تمامی جنبه‌های زندگی ما تحت تاثیر طبیعت بدن‌مان است. هر نوع غذایی که می‌خوریم بر تمامی اعضای بدن ما از مغز و اعصاب گرفته تا قلب، معده، کبد و کلیه‌ها تاثیر می‌گذارد.
در طب سنتی ایران، طبع یا مزاج مفهوم کلیدی در تعریف سلامت و بیماری انسان دارد. همانطور که اثر انگشت هیچ دو فردی یکسان نیست، مزاج و ترکیب هیچ دو انسانی با یکدیگر یکسان نخواهد بود.
همین‌طور در بسیاری از بیماری‌های طبع سرد، تغییرات خاصی در فرد رخ می‌دهد که طبق یک سری اصول مدون و طبقه‌بندی شده قابل جدا کردن هستند.
با در نظر گرفتن طبع فرد و همراه کردن این مساله با داروها می‌توان در پیش‌بینی میزان کارآیی دارو یا احتمال بروز عوارض جانبی آن، موفقیت بیشتری را کسب کرد.
طبع را بشناسیم
طبع (مزاج) ترکیبی از عناصر چهارگانه اصلی آب، هوا، آتش و خاک است. با توجه به اینکه این عنصر‌ها دارای کیفیت‌های چهارگانه متضاد گرم، سرد، خشک و تر هستند نتیجه فعل و انفعالات ناشی از این چهار عنصر کیفیت جدیدی را در بدن ایجاد می‌کند.
در این فعل و انفعالات ذرات ریز هر یک از عناصر در تماس با ذرات ریز عناصر دیگر قرار می‌گیرند. بنابراین هنگامی این ذرات با قوایی (کیفیت‌هایی) که در بر دارند با هم وارد کنش و واکنش می‌شوند از مجموعه قوای آن‌ها، کیفیتی یکنواخت به وجود خواهد آمد که به آن مزاج گفته می‌شود.
بنابراین هرچه میزان هریک از این عناصر در بدن بیشتر باشد مزاج‌های مختلف و متنوعی پدید می‌آید.
انواع طبع‌ها
مزاج از نظر تقسیم‌بندی به دو گونه تقسیم می‌شود: مزاج معتدل و مزاج غیر معتدل. این دو شامل زیر مجموعه‌هایی هستند و حکیمان طب سنتی برای راحتی در شناخت، آن‌ها را به چند دسته تقسیم‌بندی کرده‌اند که عبارتند از:
مزاج معتدل
مزاج سرد
گرم
خشک
تر
گرم و خشک (صفراوی)
گرم و تر (دموی)
سرد و خشک (سوداوی)
سرد و تر (بلغمی)
هر کدام از این طبع‌ها ویژگی‌های خاص خود را دارند که با شناخت آن‌ها می‌توان بیماری هرکدام را تشخیص داد.
برای مثال با شناخت طبع سرد می‌توانیم انواع بیماری‌های طبع سرد را بشناسیم. اگر بدن انسان از مقادیر متناسب خاک، آب، هوا و آتش ترکیب شده باشد، مزاج معتدل به وجود می‌آید؛ ولی اگر یکی بر دیگری برتری داشته باشد، مزاج‌های چهارگانه اصلی شکل می‌گیرند که عبارتند از:
دموی
سوداوی
بلغمی
در شخص سوداوی سردی و خشکی، در بلغمی سردی و تری، در فرد دموی گرمی و تری و نهایتا در شخص صفراوی گرمی و خشکی غلبه دارد.
این کیفیت‌ها یعنی سردی، گرمی، تری و خشکی موجب بروز علائمی در فرد می‌شود که می‌توان از آن‌ها به شناخت مواردی مانند بیماری‌های طبع سرد یا گرم پی برد.
بر اساس این تئوری غذایی که می‌خوریم در کبد تغییر ماهیت داده و فعل و انفعالاتی روی آن صورت می‌گیرد و به چهار شکل در می‌آید:
سردی و گرمی بدن
در گروهی از علوم، استفاده از غذاهای کم‌کالری و پرکالری به عنوان سردی و گرمی طبع نام برده می‌شود. برخی افراد طبع سرد و برخی دیگر طبع گرم دارند.
هر فرد به صورت تجربی قادر است تا طبیعت خود را شناسایی کند و بر این اساس از ناهماهنگی بین مواد غذایی و عوارض حاصل از آن مطلع شود.
اساتید طب سنتی در خصوص ریشه مزاج در انسان، معتقد هستند مزاج افراد یا مادرزادی یا اکتسابی است.
ویژگی‌های افراد با مزاج بلغمی
این افراد در چهار فصل سال به خصوص در فصل زمستان احساس سرما می‌کنند و از لباس‌های بیشتری برای گرم نگهداشتن خود استفاده می‌کنند.
افراد بلغمی مزاج معمولا دارای مشکلاتی مثل سردی سر دل و نفخ معده هستند که در دسته بیماری‌های طبع سرد قرار دارند.
این افراد چاق و چربی زیادی دارند، به دلیل اینکه دهان مرطوبی داشته، کمتر احساس تشنگی می‌کنند. همچنین انعطاف‌پذیری کمتری دارند.
افراد با مزاج بلغمی بیشتر مستعد ابتلا به بیماری‌های طبع سرد از قبیل دردهای مفصلی و روماتیسمی، سرماخوردگی، سینوزیت، افزایش وزن و چاقی‌های شکمی هستند.
ویژگی‌های افراد با مزاج سوداوی
افراد با طبع سرد و خشک لاغر و معمولا بینی آن‌ها خشک است. این افراد فصل بهار و هوای گرم را نسبت به هوای سرد ترجیح می‌دهند.
همچنین بسیار منظم، دوراندیش و دقیق هستند. برخلاف بلغمی مزاج‌ها خیلی احساس سردی نمی‌کنند و تنها در فصل پاییز و زمستان نیاز به لباس گرم دارند.
طبع سرد یا سرد مزاجی و بیماری‌های طبع سرد
همواره در طب سنتی اسلامی بالاترین میزان بیماری‌ها ناشی از سرد بودن است. به طور کلی سردی بدن ناشی از غلبه طبع سودا (سرد و خشک) و طبع بلغم (سرد و تر) در یکی از نقاط بدن خواهد بود و بیماری‌های طبع سرد را پدید می‌آورد.
سردی در سر: ام اس، پارکینسون، رعشه، سردرد، صرع، تشنج، آلزایمر
سردی در مو: سفیدی مو
سردی درگوش: کری، ناشنوایی
سردی در چشم: کم‌بینایی، آب مروراید، آب سیاه
سردی در لوزه: بزرگ شدن لوزه
سردی در تیروئید: کمکاری تیروئید
سردی در ریه: آب‌آوردن، آسم برونشیت، ذات‌الریه
سردی در روده: یبوست‌کولیت، بواسیر شقاق
سردی در معده: درد، ورم، نفخ
سردی در لوزالمعده: دیابت
سردی در رحم: یائسگی زودرس، کیست فییروم، بزرگی رحم، سقط جنین، نازایی
سردی در دست و پا: آرتروز، روماتیسم
سردی در کمر: دیسک و کمر درد
سردی در خون: کاهش پلاکت خون، کم خونی
منبع:سیو طب