به گزارش گروه بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت به نقل از Yahoo، وکتورهای Ad5 به صورت گسترده در واکسن‌های کروناویروس چین و روسیه مورد استفاده قرار می‌گیرند، در ادامه به بررسی این مواد و کارآمد بودن آن‌ها می‌پردازیم. ویروس‌های سرماخوردگی اصلاح شده از نامزدهای واکسن COVID-19 از (CanSino Biologics (6185.HK چین و موسسه Gamaleya روسیه برای دهه‌ها مورد مطالعه قرار گرفته است، اما هنوز به طور گسترده مورد استفاده قرار نمی‌گیرد. این ژن‌های اصلاح شده دارای وکتورهای Ad5 هستند. در ادامه برخی از جزئیات پیشرفت آن‌ها، نحوه کار آن‌ها و استفاده‌های قبلی و بالقوه آینده وجود دارد:

چه زمانی این ویروس‌ها برای اولین بار در تحقیقات پزشکی استفاده شده‌اند؟

ویروس‌های اصلاح شده آدنو ویروس نوع 5 (Ad5) که در این واکسن‌ها استفاده می‌شود، اولین بار توسط محقق کانادایی دکتر فرانک گراهام در یک آزمایشگاه هلندی در دهه 1970 ایجاد شد. [caption id="attachment_130143" align="aligncenter" width="800"] وکتورهای Ad5[/caption] گراهام قصد داشت از آن‌ها برای مطالعه سازوكارهای اساسی سرطان استفاده كند و سلول‌های کلیه انسان به نام HEK293 را كه باعث ایجاد آن‌ها می‌شود،، در بین محققان در سراسر جهان توزیع كرد. گراهام، كه هم اكنون در ايتاليا بازنشسته شده است، گفت: سلول‌ها در ميان محققان به‌شدت گسترده و محبوب شده‌اند.

وکتورهایی Ad5 که در واکسن‌ها استفاده می‌شوند چه هستند و چگونه کار می‌کنند؟

وکتورها موادی هستند که به عنوان مکانیزمی برای انتقال اطلاعات ژنتیکی به سلول‌های انسانی استفاده می‌شوند.   ویروس‌های اصلاح شده که به تنهایی قادر به تکثیر نبوده و بنابراین باعث ایجاد عفونت نمی‌شوند، می‌توانند به عنوان ناقلینی برای انتقال ژن از ویروس هدف به سلول‌های انسانی استفاده شده تا پاسخ ایمنی در برابر آن ویروس ایجاد شود. وکتورهای Ad5 در ژن درمانی اولیه آزمایش شد که هدف آن نصب یک ژن گمشده یا جایگزینی ژن جهش یافته یا آسیب دیده است. وکتورهای Ad5 پس از مرگ یک جوان 18 ساله در سال 1999 بر اثر واکنش بیش از حد سیستم ایمنی بدن پس از دریافت دوز زیاد در طی آزمایش ژن درمانی، عمدتاً رها شدند. برخی از محققان بر این باورند که پاسخ ایمنی قوی که باعث ایجاد مشکلاتی در ژن درمانی شده است، باعث می‌شود که این ناقلین برای واکسن‌ها، جایی که از دوزهای بسیار کمتری استفاده می‌شود، مناسب باشند.

آیا وکتورهای Ad5در گذشته موفق بوده‌اند؟

در دانشگاه مک مستر کانادا، گراهام و همکارانش انواع مختلفی از وکتورهای Ad5 را تولید کردند، از جمله برای واکسن هاری که در راک‌های وحشی در استان انتاریو استفاده می‌شود. وی و سایر محققان در سال 2003 تولید واکسن مبتنی بر Ad5 علیه سندرم حاد تنفسی حاد (SARS) را آغاز کردند و داده‌های پیش بالینی را منتشر کردند. با پایان آن همه‌گیری این آزمایشات کنار گذاشته شد. در سال 2011، CanSino مجوز واکسن سل آزمایشی را بر اساس Ad5 از محققان مک مستر صادر کرد. طبق گفته دکتر توماس ایوانز، مدیر ارشد علمی فعلی Vaccitech كه درگیر پروژه سل بود، تمرکز این شرکت چینی بعداً به درخواست ارتش چین به واكسن مبتنی بر Ad5 منتقل شد. واکسن ابولا برای استفاده نظامی در سال 2017 تأیید شد. موسسه تحقیقات گامالیای روسیه، که واکسن ویروس کرونا را تولید کرده است، همچنین از پلتفرم Ad5 برای تولید واکسن ابولا استفاده کرده که به گفته آن‌ها به حدود 2100 نفر تزریق شده است.

چه موارد دیگری تحت توسعه با استفاده از وکتورهای Ad5 وجود دارد؟

دکتر ژو زینگ به رویترز گفت علاوه بر واکسن‌های COVID-19 مبتنی بر Ad5  یک نسخه استنشاقی از واکسن سل آزمایشی هنوز در مک مستر در دست ساخت است. تیم وی همچنین در مراحل اولیه تولید واکسن استنشاقی COVID-19، آزمایش Ad5 و وکتور دیگری بر اساس آدنو ویروس شامپانزه است.  

مترجم: سید محمد معین حبیبی پاسدار