سوء هاضمه یک درد گوارشی بدون زخم است و با علائمی چون احساس درد و سیری زودرس هنگام خوردن، سوزش شکم، نفخ، احساس گاز زیاد در شکم، تهوع، استفراغ و ترش کردن غذا همراه است.
هر چند که سوء هاضمه مشکلی شایع است، اما گاه از فردی به فرد دیگر تفاوت دارد. نشانه های سوء هاضمه ممکن است هر روز و یا فقط گاهی اوقات بروز کند. سوء هاضمه می تواند علامت یک بیماری گوارشی باشد. اگر سوء هاضمه در اثر یک بیماری دیگر رخ نداده باشد، می تواند با تغییر شیوه زندگی و مصرف دارو از بین برود.
نشانه های سوء هاضمه
نشانه های سوء هاضمه می تواند شامل نفخ، آروغ، هر نوع احساس زودهنگام سیری و پر بودن شکم در زمان صرف غذا و حالت تهوع باشد.
بسیاری از مواقع واضح نیست که چه چیزی باعث ایجاد درد شکمی بدون زخم می شود. به نظر پزشکان این عارضه یک اختلال اولیه است؛ بدین معنا که ممکن است بیماری خاصی باعث این عارضه نشود. در بیشتر موارد سوء هاضمه با زخم های معده و رفلاکس معده (بازگشتن محتویات معده به مری) ایجاد می شود که در رفلاکس معده اسید معده باعث درد در ناحیه قفسه سینه می شود.
علت های سوء هاضمه
پرخوری و یا تند خوردن غذا، مصرف غذاهای چرب، روغنی و پر ادویه، نوشیدن زیاد قهوه، چای و نوشابه های گازدار و نوشیدنی کاکائویی، کشیدن سیگار، اضطراب و نگرانی، برخی آنتی بیوتیک‌ها، داروهای مسکن و قرص آهن.
گاهی اوقات سوء هاضمه در اثر یک بیماری گوارشی بروز می یابد. مانند: گاستریت یا التهاب معده، زخم پپتیک(زخم معده و دوازدهه)، بیماری سلیاک، سنگ کیسه صفرا، یبوست، التهاب لوزالمعده(پانکراتیت)، سرطان معده، انسداد روده‌ای، کاهش جریان خون در روده‌ها (کمخونی روده ای).
اگر سوء هاضمه علت مشخص نداشته باشد، به نام سوء هاضمه عملکردی با درد معده بدون زخم خوانده می شود.
رژیم درمانی سوء هاضمه
رژیم درمانی سوء هاضمه نادیده گرفته شده و مطالعات در این زمینه بسیار محدود است، اما توصیه های عمومی تغذیه‌ای شامل موارد زیر است:
· تهیه یک تاریخچه رژیمی روزانه برای ثبت غذاهای تشدید کننده درد و در نتیجه پرهیز از مصرف این مواد غذایی توصیه می شود. در واقع باید به بیمار کمک کرد تا غذاهایی که منجر به بروز علائم بیماری می‌شود را شناسایی کرده و از رژیم غذایی خود حذف کند.
· مصرف وعده های غذایی کم حجم و مکرر (۵ تا ۶ وعده غذایی کم حجم) می تواند کمک کننده باشد.
· توصیه به پرهیز از مصرف غذاهای پر چرب، مایعات و نوشیدنی های گازدار و ادویه ها در این بیماری وجود دارد.
· مصرف شیر و برخی فرآورده‌های لبنی ممکن است با تشدید علایم بیماری همراه باشد.
· توجه به شیوه غذا خوردن نظیر پرهیز از تند خوری و پرخوری
· پرهیز از مصرف مایعات به همراه غذا نیز می‌تواند در بهبود علایم بیماری نقش داشته باشد.
اگر با وجود رعایت توصیه‌های بالا، سوء هاضمه همچنان ادامه داشت، توصیه می شود با پزشک در مورد مصرف دارو مشورت صورت گیرد که پزشک بر اساس شرایط متفاوت علایم بیماری، ممکن است تجویزهای متفاوتی صورت گیرد.
برخی روش های طب مکمل مانند دمنوش گیاهی حاوی نعنا نیز می تواند سوء هاضمه را کاهش دهد، هر چند که هیچکدام از این روش ها به خوبی مورد مطالعه قرار نگرفته و نیاز به تحقیقات گسترده در این زمینه وجود دارد.
همچنین درمان روانشناسی شامل تغییر رفتار، روش‌های آرام سازی و رفتار درمانی شناختی نیز می تواند موثر باشد.
«فاطمه شفیعی»، کارشناس ارشد تغذیه بالینی دانشکده تغذیه و علوم غذایی شیراز