مایع آمنیوتیک در داخل کیسه آب، جنین در حال رشد را احاطه می‌کند و به همین دلیل بسیار مهم است. گاهی مایع آمنیوتیک دچار مشکلاتی می‌شود که ممکن است خود به خود یا با درمان برطرف شود.
مشکلات مایع آمنیوتیک سه نوع است:
. خیلی زیاد بودن مایع
. خیلی کم بودن مایع
. عفونت مایع آمنیوتیک
مشکلات مایع آمنیوتیک گاهی روی مادر، گاهی روی جنین و گاهی روی هر دو اثر می‌گذارد. این مشکلات در هر مرحله‌ای از بارداری می‌توانند رخ دهند و معمولا از طریق سنجش‌های پزشکی یا سونوگرافی شناسایی می‌شوند.
افزایش مایع آمنیوتیک
اگر مایع آمنیوتیک خیلی زیاد باشد به آن هیدرآمنیوس یا پلی هیدرآمنیوس می‌گویند. تخمین زده شده که این مشکل در یک درصد بارداری‌ها وجود دارد. در بیشتر موارد، افزایش مایع آمنیوتیک در اوایل هفته شانزده بارداری اتفاق می‌افتد. در بیش از نیمی از این موارد، علت نامشخص است.
به عبارتی دیگر دلیل افزایش مایع آمنیوتیک می‌تواند یک یا چند مورد از علت‌های زیر باشد:
. بارداری چند قلو
. دیابت بارداری
. آنمی جنین
. ناهنجاری‌های مادرزادی
. عفونت‌هایی در جنین
علائم زیاد بودن مایع آمنیوتیک
در برخی موارد، افزایش مایع آمنیوتیک علامتی ایجاد نمی‌کند. اما اگر این افزایش شدید باشد می‌تواند علائم زیر را ایجاد کند:
. رشد سریع جنین
. انقباضات زودرس
. ناراحتی معده برای مادر
. تنگی نفس یا مشکل در تنفس برای مادر
عفونت مایع آمنیوتیک علامت بخصوصی ندارد اما تب، شکم درد و ترشحات چرکین از واژن در این عارضه شایع‌اند. همچنین ضربان قلب مادر و جنین بسیار تند می‌شود
پیامدهای افزایش مایع آمنیوتیک
هرچند بیشتر موارد افزایش مایع آمنیوتیک بدون دردسر درمان می‌شوند اما بسته به شدت این اتفاق، گاهی پیامدهایی ممکن است وجود داشته باشد:
. زایمان زودتر از موعد
. زودتر پاره شدن کیسه آب
. مشکلات شدید تنفسی برای مادر
. خونریزی زیاد واژینال بعد از زایمان
. ضعیف شدن عضله رحم؛ رحم کشیده شده و نمی‌تواند به شکل اصلی خود برگردد
. کنده شدن جفت؛ زمانی رخ می‌دهد که کیسه آب زودتر از موعد پاره می‌شود
. افتادگی بند ناف؛ زمانی رخ می‌دهد که بند ناف پیش از جنین از واژن بیرون می‌آید
کاهش مایع آمنیوتیک
به کاهش مایع آمنیوتیک الیگوهیدرآمینوس می‌گویند. تخمین زده شده که این اختلال در کمتر از ده درصد بارداری‌ها روی می‌دهد اما فقط ۵ درصد از این موارد تشخیص داده می‌شوند.
کاهش مایع آمنیوتیک بیشتر در سه ماهه سوم بارداری شایع است اما در هر مرحله‌ای از بارداری می‌تواند اتفاق بیفتد. اگر این عارضه در اوایل بارداری روی دهد اغلب پیامدهای جدی‌تری خواهد داشت.
همیشه نمی‌توان علت کم شدن مایع آمنیوتیک را تشخیص داد، اما معمولا با یکی از عوامل زیر مرتبط است:
. مرگ جنین
. بارداری چند قلو
. تغییراتی در جفت، مثلا پارگی زودتر از موعد کیسه آب
. بیماری مادر مثلا دیابت بارداری، پره اکلامپسی، دهیدراسیون، لوپوس
. اختلالات جنینی مانند ناهنجاری‌های مادرزادی، محدودیت رشد داخل رحمی، عفونت‌ها
. بارداری پست ترم؛ وقتی بارداری بیشتر از زمان تخمین شده شده زایمان طول می‌کشد
علائم کاهش مایع آمنیوتیک
کاهش مایع آمنیوتیک به ندرت علامتی ایجاد می‌کند؛ اما مادر ممکن است احساس کند حرکات جنین کمتر شده است.
