برخی از گرفتگی عضلات یا اسپاسم شامل دردهای قاعدگی، گرفتگی عضلات ساق پا در حین بازی فوتبال، یا بیدار شـدن با گرفتگی پا، اسپاسم عصبی می‌شوند. این مقاله به انواع گرفتگی عضلات یا اسپاسم از جمله گرفتگی شدید کمر و اینکه برای گرفتگی عضلات چه بخوریم می‌پردازد. اما برای انتخاب روش مناسب برای رفع گرفتگی کمر باید درک بهتری از گرفتگی عضلات یا اسپاسم داشته باشیم که در ادامه به آن می‌پردازیم.
گرفتگی عضلات یا اسپاسم چیست و چه حسی ایجاد می‌کند؟
اسپاسم یک اصطلاح غیر رسمی و غیر اختصاصی برای هر نوع انقباض عضلانی ناخواسته است که باعث آسیب یا اختلال در عملکرد می‌شود. اسپاسم زمانی رخ میدهد که عضله به طور غیرارادی و به اجبار به صورت غیرقابل کنترل منقبض و نمی‌تواند شل شود. گرفتگی عضلات بسیار رایج و می‌تواند بر هر یک از عضلات تاثیر بگذارند. آن‌ها می‌توانند بخشی یا تمام یک عضله یا چندین ماهیچه را در یک گروه درگیر کنند.
شایع‌ترین محل برای اسپاسم عضلانی ران‌ها، ساق پا، پاها، دست‌ها، بازوها، کمر و شکم هستند. گرفتگی ساق پا که در شب هنگام استراحت یا خواب رخ میدهد، «گرفتگی شبانه پا» نامیده می‌شود.
عضلاتی که دچار گرفتگی و اسپاسم می‌شوند در لمس سخت‌تر از حد معمول و به‌طور مشهودی منحرف‌شده به نظر می‌رسند. اسپاسم معمولا از چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه یا بیشتر طول می‌کشد و امکان دارد چندین بار قبل رفع، عود کند.
انواع اسپاسم و گرفتگی عضلات
گرفتگی عضلات از خفیف تا شدید متغیر و در بسیاری از موارد فعالیت‌های عادی روزانه مانند راه رفتن، حرکت و گفتار را مختل می‌سازد. با گذشت زمان، گرفتگی عضلات یا اسپاسم درمان‌نشده می‌تواند منجر به انقباض و کوچک شدن دائمی عضلات شود. گرفتگی عضلات یا اسپاسم اغلب برای توضیح درد اسکلتی عضلانی به کار می‌رود و انواع مختلفی دارد که عبارتند از:
۱.گرفتگی‌های ورزشی نوعی از گرفتگی عضلات یا اسپاسم
انقباضات شدید و دردناکی هستند که معمولا در هنگام خستگی یا گرمازدگی و انقباض شدید (مثلا پریدن) ایجاد می‌شوند. آن‌ها بیشتر در پاها، به ویژه ساق پا و همسترینگ، و به ندرت در عضلات چهار سر ران رخ می‌دهند. گرفتگی در قسمت بالایی بدن نادر است.
۲. گرفتگی‌های شبانه نوعی رایج از گرفتگی عضلات یا اسپاسم
بسیار شبیه به گرفتگی‌های ناشی از ورزش هستند اما بدون ورزش رخ می‌دهند. آن‌ها با خستگی ناشی از فعالیت در طول روز مرتبط هستند، اما دلایل احتمالی زیادی دارند، از عوارض دارو گرفته تا بیماری و کمبود آهن. بیشتر روی ساق پا و ران‌ها تاثیر می‌گذارند، اما گرفتگی قوس پا با گرفتگی‌های شبانه بسیار بیشتر از گرفتگی‌های ناشی از ورزش است.
