این مقاله به بررسی نحوه‌ی بهبود افسردگی مقاوم به درمان توسط قرص کتامین ، اثربخشی و عوارض جانبی احتمالی آن می‌پردازد. در این مقاله از اطلاعات پزشکی ، در ابتدا به بررسی افسردگی و نشانه های آن و سپس به بررسی داروی کتامین و نقش آن در درمان افسردگی می پردازیم، با خبرگزاری سلامت همراه باشید.
بیماری افسردگی چیست؟
بیماری افسردگی اساسی یک اختلال روانی بسیار شایع است. در واقع بر اساس مطالعات انجام گرفته، از هر 6 نفر، 1 نفر در طول عمر خود به افسردگی مبتلا می شود. افسردگی در زنان شیوع بیشتری دارد؛ به گونه ای که از هر 3 زن، 1 نفر در طول زندگی خود حداقل یک دوره از بیماری افسردگی اساسی را تجربه می‌کند. بر اساس تحقیقات آماری اخیر، تنها در ایالات متحده آمریکا بالغ بر 16 میلیون نفر، دست کم یک دوره افسردگی اساسی را در طی یک سال گذشته تجربه کرده اند. بسیاری از مردان که از افسردگی رنج می برند، تشخیص داده نشده و یا تحت درمان قرار نگرفته اند. افسردگی علل مختلفی می تواند داشته باشد. افسردگی فراتر از “احساس ناراحتی” یا “احساس گناه کردن عادی به دنبال یک اتفاق” است.
کتامین چیست؟
کتامین درمانی چیست ؟ کتامین در دهه‌ی ۱۹۶۰ در طول جنگ ویتنام، به عنوان داروی بی حسی برای سربازان در جبهه‌های جنگ عرضه شد. امروزه، کتامین یک داروی قانونی است که از طریق نسخه تجویز می‌شود و در طول جراحی در دامپزشکی استفاده می‌شود.
طبق اظهارات ستاد مبارزه با مواد مخدر ایالات متحده‌ی آمریکا (DEA)، این یک داروی برنامه‌ی III است، به این معنا که دارای مصارف تایید شده‌ی پزشکی است. اما امکان سوء مصرف این دارو نیز وجود دارد و می‌تواند با وابستگی جسمی و روانی همراه باشد.
کتامین یک بی حسی جدا کننده است، به این معنا که درک فرد از بینایی و صدا را تغییر می‌دهد و در عین تسکین درد (بی حسی)، احساس جدا شدن از محیط (جدا کننده) را ایجاد می‌کند.
کتامین همچنین به عنوان یک توهم زا طبقه بندی می‌شود. با این حال، کتامین را به سختی می‌توان به عنوان یک توهم زا تعریف کرد، زیرا گروه توهم زا شامل داروهایی همچون لایزرژیک اسید دی اتیل آمید (LSD)، مریم گلی، پیوت، فن سیکلیدین (PCP) و سیلوسایبین (قارچ) است.
هنگامی که کتامین توسط پزشک تجویز می‌شود، می‌تواند اختلالات استرس پس از سانحه (PTSD)، افسردگی مقاوم به درمان، اضطراب و درد مزمن و شدید را درمان کند.
علائم و نشانه های افسردگی
افسردگی اساسی یک اصطلاح روانپزشکی می‌باشد که به حالت بیمارگونه افسردگی، غم و کاهش لذت از زندگی اطلاق می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث مشکلات گوناگون روانی و جسمی برای فرد شود و عملکرد اجتماعی، خانوادگی و شغلی فرد را کاهش دهد. همچنین افسردگی ارتباط مستقیمی با خودکشی در افراد دارد. دیده شده است که از هر 10 نفری که به خودکشی روی آوردند، 8 نفر از آنها از افسردگی اساسی رنج برده اند. بروز این بیماری در افراد مختلف متفاوت می باشد. برخی از افراد تنها یک یا دو علامت زیر را ممکن است داشته باشند:
- احساس غم، بی تفاوتی یا عصبانیت
- کاهش یا از بین رفتن علایق
- احساس خستگی مداوم
- افزایش یا کاهش خواب
- افزایش یا کاهش اشتها
- کندی بدنی یا بیقراری
- احساس بی ارزشی
- احساس گناه
- عدم تمرکز
- افکار خودکشی
درمان‌های متداول برای افسردگی و اضطراب، شامل داروهایی هستند که روی کتاکولامین های مغز از جمله سروتونین و نوراپی نفرین تاثیرمی گذارد. این داروها که به نام مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین و نوراپی نفرین یا SNRIs/SSRIs شناخته می‌شوند، موثرتر، کارآمدتر و کم خطرتر از نسل قدیمی داروهای ضد افسردگی هستند.
