دکتر صفیه عشوری مقدم متخصص زنان و زایمان در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت با اشاره به کیست تخمدان و عوارض و علائم آن اظهار داشت: کیست‌ها اصولا حفره‌های توخالی محتوی مایع در داخل احشاء بدن هستند؛ این کیست‌ها ممکن است هر جایی از بدن مثل بافت کبد، کلیه، مغز و رحم قرار گیرند اما یکی از جاهایی که به صورت شایع، این کیست‌ها قرار می‌گیرند در تخمدان‌ها است.
وی با بیان اینکه اصولاً کیست‌ها به دو قسمت تقسیم می‌شوند، افزود: این کیست‌ها می‌توانند ناشی از عملکرد تخمدان ایجاد شوند و یا ممکن است منشاء آن عملکردی نباشد؛ منشاء عملکردی یعنی اینکه به صورت روتین خانم‌ها در سن باروری بتوانند در هر ماه یک فولیکول و یا یک تخمک آزاد کنند.
تجمع آب در فولیکول
این متخصص زنان و زایمان بیان داشت: گاهی اوقات ممکن است در سر راه آزاد شدن این تخمک و تشکیل این فولیکول یک اتفاقاتی رخ دهد و تخمک به موقع آزاد نشود؛ آزاد نشدن تخمک باعث می‌شود که آب در مایع و فولیکول تجمع پیدا کند و در نهایت تبدیل به کیست می‌شود.
عشوری مقدم تاکید کرد: هر اتفاقی که باعث اختلال در عملکرد طبیعی تخمدان شود را کیست عملکردی تخمدان می‌گویند. گاهی ممکن است که کیست‌های تخمدان ناشی از عملکرد طبیعی تخمدان ایجاد نشوند و منشاء دیگری داشته باشند که دلایل آن حتما باید مورد بررسی قرار گیرد.
علل بروز کیست تخمدان
وی در ادامه با اشاره به علل به وجود آمدن کیست تخمدان و علائم آن گفت: کیست‌های تخمدان ممکن است علل مختلفی داشته باشند؛ هر کدام از اعضای تشکیل دهنده و بافت‌های تخمدان ممکن است منشاء کیست باشند به طور مثال اپی‌تلیوم یا بافت پوششی تخمدان و همچنین بافت داخلی تخمدان می‌تواند دلیل به وجود آمدن کیست تخمدان شوند.
این پزشک متخصص تصریح کرد: هر کدام از سلول‌های تشکیل دهنده تخمدان می‌توانند منشاء کیست باشند. کیست‌ها معمولا به دو دسته خوش خیم و بدخیم دسته‌بندی می‌شوند.
کیست‌های کوچک فاقد علامتند
عشوری به مقدم به علائم کیست‌ها اشاره کرد و افزود: کیست‌ها تا زمانی که اندازه و ابعاد کوچکی دارند در بیشتر مواقع فاقد علامت هستند اما اگر اتفاقی در این کیست‌ها رخ دهد، ممکن است با درد و یا سایر اختلالات خود را نشان دهند؛ به طور مثال اگر کیستی بزرگ شود و باعث پیچ خوردن تخمدان و ایجاد خونریزی شود می‌تواند با علائمی مانند درد همراه باشد.
وی ادامه داد: همچنین اگر کیستی پاره شود می‌تواند باعث ایجاد درد در فرد شود به همین دلیل کیست‌های می‌توانند کوچک و یا بزرگ باشند. گاهی ممکن است کیست‌های بزرگ بدون علامت هم باشند و تنها در صورت بروز علائمی مانند پارگی و خونریزی و درد شدید وجود آنها مشخص شود.
این پزشک متخصص زنان و زایمان با بیان اینکه یکی از علامت مشخص کیست تخمدان می‌تواند درد باشد، گفت: یک علامت مهم دیگر می‌تواند اختلالات قاعدگی باشد به طور مثال بعضی از کیست‌ها می‌توانند اختلال عادت ماهیانه ایجاد کنند؛ این اختلالات می‌تواند به صورت تاخیر در عادت ماهیانه، لکه بینی و جلو افتادن آن باشد. هر تغییری در عادت ماهیانه می‌تواند علامتی برای کیست باشد.
ورم شکم می‌تواند علامت کیست باشد
عشوری مقدم تاکید کرد: گاهی ممکن است فرد علامت خاصی مانند درد را احساس نکند و زمانی که به پزشک مراجعه می‌کند متوجه وجود کیست تخمدان شود.