۳. دردهای قاعدگی نوعی شایع از گرفتگی عضلات یا اسپاسم در زنان
به اسپاسم‌های مداوم رحم در طول قاعدگی اشاره دارد. با آزاد شدن پروستاگلاندین‌ها از سلول‌های آندومتر در حال مرگ، واسطه‌های هورمون مانند التهاب که بافت‌ها را حساس می‌کند و باعث انقباض می‌شود، ایجاد می‌گردد. مشخص نیست که چه مقدار از درد دیسمنوره ناشی از انقباض است.
۴. اسپاسم عصبی چیست؟ آنچه که درباره این نوع گرفتگی عضلات یا اسپاسم باید بدانید
اسپاستیسیتی یا اسپاسم عصبی مغز یک بیماری عصبی عضلانی است که اغلب با کودکان همراه خواهد بود، اما در بزرگسالان نیز رخ میدهد. این گرفتگی عضلات یا اسپاسم یعنی ارتباط بین مغز و عضلات دچار اختلال خواهد شد. مغز سیگنال‌هایی را در طول مسیرهای عصبی برای کنترل ماهیچه‌ها ارسال می‌کند.
زمانی که این اعصاب به درستی عمل نکنند، سیگنال‌ها نمی‌رسند یا پیام اشتباهی را ارسال خواهند کرد که منجر به گرفتگی عضلات یا اسپاسم می‌شود. اسپاسم عضلانی عصبی در واقع مشکل در ارتباط با عضلات ارادی مانند بازوها و پاها است. هیچ درمانی برای برای اسپاسم عصبی وجود ندارد، اما درمان‌های پیشرفته و جدیدی برای کنترل علائم اسپاسم عصبی وجود دارد.
یک مثال بالینی خوب از اسپاسم عضلانی و تنگی نفس، آغوش گرفتن مولتیپل اسکلروزیس است. این اسپاسم دردناک و خفه‌کننده عضلات تنه، مانند یک نوار سفت در اطراف قفسه سینه احساس می‌شود. میتونیا نیز یک نوع فرعی و نادر گرفتگی عضلات یا اسپاسم عصبی است که در آن انقباضات مدت زیادی طول می‌کشد تا آرام شوند.
علل اسپاسم عصبی چیست
اسپاسم عصبی نتیجه آسیب به سیستم عصبی است که می‌تواند به روش‌های مختلفی اتفاق بیفتد. این آسیب ممکن است به دلیل آسیب شدید یا اتفاقات دیگر مانند کمبود اکسیژن به مغز، سکته مغزی یا برخی اختلالات متابولیک باشد. این آسیب گاهی قبل یا در حین تولد اتفاق می‌افتد و منجر به بیماری فلج مغزی می‌شود.
۵. دیستونی نوع گسترده اسپاسم عصبی که اثرات آن بسیار متغیر است
دسته وسیعی از اختلالات حرکتی و انقباضی است که باعث پیچ خوردگی، لرزش و وضعیت‌های نامناسب می‌شود. از بی اهمیت تا فلج‌کننده متغیر و علل زیادی از روان‌زا تا آرام بخش و بیماری‌های عصبی دارد. بین دیستونی و دیگر گرفتگی عضلات یا اسپاسم همپوشانی زیادی وجود دارد. تورتیکولی (کجی گردن) رایج‌ترین نمونه خاص از دیستونی کلاسیک است. واژینیسموس یک مثال خوب دیگر است که در ادامه به آن می‌پردازیم. سندرم پای بی قرار یک اختلال خواب در نظر گرفته می‌شود.
۶. فاسیکولاسیون نوعی از گرفتگی عضلات یا اسپاسم که کوتاه و تکراری هستند
انقباضات کوچک، کوتاه و تکراری هستند که معمولا در افراد سالم رخ می‌دهند. پرش پلک (بلفارواسپاسم) به ویژه بسیار شایع است. نمونه دیگر سکسکه است که گاهی طولانی‌تر خواهد شد. علت‌های این نوع گرفتگی عضلات یا اسپاسم می‌تواند پاتولوژیک باشد. اگر بیش از حد و بدون هیچ علتی پاتولوژیک رخ دهد، این سندرم فاسیکلاسیون خوش خیم است، اما می‌تواند در برخی افراد بدشانس شدید باشد.
