تنبلی چشم زمانی به وجود می‌آید که مغز به مرور زمان به سیگنال‌های تنها یک چشم (چشم قوی‌تر) وابسته می‌شود، در نتیجه قدرت بینایی چشمِ ضعیف‌تر کاهش می‌یابد. هرچند تنبلی چشم ممکن است برای هر دو چشم نیز روی بدهد، اما اتفاقی نادر است.
علائم شایع تنبلی چشم این است که یکی از چشم‌ها به سمت بیرون یا داخل چرخش می‌کند و گویی سرگردان است. هر دو چشم ممکن است در جهت‌های مخالف حرکت کنند و فرد مجبور است گوشه‌ی چشم‌ها را جمع کند یا سرش را کج کند تا بهتر ببیند. تنبلی چشم می‌تواند با افتادگی پلک بالا نیز همراه باشد. کودکی که تنبلی چشم دارد با پوشاندن چشم تنبل، احساس ناراحتی می‌کند. علامت‌های بارزتر تنبلی چشم معمولا در فاصله‌ی بین تولد و هفت سالگی ایجاد می‌شوند.

انواع تنبلی چشم

تنبلی چشم استرابیسم (انحرافی)
شایع‌ترین نوع تنبلی چشم است که علت آن عدم تعادل عضله چشم می‌باشد و منجر به انحراف چشم‌ها به سمت داخل یا بیرون می‌شود.

تنبلی انکساری چشم
نوع دیگر تنبلی چشم، تنبلی چشم انکساری است و زمانی به وجود می‌آید که هر یک از چشم‌ها نسبت به چشم دیگر دارای قابلیت‌های بسیار متفاوتی است، مثلا یک چشم نزدیک‌بین و چشم دیگر دوربین است.

وجود ایراد در یک چشم
تنبلی چشم می‌تواند در اثر وجود اشکالی در یک چشم نیز به وجود بیاید که شامل آب مروارید یا انسداد دیگری در چشم می‌شود و نیازمند مداخلات درمانی فوری برای پیشگیری از آسیب دائمی چشم است.

علائم تنبلی چشم چیست؟

تنبلی چشم در صورتی که شدید شود به سختی درمان خواهد شد. علائم هشداردهنده‌ی تنبلی چشم شامل موارد زیر می‌شود:
. برخورد با اشیا در یک طرف
. سرگردانی چشم به سمت داخل یا بیرون
. چشم‌هایی که به نظر می‌رسد همسو نیستند و با هم کار نمی‌کنند
. تند تند پلک زدن
. دوبینی
. جمع کردن گوشه‌ی چشم‌ها برای بهتر دیدن

علت تنبلی چشم چیست؟

همان‌طور که گفتیم تنبلی چشم به مشکلات تکاملی در مغز مربوط می‌شود. در این حالت، راه‌های عصبی در مغز که بینایی را پردازش می‌کنند عملکرد مناسبی ندارد. این اختلال عملکرد زمانی روی می‌دهد که چشم‌ها، کاربرد برابری با هم ندارند. علت‌ها و عواملی باعث می‌شوند به یک چشم نسبت به چشم دیگر متکی‌تر شوید:
. انحراف مداوم یا چرخش یکی از چشم‌ها
. ژنتیک یا سابقه‌ی تنبلی چشم در خانواده
. سطح دید متفاوت در هر چشم
. آسیب ناشی از تروما به یکی از چشم‌ها
. افتادگی پلک یکی از چشم‌ها
. تولد زودرس
. کمبود ویتامین A
. زخم قرنیه
. جراحی چشم
. اختلال بینایی مانند نزدیک‌بینی، دوربینی یا آستیگماتیسم
. آب مروارید
. آب سیاه یا گلوکوم که فشار بالا در چشم است و می‌تواند منجر به مشکلات بینایی و نابینایی شود
چشمی که از آن کمتر استفاده می‌کنید به مرور زمان تنبل می‌شود.

تنبلی چشم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

تنبلی چشم معمولا فقط در یکی از چشم‌ها رخ می‌دهد. برای اولین بار وقتی این اتفاق می‌افتد، معمولا والدین و بچه‌ها متوجه آن نمی‌شوند. به همین دلیل مهم است که معاینه‌ی روتین چشم‌ها برای نوزاد و کودک انجام شود، حتی اگر هیچ مشکل چشمی در ظاهر وجود نداشته باشد.
پزشکان توصیه می‌کنند بچه‌ها در شش ماهگی و سه سالگی تحت معاینه‌ی چشم قرار بگیرند. بعد از آن، چشم‌های کودکان باید به طور منظم هر دو سال یک بار یا حتی مکررتر معاینه و بررسی شود. چشم پزشک به طور معمول یک معاینه‌ی استاندارد از چشم‌ها به عمل می‌آورد تا وضعیت بینایی را در هر دو چشم بررسی کند.

درمان عارضه‌ی اصلی، موثرترین روش درمان تنبلی چشم است. به عبارتی دیگر، شما باید به چشم آسیب‌دیده کمک کنید تا به حالت نرمال خود برگردد. درمان به موقع می‌تواند ساده باشد که شامل عینک، لنزهای تماسی، چسب‌های چشمی، قطره‌های چشم و ویژن‌تراپی یا ورزش چشم می‌شود.
در مان تنبلی چشم هر چه زودتر شروع شود، نتیجه‌ی بهتری خواهد داشت. البته درمان تنبلی چشم در سنین بالاتر هم امکان‌پذیر است اما دشوارتر خواهد شد.

عینک و لنزهای تماسی
اگر دلیل تنبلی چشم، دوربینی یا نزدیک‌بینی باشد یا آستیگماتیسم یک چشم موجب تنبلی چشم شده باشد، عینک و لنزهای تماسی اصلاحی چشم تجویز می‌شوند.

چسب چشمی
پوشاندن چشم مسلط یا غالب با چسب می‌تواند به تقویت چشم ضعیف‌تر کمک کند. پزشک احتمالا توصیه می‌کند بسته به شدت تنبلی چشم، روزی یکی دو ساعت چشم غالب را بپوشانید. چسب چشم کمک می‌کند قسمتی از مغز که بینایی را کنترل می‌کند قوی‌تر شود.

قطره‌های چشمی
قطره‌های چشمی ممکن است روزی یک یا دو بار مصرف شوند تا چشم سالم واضح نبیند. قطره چشم هم مانند چسب چشم، وادارتان می‌کند از چشم ضعیفتان بیشتر استفاده کنید.

جراحی
اگر انحراف چشم‌ها علت تنبلی چشم باشد، احتمالا لازم است روی عضلات چشم عمل جراحی انجام شود.

منبع:تبیان