وی ادامه داد: ورم شکم و بزرگ شدن آن می‌تواند دلیل وجود کیست تخمدان و یا بزرگ شدن این کیست باشد؛ اگر سایز شکم فرد بدون دلیل بزرگ شود و فرد علائمی مانند درد در بدن خود احساس نکند این بزرگ شدن شکم می‌تواند به خاطر وجود کیست باشد.
به گفته این پزشک متخصص در بسیاری از مواقع وجود کیست می‌تواند تنها با سونوگرافی و معاینه مشخص شود. گاهی منشاء کیست‌های بزرگ در شکم می‌تواند تخمدان باشد.
نازایی از علائم کیست تخمدان است
عشوری مقدم با بیان اینکه بعضی از کیست‌ها با علامت نازایی بروز می‌کنند، افزود: یعنی بیمار در طی بررسی علت نازایی، متوجه کیست به خصوص آندومتریوز یا آندومتریوما در تخمدان می‌شود؛ کیست‌های آندومتریوما بیماری ناشی از آندومتریوز هستند. این کیست‌ها ممکن است در زمان علت نازایی بیمار مشخص شوند.
وی عنوان کرد: گاهی علل نازایی و چسبندگی لوله‌ها می‌تواند به خاطر وجود کیست آندومتریوز باشد.
این پزشک متخصص زنان و زایمان تاکید کرد: درد، اختلال قاعدگی، افزایش سایز شکم و نازایی همگی علائمی هستند که می‌تواند از نشانه‌های وجود کیست باشد.
عشوری مقدم بیان داشت: کیست‌ها یکسری ویژگی‌هایی دارند که ممکن است به پزشک در تشخیص درست کمک کنند؛ در سونوگرافی می‌توانیم خوش خیم و یا بدخیم بودن کیست‌های آندومتریوز را مشخص کنیم.
وی یادآور شد: با توجه به شرایط سنی، کیست‌هایی که در سن باروری و سنی که تخمدان‌ها فعال هستند، رخ می‌دهند بیشتر حالت خوش خیم دارند به طور مثال خانمی که بین 12 تا ۵۰ سال سن دارد اگر کیستی هم داشته باشد عموماً این نوع کیست‌ها خوش خیم هستند.
این پزشک متخصص ادامه داد: یک سری ویژگی‌ها در آزمایش و سونوگرافی وجود دارد که خوش خیم و یا بدخیم بودن یک کیست را به خوبی مشخص می‌کند.
کیست‌های بدخیم
عشوری مقدم اظهار داشت: اگر خانمی در سن یائسگی که تخمدان‌ها به صورت طبیعی فعالیت خود را از دست داده‌اند متوجه وجود کیست شود به خصوص اگر کیست بزرگتر از ۵ سانت باشد احتمال می‌دهیم که این کیست از نوع بدخیم باشد. همچنین دختربچه‌ای که هنوز به سن بلوغ نرسیده کیسه‌هایی که در بدن وی مشاهده می‌شود می‌تواند دلایل و مشکلاتی پشت آن نهفته باشد به همین دلیل در این خصوص باید بیشتر مراقب باشیم و بررسی‌های دقیق‌تری انجام دهیم.
تکرر ادرار از علائم کیست تخمدان است
وی در پاسخ به این سوال که تکرر ادرار هم می‌تواند علامت کیست تخمدان باشد یا خیر، گفت: گاهی کیست می‌تواند بدون علامت در بدن فرد رشد کند اما آنقدر بزرگ شود که به احشاء مجاور فشار وارد کند؛ معمولا مریض‌ها بسیار زود متوجه کیست می‌شوند.
این پزشک متخصص زنان و زایمان بیان داشت: گاهی به خاطر فشاری که کیست به احشاء مجاور و روی مثانه و سیستم گوارشی وارد می‌کند باعث تکرر ادرار می‌شود. همچنین اختلال در عملکرد سیستم گوارشی و مثانه به خصوص تکرر ادرار هم می‌تواند از علائم کیست تخمدان باشد.
عشوری مقدم خاطرنشان کرد: گاهی اختلال و ناراحتی‌های گوارشی هم می‌تواند به خاطر وجود کیست تخمدان باشد اما اینها علائم گاهی هستند و همیشه در بدن فرد تظاهر پیدا نمی‌کنند.
گفت‌وگو: مینا افسریان