۷. میوکلونوس نوعی از گرفتگی عضلات یا اسپاسم که ناشی از چندین اختلال عصبی است
میوکلونوس می‌تواند بسیار بد باشد و یک علامت غیر اختصاصی از چندین اختلال عصبی است. به خوبی در هیچ یک از دسته بندی‌های مربوط به آن قرار نمی‌گیرد. می‌توان آن را یک انقباض در نظر گرفت، اما برای آن کمی بزرگ و بد است. شاید بهتر باشد آن را یک دیستونی بنامیم. این نوع گرفتگی عضلات یا اسپاسم اغلب خیلی سریع می‌آید و می‌رود و شباهت زیادی با سایر دیستونی‌ها ندارد.
۸. کلونوس نوعی اسپاسم که معمولا با میوکلونوس اشتباه گرفته می‌شود
علیرغم شباهت این اصطلاح، کاملا با میوکلونوس متفاوت است. این گرفتگی عضلات یا اسپاسم انقباضات ریتمیک، منظم و سریع مکرر که توسط یک رفلکس کششی ایجاد می‌شود. اغلب با اسپاسم عصبی همراه و معمولا نشانه‌ای از سکته مغزی یا آسیب نخاعی است.
۹. لرزش شایع‌ترین نوع گرفتگی عضلات یا اسپاسم
دسته‌ای از فعالیت‌های غیرارادی ماهیچه‌ای است که از کارهای بی‌اهمیت تا فاجعه‌بار، از دندان قروچه در سرما تا لرزش‌های بیماری پارکینسون را شامل می‌شود. لرزش اساسی بزرگترین زیرمجموعه و از شایع‌ترین اختلالات حرکتی ناشی از استرس است. لرزش معمولا هنگام استراحت یا هنگام تلاش برای استفاده از عضله رخ میدهد.
۱۰. میوکیمیا نوعی کمتر شایع از گرفتگی عضلات یا اسپاسم
موج‌دار شـدن و لرزش عضلانی ناشی از خستگی است. در افراد سالم گهگاه رخ میدهد و به صورت پاتولوژیک در افراد مبتلا به بیماری عضلانی موج دار (یک ژن بد CAV3) رخ میدهد.
۱۱. نقاط ماشه‌ای یا گره‌های عضلانی انقباض ناحیه کوچک عضلانی
ناحیه کوچکی از بافت عضلانی که به طور غیر طبیعی منقبض می‌شوند و باعث ایجاد نقاط حساس همراه با درد و سفتی می‌شوند. این مدل از آن‌ها حدس و گمان است و درد و حساسیت ممکن است ربطی به انقباض عضلانی نداشته باشد.
اسپاسم در عضلات پشت یک نوع شایع کمردرد است. گرفتگی عضلات یا اسپاسم زمانی است که ماهیچه‌ها به طور ناگهانی و برخلاف میل درگیر می‌شوند. آن‌ها ممکن است به طور دردناکی پیچ خورده، تشنج یا منقبض شوند. ماهیچه‌های قسمت فوقانی، میانی و پایین کمر به سه نوع تقسیم می‌شوند: ماهیچه‌های درونی و عمیق، عضلات سطحی و عضلات میانی. اسپاسم کمر جزو شایع‌ترین انواع گرفتگی عضلات است، اما هر عضله‌ای می‌تواند منقبض شود.
درمان‌های خانگی مانند یخ و گرما می‌توانند به رفع گرفتگی کمر کمک کنند. همچنین داروی اسپاسم عضلانی مانند شل‌کننده‌ها، ماساژ، کشش و ورزش مداوم نیز کارساز و مفید هستند. گاهی اوقات اسپاسم کمر می‌تواند نشان از یک اختلال جدی باشد و باید فورا به پزشک مراجعه کنید
علائم گرفتگی عضلات و اسپاسم کمر چیست؟
اسپاسم پشت امکان دارد خفیف، مانند یک درد یا انقباض مبهم باشد، یا می‌تواند آنقدر تیز و دردناک شود که ناتوان کننده باشد.
