکز درمانی اجتناب شود و با استفاده از سیستم‌های فناوری مانند شبکه‌های مجازی و پیام رسان‌هایی که در کشور وجود دارد، خدمات تخصصی مراقبت‌های درمانی را ادامه دهیم.

مدیر مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران با تاکید بر اینکه نباید در روند درمان بیماران اختلال ایجاد شود، گفت: درمان زخم نوروپاتیک بیماران دیابتی به طور متوسط بیش از 12 هفته به طور می‌انجامد که وقفه در روند درمانی آنها می‌تواند علاوه بر از بین بردن تلاش‌های قبلی، شانس بروز عوارض از جمله عفونت استخوان را در آنها افزایش می‌دهد. لذا ضروری است که در این دسته از بیماران با توجه به ملاحظات شرایط کرونا و امکانات مجازی موجود روند درمان آنها ادامه یابد.

وی اضافه کرد: برای اینکه تاخیری در درمان بیماران ایجاد نشود ما از سیستم‌های فناورانه پزشکی راه دور استفاده کردیم. توصیه می‌کنیم که مراکز دیگری که با بیماران دیابتی در ارتباط هستند هم از این سیستم‌ها به نحو احسن استفاده کنند و تا حد امکان مراجعه بیماران را کاهش دهند.

این متخصص زخم دیابتی اظهار داشت: همچنین در هنگام مراجعه حتما باید پروتکل‌های بهداشتی برای پیشگیری برای بیماران و پرسنل درمانی استفاده کنیم تا میزان انتقال بیماری را کاهش دهیم.

وی با بیان اینکه تشخیص زخم پای دیابتی حتما بر عهده پزشک است، گفت: بر اساس گایدلاین‌های استاندارد جهانی توصیه شده که هر بیمار دیابتی باید مراقبت‌های خاصی از پای خود داشته باشد. از زمانی که بیمار متوجه می‌شود که به دیابت مبتلا شده باید پروتکلی را برای مراقبت از پای خود در نظر داشته باشد.

مدیر مرکز ترمیم زخم جهاد دانشگاهی واحد علوم پزشکی تهران ادامه داد: استاندارد جهانی می‌گوید که بیماران باید هر روز مراقبت‌های استانداردی را در پای خود انجام دهند اما در این پروتکل‌ها ذکر شده که هر مشکلی که بیماران در پای خود مانند قرمزی، تاول، زخم، ترشح و درد مشاهده کردند حتما باید به پزشک مراجعه کنند.

اسماعیلی جاوید ادامه داد: هر نوع ضایعه در پای بیماران مبتلا به دیابت باید با معاینه پزشک تشخیص داده شود تا بتوانیم در اولین فرصت نسبت به درمان مناسب این بیماران اقدام کنیم. تاخیر در مراجعه به پزشک حتی در چند روز می‌تواند منجر به قطع عضو بیماران شود.

وی تاکید کرد: بیماران حتما باید پروتکل‌های پیشگیری از زخم را رعایت کنند تا دچار عوارضی مانند قطع عضو نشوند.

این متخصص زخم دیابتی در پاسخ به این سوال که عوامل تشدید کننده زخم پای دیابتی چیست، گفت: مهترین عاملی که باعث بروز زخم‌های دیابتی می‌شود درگیری عروقی و عصبی است. بر اساس مطالعات اخیر مشخص شده است که عواملی چون فشار خون، مصرف سیگار، عدم کنترل قند خون و  سطح بالای چربی‌های خون می‌تواند شانس این بیماران برای بروز زخم‌های مزمن را افزایش دهد.

دیابت با چند مکانیسم موجب زخم پای دیابتی می‌شود. معمولاً علت اصلی ایجاد زخم فقدان حس درد در زمینه نوروپاتی است. از طرفی دیگر خود نوروپاتی پوست پا را خشک و شکننده می‌کند و استعداد ترک برداشتن پوست را افزایش می‌دهد.