دستگاه‌ کمکی بطن چپ (LVAD) و راست (RVAD) دو نوع اصلی هستند، که چنانچه از هر دو نوع به‌طور همزمان استفاده شود، دستگاه کمکی بطن دوطرفه (BIVAD) نامیده خواهد شد.

دستگاه کمکی بطن چپ پرکاربردترین نوع است که پمپاژ خون در آئورت را تسهیل می‌کند. آئورت بزرگ‌ترین سرخرگی است که خون سرشار از اکسیژن را از قلب به بخش‌های مختلف بدن می‌برد؛ اما دستگاه کمکی بطن راست معمولاً برای حمایت کوتاه مدت از بطن راست پس از جراحی مربوط به دستگاه کمکی بطن چپ یا دیگر جراحی‌های قلب به‌کاربرده می‌شود. RVAD به بطن راست کمک می‌کند تا خون را به سرخرگ ریوی یعنی سرخرگی پمپاژ کند که خون را برای گرفتن اکسیژن از قلب به ریه‌ها می‌برد.

دستگاه کمکی بطن دوطرفه در صورتی استفاده می‌شود که عملکرد هر دو بطن در حدی نباشد که نیازهای بدن را تأمین کند. دیگر روش درمان این عارضه، قلب مصنوعی کامل یعنی وسیله‌ای است که جایگزین بطن‌ها می‌شود.

دستگاه کمکی بطن قلب دو طراحی اصلی دارد. دستگاه در طراحی از روی پوست دارای پمپ و منبع نیرویی است که خارج از بدن قرار می‌گیرد؛ لوله‌ها پمپ را از راه سوراخ‌های کوچک موجود در شکم به قلب متصل می‌کنند. این نوع دستگاه برای استفاده کوتاه‌مدت یا پس از جراحی مناسب است.

اما در دستگاه کار گذاشته کمکی بطن قلب، پمپ در داخل بدن و منبع نیرو خارج از بدن قرار می‌گیرد. کابلی پمپ را از طریق سوراخ کوچک ایجاد شده روی شکم به منبع نیرو وصل می‌کند. این دستگاه کار گذاشته‌شده در داخل بدن عمدتاً برای بیماران منتظر جراحی پیوند قلب استفاده دارد یا به‌عنوان راه‌حلی درازمدت برای بیمارانی مطرح می‌شود که نمی‌توانند پیوند قلب را انجام دهند.

دلایل و موارد استفاده از دستگاه کمکی بطن قلب
نقص عملکرد قلب به دلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی می‌تواند دلیل مناسبی برای استفاده از این دستگاه باشد، چراکه این بیماری‌ها اجازه نمی‌دهند خون کافی در بدن پمپاژ شود.

دستگاه کمکی بطن قلب در موارد زیر به کمک قلب می‌آید:

• پس از جراحی تا زمان بهبود یافتن قلب
• در زمان انتظار برای عمل جراحی پیوند قلب
• امکان‌پذیر نبودن انجام عمل پیوند قلب. این دستگاه در قالب راهکاری درازمدت عملکرد قلب را بهبود می‌بخشد.

دستگاه‌های کمکی بطن کوتاه‌مدت
دستگاه کمکی بطن قلب جریان خون و عملکرد قلب را برای مدتی کوتاه پیش از، در طول یا پس از جراحی قلب تا زمان بهبود یافتن قلب ارتقاء می‌بخشد. به‌علاوه در صورت ابتلا به عارضه‌های شدیدی مانند نارسایی قلبی، آریتمی‌های بطنی یا شوک کاردیوژنیک (قلبی) نیز ممکن است پزشک استفاده کوتاه‌مدت از این دستگاه را پیشنهاد دهد.

دستگاه‌های کمکی بطن درازمدت
پزشک در صورت نارسایی قلبی و در مدت پیش از عمل جراحی پیوند قلب، استفاده از این دستگاه را توصیه می‌کند. چنانچه داروهای نارسایی قلبی مؤثر نباشد، این دستگاه بیمار را زنده نگه می‌دارد و کیفیت زندگی‌اش را در مدت انتظار برای اهدا قلب بهبود می‌بخشد.

چگونگی انجام جراحی مربوط به دستگاه کمکی گردش و پمپاژ بطن قلب
جراحی دستگاه کمکی بطن معمولاً ۴ تا ۶ ساعت طول می‌کشد. این عمل مشابه دیگر جراحی‌های باز قلب است.