افسردگی مقاوم به درمان
چگونه افسردگی خود را از بین ببریم؟ آیا می‌دانید برخی از افراد مبتلا به افسردگی به سختی درمان می‌شوند؟ تقریبا ۳۰% از افراد مبتلا به اختلال افسردگی، علائمی را تجربه می‌کنند که با درمان بهبود نمی‌یابند. گفته می‌شود فردی که با مصرف دو داروی مختلف افسردگی با دوزهای مناسب برای حداقل شش هفته بهبود نیابد، به افسردگی مقاوم به درمان مبتلاست.
تشخیص افسردگی مقاوم به درمان دشوار است، اما تحقیقات نشان داده اند که زنان و افراد مسن تر بیشتر در معرض افسردگی مقاوم به درمان قرار دارند.
افرادی که دارای بیماری‌های مزمن همچون درد مزمن و اختلالات تیروئیدهستند نیز به میزان بالایی در معرض افسردگی مقاوم به درمان قرار دارند. همچنین افرادی که سابقه‌ی اختلالات خوردن، اختلالات سوء مصرف مواد و اختلالات خواب را دارند نیز تا حد زیادی در معرض این افسردگی قرار دارند.
گزینه های درمانی موثری وجود دارند که برای درمان این نوع افسردگی کاربرد دارند. همچنین تحقیقات جدیدی در حال انجام هستند.
نحوه‌ی مصرف کتامین و تزریق کتامین برای افسردگی
حال که متوجه شدید کتامین درمانی چیست بیایید بیشتر در مورد نحوه مصرف آن بدانیم. اکنون که کتامین تحت نام تجاری اسپراواتو مورد تایید FDA قرار گرفته است، دستورالعمل‌های سختگیرانه ای در خصوص استفاده از آن به عنوان درمان افسردگی وجود دارد. اسپراواتو به عنوان اسپری بینی استفاده می‌شود و فقط در کلینیک‌ها و داروخانه‌های دارای مجوز فروش کتامین موجود است.
فرد مبتلا به افسردگی مقاوم به درمان، در مطب پزشک از قرص کتامین استفاده می‌کند، برای کنترل دو ساعت در مطب منتظر می‌ماند و سپس به خانه فرستاده می‌شود. به این ترتیب، فردی که تحت تاثیر کتامین قرار دارد (خصوصا به خاطر ویژگی‌های جدا کننده‌ی کتامین) همیشه باید تحت نظارت قرار بگیرد.
برای واجد شرایط بودن جهت مصرف کتامین، فرد باید داروی ضد افسردگی دیگری را نیز مصرف کند. کتامین را فقط می‌توان برای افرادی تجویز کرد که علائم افسردگی مقاوم به درمان را دارند.
کتامین IV که به عنوان تزریق کتامین نیز شناخته می‌شود، توسط FDA تایید نشده است، اما هنوز به عنوان یک داروی بدون نسخه در کلینیک‌های کتامین برای بهبود افسردگی مقاوم به درمان، درد مزمن، اضطراب و آسیب روحی استفاده می‌شود.
تزریق کتامین برای افسردگی با سرعت آهسته و کنترل شده در طول مدت ۴۰ دقیقه به فرد داده می‌شود. دوز تزریق با توجه به وزن فرد محاسبه و با توجه به میزان تحمل او تنظیم می‌شود. یک دوره‌ی درمان شامل ۶ تا ۸ تزریق در یک دوره‌ی ۳ تا ۴ هفته ای است.
استفاده از کتامین برای افسردگی مقاوم به درمان نتایج مثبتی را نشان داد
کتامین یک درمان امیدوار کننده برای افسردگی مقاوم به درمان است و نتایج مثبتی را در مورد افسردگی و افکار خودکشی نشان داده است. در نتیجه، این دارو برای کسانی که با افسردگی دست و پنجه نرم می‌کنند امیدبخش است و پنجره ای رو به پیشرفت‌های چشمگیر را رو به آنها می‌گشاید.
این پنجره می‌تواند به مداخلات دیگر از جمله روان درمانی اجازه‌ی استفاده بدهد. روان درمانی بخشی جدایی ناپذیر از درمان افسردگی است. با این حال، هنگامی که افراد به شدت افسرده هستند، معمولا نمی‌توانند به طور مفیدی به روان درمانی بپردازند، که این امر می‌تواند بار روانی زیادی را بر دوش آنها بگذارد.