همه اسپاسم‌های عضلانی دردناک نیستند، اما برخی می‌توانند باعث درد شوند. ممکن است احساس شود که عضله به خودی خود می‌پرد یا حرکت می‌کند، که این احساس معمولا فقط چند ثانیه طول می‌کشد. برخی از افراد حتی امکان دارد بتوانند تکان خوردن عضله را ببینند. اگر اسپاسم عضلانی بخشی از یک وضعیت سلامت عصبی باشد امکان دارد علائم دیگری همراه آن بروز یابد. اگر علاوه بر گرفتگی عضلات یا اسپاسم کمر، هر یک از علائم زیر را تجربه کردید، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
- ضعف عضلانی در بازوها یا پاها
- احساس‌های عجیب، بی حسی یا ضعف در یک طرف بدن
- از دست دادن تعادل و هماهنگی
- از دست دادن حس در اندام / اندام
- درد در پشت، گردن یا سر
- ضعف در عضلات
- بی حسی پوست
- فلج شدن
- دوبینی
- مشکلات خواب
گرفتگی عضلات یا اسپاسم کمر چگونه درمان می شود؟
پزشکان برای کسانی که با گرفتگی عضلات یا اسپاسم کمر سروکار دارند، استراحت در بستر را تجویز می‌کردند.
- کمپرس یخ و گرما: یخ یا گرما را روی محل اسپاسم کمر خود قرار دهید. کیسه یخ یا پد حرارتی را در یک حوله یا روبالشی بپیچید و به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه روی پوست خود قرار دهید. سپس بعد از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه دوباره آن را استفاده کنید.
- داروهای مسکن بدون نسخه: داروهای مسکن بدون نسخه، از جمله استامینوفن، ناپروکسن یا ایبوپروفن.
- شل کننده‌های عضلانی: پزشک احتمالا مصرف شل‌کننده عضلانی مانند سیکلوبنزاپرین، متاکسالون یا متوکاربامول را توصیه کند. آن‌ها را در شب (یا زمانی که با ماشین یا ماشین آلات سنگین کار نمی‌کنید) و فقط برای ۷۲ ساعت یا کمتر مصرف کنید.
- فیزیوتراپی: پزشک امکان دارد فیزیوتراپی را تجویز کند، جایی که می‌توانید تکنیک‌های آرام‌سازی و کشش عضلات پشت را یاد بگیرید.
- گاباپنتین برای گرفتگی عضلات یا اسپاسم: نورو ترانسمیترها یا واسطه‌های عصبی از انتهای آکسون‌ها (رشته انتهایی سلول‌های عصبی) ترشح می‌شود. این ترشح باعث تحریک رشته عصبی بعدی خواهد شد یا رشته عصبی بعدی را مهار می‌کند. به عمین دلیل در درمان گرفتگی عضلات یا اسپاسم از آن گاهی بهره می‌برند.
جمع‌بندی پایانی درباره گرفتگی عضلات یا اسپاسم
گرفتگی عضلانی و اسپاسم بسیار رایج است و افراد معمولا نیازی به نگرانی در مورد آن ندارند. ورزش بیش از حد، کم آبی بدن و استرس شایع‌ترین علل هستند. اسپاسم زمانی اتفاق می‌افتد که عضله به طور ناگهانی و غیرارادی حرکت کند. امکان دارد مانند یک انقباض خفیف یا یک گرفتگی دردناک باشد و در عضلات هر قسمت از بدن رخ دهد.
اسپاسم عضلانی می‌تواند فقط چند ثانیه یا تا چند دقیقه طول بکشد، اما تمایل دارند که خود به خود بدون هیچ درمانی برطرف شوند. کشش یا ماساژ ملایم ناحیه آسیب‌دیده یا استفاده از کیسه گرما یا یخ به رفع آن کمک می‌کند. گاهی اوقات، اسپاسم عضلانی می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای باشد. هر فردی که از اسپاسم عضلانی مکرر یا شدید رنج می‌برد باید با پزشک صحبت کند.