بیمار پیش از جراحی داروهایی را دریافت می‌کند تا به خواب رود و کوچک‌ترین ناراحتی و دردی را در طول عمل حس نکند. علائم حیاتی، مانند ضربان قلب، فشارخون، میزان اکسیژن و تنفس، در طول جراحی کنترل می‌شود.

لوله تنفسی از راه گلو به داخل ریه‌ها هدایت می‌شود و به دستگاه تهویه کمک‌کننده به تنفس متصل می‌گردد.
جراح برشی را در قفسه سینه ایجاد می‌کند و پس از بریدن استخوان سینه، قفسه سینه را باز می‌کند تا به قلب دسترسی داشته باشد.

گاهی در طول جراحی قلب بیمار با استفاده از دارو متوقف می‌شود، تا جراح بتواند عمل بهتری را روی قلب ثابت انجام دهد. دستگاه بای پس قلب ـ ریه، خون سرشار از اکسیژن را در طول جراحی در بدن به جریان می‌اندازد. شماری از جراحی‌های مربوط به دستگاه کمکی بطن چپ قلب بدون متوقف کردن قلب و استفاده از دستگاه بای پس قلب ـ ریه انجام می‌شود. دستگاه قلب ـ ریه پس از اتصال یافتن دستگاه کمکی بطن قلب خاموش می‌شود و دستگاه کمکی شروع به کار می‌کند تا جریان خون را بهبود ببخشد و مسئولیت عملکرد پمپاژ قلب را به عهده بگیرد.

دکتر حسین نوید معاون درمان مرکز قلب تهران گفت: پیشرفت های چشمگیری در زمینه های مختلف درمان بیماری های قلبی عروقی صورت گرفته است که منجر به افزایش طول عمر این بیماران شده است.

وی افزود: درمان استاندارد انفارکتوس حاد میوکارد با Primary PCI ، اقدامات مداخله ای متنوع، جراحی های وسیع و تعبیه دستگاه های پیس میکر و دفیبریلاتور، از جمله مواردی است که سبب بهبود وضعیت بالینی و کیفیت زندگی و افزایش بقای این دسته از بیماران شده است. اما از یک طرف با افزایش تعداد بیماران قلبی تحت درمان مواجه هستیم و از سوی دیگر با توجه به افزایش سن جامعه، میزان بروز و شیوع نارسایی قلبی افزایش داشته است، به طوریکه طبق آمارها شایعترین علت بستری در افراد بالای 65 سال را نارسایی قلبی حاد تشکیل می دهد.

معاون درمان مرکز قلب تهران ادامه داد: متأسفانه انتخاب های درمانی برای بیماران با نارسایی قلبی پیشرفته محدود است. تعدادی از این بیماران در بررسی ها، نامزد پیوند قلب می شوند که به دلیل کمبود دهنده قلب مناسب، تعدادی از این بیماران در فهرست انتظار پیوند جان خود را از دست می دهند. برخی بیماران نیز از ابتدا به دلیل شرایط بالینی خاص، نامزد مناسب برای پیوند در نظر گرفته نمی شوند. راه حل ویژه ای که برای این گروه از بیماران ابداع شده است، استفاده از دستگاه های کمکی بطن چپ LVAD است. این دستگاه به کمک قلب بیمار آمده و باعث بهبود شرایط بالینی وی خواهد شد.

دکتر نوید اضافه کرد برای این امر نیاز به کار گروهی بسیار منسجم بین گروه های مختلف بیماریهای قلبی عروقی شامل فلوشیپ نارسایی قلبی، جراح قلب، فلوشیپ بیهوشی قلبی، کارکنان مجرب اتاق عمل و ICU و مشاوران متعدد است که خوشبختانه با حمایت بسیار جدی رئیس محترم مرکز امکان این امر در مرکز قلب تهران فراهم شده است.

دکتر نوید همچنین حال عمومی بیمار را بسیار خوب توصیف و در پایان از تیم اجرایی این عمل منحصر به فرد خصوصا، اساتید جراج، فلوشیپ های بیهوشی و نارسایی و اکوکاردیو گرافی همچنین همکاران اتاق عمل، آی سی یو، مدیریت و روابط عمومی مرکز، قدردانی کرد.

منبع: روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی تهران