کتامین دارویی است که به طور بالقوه می‌تواند به تسکین سریع افسردگی کمک کند. همچنین امکان روان درمانی هدفمند برای فرایند بهبود طولانی مدت را فراهم می‌کند.
آنچه باید قبل از درمان افسردگی با کتامین بدانید
اگر چه این یک دستورالعمل رسمی نیست، اما انجمن روانپزشکی آمریکا (APA) بیانیه ای صادر کرد که در سال ۲۰۱۷ در مجله‌ی پزشکی JAMA Psychiatry منتشر شد. APA توصیه کرد که قبل از درمان، پزشک باید:
- ارزیابی جامعی از علائم افسردگی فرد انجام دهد و سابقه‌ی سوء مصرف مواد یا سایر اختلالات روانی (از جمله افکار خودکشی) را بررسی کند.
- تایید کند که درمان‌های استاندارد افسردگی برای فرد موثر نبوده اند.
- سلامت کلی فرد و خطرات احتمالی درمان با کتامین را برای آن فرد ارزیابی کند.
از آنجایی که برخی از کلینیک‌ها تحت پروتکل‌های درست عمل نمی‌کنند، اگر به دنبال کلینیک کتامین برای کمک به بهبود افسردگی مقاوم به درمان خود هستید، باید دستورالعمل‌های زیر را در نظر داشته باشید:
- ارزیابی
- تجربه
- نحوه‌ی استفاده و نظارت
- هزینه
ارزیابی:
- چه کسی شما را ارزیابی می‌کند و تعیین می‌کند که آیا این درمان برای شما مناسب است؟
- این شخص ارزیابی خود را بر اساس چه چیزی انجام می‌دهد؟
- این افراد چه میزان وقت برای ارزیابی شما صرف می‌کنند؟
- آیا آنها با پزشک یا درمانگر سلامت روان شما ارتباط برقرار می‌کنند؟
- چگونه با سوء مصرف مواد مقابله می‌کنند؟
- آیا پزشکی که ارزیابی را انجام می‌دهد همان پزشکی است که درمان را ارائه می‌دهد؟
تجربه:
- آیا پزشکی که درمان کتامین را ارائه می‌دهد تخصص کافی دارد تا بتواند بیماری شما را درمان کند؟ به عبارت دیگر، آیا این پزشک یک روانپزشک متخصص در درمان اختلالات شدید خلقی و اضطرابی است؟
- میزان تجربه‌ی تزریق کتامین ارائه دهنده چقدر است؟
- در مورد اعداد، نتایج، این که آیا آنها اطلاعات و نتایج بیماران خود را ثبت می‌کنند، نحوه‌ی پیگیری نتایج در طول دوره‌ی درمان و پس از آن، و نحوه‌ی هماهنگی مراقبت شما با سایر افرادی که شما درمان را می‌کنند، سوال بپرسید.
نحوه‌ی استفاده و نظارت:
- آیا روش استفاده از کتامین به صورت تزریقی است؟
- آیا کتامین با پمپ انفوزیون کامپیوتری داده می‌شود؟
- آیا دوز در طول تزریق یا در طول دوره‌ی درمان تنظیم می‌شود؟
- هر چند وقت یکبار دوزها تجویز می‌شوند؟
- آیا تنظیم دوز استاندارد است یا متفاوت است؟
- آیا نظارت مستمر بر علائم حیاتی شما وجود دارد؟
- چگونه در طول درمان و بعد از آن، از نظر روانی تحت نظر هستید؟
هزینه:
- هزینه‌ی این درمان چقدر است و آیا بیمه آن را پوشش می‌دهد؟
- چند دوره مصرف کتامین توصیه می‌شود؟
چه چیزهایی با درمان کتامین تداخل دارند
در قسمت زیر به لیستی از شرایط و رفتارهایی اشاره کرده ایم که می‌توانند در درمان کتامین تداخل ایجاد کنند:
- سوء مصرف فعال مواد مخدر (الکل، شاهدانه، داروهای بدون نسخه، داروهای مسکن و…)
- سابقه‌ی روان پریشی
- سابقه‌ی افزایش فشار داخل جمجمه
- بارداری فعلی
- فشار خون کنترل نشده‌ی بالا
- بیماری قلبی حاد یا ناپایدار
- پاسخ منفی قبلی به کتامین
عوارض جانبی کتامین
همچون تمام داروها (بدون نسخه یا تجویز شده) کتامین عوارض جانبی بالقوه ای دارد و قبل از شروع درمان با کتامین باید به هر فردی در مورد این عوارض مشورت داده شود:
- ضربان قلب سریع
- فشار خون بالا
- صداهای بی اختیار (تیک‌های صوتی)
- گیجی
- توهم
- لرزش عضلات
- افزایش تونوس ماهیچه ای
- خواب آلودگی
- از دست دادن حافظه
درمان افسردگی با کتامین
کتامین بیش از 50 سال به عنوان یک داروی بیهوشی عمومی مورد استفاده قرار می گرفته است. مشاهدات اخیر حاکی از اینست که دوز پایین کتامین، می تواند علائم افسردگی را بهبود ببخشد. تایید کرده اند. آنچه توجه پژوهشگران را به کاربرد این ماده به عنوان داروی ضد افسردگی معطوف کرده است، اثرات سریع آن در کاهش علائم شدید اضطراب و افسردگی و افکار خودکشی می‌باشد.