پیامدهای کاهش مایع آمنیوتیک
کاهش مایع آمنیوتیک می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند موارد زیر شود:
. عمل سزارین؛ در برخی موارد جنین نمی‌تواند زایمان طبیعی را تحمل کند
. توقف رشد که احتمال مرگ جنین را به همراه دارد
. به‌هم‌فشردگی جنین که باعث بدشکلی دست‌ها و پاها، فرورفتگی چانه و پهن شدن بینی می‌شود
. سندرم پوتر؛ زمانی رخ می‌دهد که نقص عضو وجود دارد و ریه‌های جنین آنطور که باید کامل نشده است
عفونت مایع آمنیوتیک
مشکل دیگری که می‌تواند برای مایع آمنیوتیک رخ بدهد، عفونت اینترا آمنیوتیت یا کوریو آمنیوتیت است که برای مایع آمنیوتیک به تنهایی یا همراه با عارضه‌ای مشابه در جفت روی می‌دهد.
علت عفونت اینترا آمنیوتیک وجود پاتوژن‌هایی در دستگاه تناسلی مادر است. این میکروارگانیسم‌ها می‌توانند به سمت رحم راه پیدا کنند.
معمولا بدن از این نوع عفونت جلوگیری می‌کند اما عوارضی هستند که احتمال این عفونت را بیشتر می‌کنند:
. دستکاری زیاد واژن طی زایمان
. پارگی زودتر از موعد کیسه آب
. مکونیوم مایع آمنیوتیک
. طول کشیدن زایمان
علائم عفونت مایع آمنیوتیک
عفونت مایع آمنیوتیک علامت بخصوصی ندارد اما تب، شکم درد و ترشحات چرکین از واژن در این عارضه شایع‌اند. همچنین ضربان قلب مادر و جنین بسیار تند می‌شود.
پیامدهای عفونت مایع آمنیوتیک
عفونت مایع آمنیوتیک می‌تواند عوارض زیر را ایجاد کند:
. مرگ جنین
. شوک سپتیک
. شلی و ضعف رحم
. زایمان زودتر از موعد
. تشنج جنین
. باکتریمیا در مادر
. فلج مغزی در جنین
. کنده شدن زود هنگام جفت
. سندرم حاد تنفسی در مادر
تشخیص مشکلات به مایع آمنیوتیک
مشکلات مایع آمنیوتیک معمولا علامتی ندارند. گاهی تنها علامت این است که جنین خیلی بزرگ یا خیلی کوچک است. در مورد عفونت مایع آمنیوتیک به احتمال زیاد تب وجود دارد. خیلی شایع است که مشکلات مایع آمنیوتیک تصادفا و طی سونوگرافی شناسایی می‌شوند.
درمان مشکلات مایع آمنیوتیک
درمان مشکلات مایع آمنیوتیک بر اساس سونوگرافی‌های منظم جهت کنترل رشد جنین صورت می‌گیرد. ضربان قلب جنین نیز به طور منظم کنترل می‌شود.
اگر مایع آمنیوتیک زیاد شده باشد، فقط کنترل لازم است مگر اینکه مقدارش خیلی زیاد باشد. در این صورت، مایع آمنیوتیک اضافی با سوزنی از طریق شکم مادر خارج می‌شود.
وقتی مایع آمنیوتیک کم باشد ممکن است برای زایمان در هفته ۳۶ یا ۳۷ برنامه‌ریزی شود.
اگر هم مایع آمنیوتیک دچار عفونت شده باشد معمولا درمان با آنتی‌بیوتیک صورت می‌گیرد.
خیلی مهم است که به علائمی مانند اندازه‌ی شکم، مشکلات تنفسی مادر و دفعات حرکات جنین دقت کنید. طی بارداری مراجعات منظم به پزشک را جدی بگیرید و حتما سونوگرافی‌های تجویزشده توسط پزشکتان را انجام دهید.