بیشتر بیماران در طی چند ساعت پس از درمان با کتامین، احساس بهبودی در علائم خود دارند. این در حالی است که دیگر داروهای رایج برای نشان دادن اثرات درمانی خود حداقل به 4 هفته زمان نیاز دارند. بیشتر بیماران پس از اولین تزریق داخل رگی داروی کتامین، احساس بهبودی درعلائم افسردگی را تجربه می کنند. با این حال این احساس در طی 24 تا 48 ساعت شروع به کم شدن می کند، که با تداوم درمان براساس پروتکل های درمانی، اثرات مثبت این دارو مدت زیادی برای فرد باقی خواهد ماند.
فرم‌های داروی کتامین برای کاربرد ضد افسردگی
دو شکل از کتامین با دو عملکرد متفاوت در مغز، برای درمان ضد افسردگی مد نظر است. نحوه استفاده و تجویز دارو میزان اثربخشی و عوارض آن را تعیین می‌کند. مولکول کتامین دو فرم هندسی دارد که به اصطلاح، “راستگرد R” و “چپگرد S” نامیده می‌شوند. این دو فرم هرکدام خواص دارویی منحصر به خود را دارند. ترکیب این دو فرم هندسی تحت عنوان داروی کتامین Racemic شناخته می‌شود که از سوی FDA ( سازمان غذا و داروی آمریکا ) به عنوان داروی بیهوشی مورد تایید قرار گرفته ولی از کاربرد‌های غیر متداول آن درمان افسردگی است.
فرم Racemic به صورت مایع برای کاربرد تزریقی موجود می‌باشد. FDA کاربرد فرم تزریقی کتامین را برای درمان افسردگی تایید نکرده است. اگرچه اثربخشی کتامین در افسردگی در بیشتر مطالعات انجام شده مربوط به فرم تزریقی آن است. نوع دیگر کتامین که در درمان افسردگی استفاده می‌شود، فرم چپگرد یا Esketamine است که با نام تجاری Spravato عرضه شده و به صورت اسپری بینی است. در مارس 2019، FDA استفاده از Esketamine را برای افسردگی مقاوم به درمان تایید کرد.
دوره درمان با کتامین
هر دو روش تزریق داخل رگی کتامین یا استفاده از اسپری بینی، به صورت سرپایی و در مطب، تحت نظارت پزشک باید صورت بگیرد. برنامه درمانی معمول به صورت انجام 6 تزریق طی 3 هفته، با تزریقات اضافه در صورت لزوم می‌باشد. دوز مورد نیاز برای اثرات ضد افسردگی کتامین از دوزی که برای بیهوشی استفاده می شود بسیار کمتر و کم عارضه تر می باشد.
با این وجود پزشک در طی ویزیت های خود تصمیم می گیرد که درمان با کتامین اساساً برای بیمار سودی به همراه دارد یا خیر. همانند ترکیبات مخدر مانند مورفین، کتامین نیز درجاتی از وابستگی را در فرد ایجاد می کند بنابراین در فردی که سابقه سوء مصرف مواد مخدر را دارد، باید با احتیاط تجویز شود. مطالعات نشان می دهند که از اولین تا سومین تزریق، علائم افسردگی با عملکرد کتامین تا حد زیادی برطرف می شود. ولی اگر این تعداد تزریق تغییری در علائم و وضعیت بیمار ایجاد نکند، به احتمال زیاد تزریقات بیشتر نیز سودی برای وی نخواهد داشت.
معمولا بین 6 تا 8 تزریق در طی 2 تا 3 هفته برای کنترل علائم فاز حاد افسردگی اساسی و پایداری بهبود نیاز است. کاهش جلسات درمان و قطع تدریجی دارو نیز با نظر پزشک انجام خواهد شد.
منبع:مجله پزشکی سیب