به گزارش خبرگزاری سلامت(طبنا) از کرمان؛ اگر بخواهید از سمت سیرجان به سمت سرچشمه و پاریز بروید، در ۱۵ کیلومتری جاده آسفالته شهر سرچشمه به «پاریز» سیرجان، صخره ای عظیم و نسبتا بلند را خواهید دید، که به کوه و زیارتگاه «شاه خیرالله» ، «کوه عروس» یا به قول دکتر محمد ابراهیم باستانی پاریزی، تاریخ دان مشهور، در کتاب یعقوب لیث به «خال کوه» معروف است.
محدوده خال کوه هم اکنون در اختیار عشایر و دامداران پاریز است.یک رسم قدیمی در میان این عشایر وجود دارد، که احتمالا مربوط به قبل از اسلام و اعتقادات میترائیسم بوده است. بر اساس این رسم، مردم در روز چهلم(چهل روز بعد از نوروز) یعنی نهم اردیبهشت در کنار این کوه جمع شده و آش شیر می‌پزند. امسال نیز این جشن با حضور پر شور مردم سیرجان و پاریز و عشایر این منطقه برگزار شد.
پاریزی ها طبق اعتقادات خود، طی مراسمی در نهم اردیبهشت ماه همزمان با چله نوروز، با پختن آشی که از جمع آوری شیر دام های خود طبخ می کنند و پخش آن در بین محرومین و سایر مهمانان, بر رزق و برکت خود می افزایند و به این ترتیب سپاس و قدرشناسی خود را نیز به پروردگار می رسانند.
از قدیم هر ساله از عید نوروز تا ۴۰ روز بعد از عید، دامداران و عشایر پاریز سیرجان, فرآورده های دامی و به ویژه شیر دام های خود را رایگان بین مردم و فقرا توزیع می‌کردند، همچنین مراسم جشن آش شیر، سنت دیرینه ای است که در بخش پاریز هر ساله توسط دامداران ۴۰ روز بعد از عید نوروز برگزار می‌شود و بین تمامی حاضرین در این مراسم پخش می شود.
این مراسم همراه با برنامه های کهن و بازی های بومی و محلی همراه هست و دامداران شیر دام های خود را به محل جشن می‌آورند، تا آش شیر تهیه شود و این جشن سنتی پس از توزیع آش بین شرکت کنندگان و فقرا پایان می پذیرد، تا خداوند هم به شکرانه بخشش و انفاق، برکت و روزی آن‌ها را بیشتر کند.
دامداران و مردم پاریز بر این باور هستند؛ که گرچه خشکسالی های پی در پی موجب کاهش تعداد دام ها و محصولات عشایری شده است، اما چون این سنت کهن به نوعی فرهنگ انفاق و بخشش را ترویج می دهد، بر آن شدیم که امسال نیز مراسم برگزار شود تا این سنت دیرینه فراموش نشود.
در کتاب مرحوم باستانی پاریزی، در سال های قدیم و آن روزها که امکاناتی نبود، خیلی ها در راه ها می ماندند و یخ می زدند. هر که در راه می ماند و در طول مسیری می مرد، همانجا برایش با سنگ چین کردن، مقبره ای درست می‌کردند به نام چیل؛ مانند چیل حاج مندلی در جاده قدیم پاریز.
شاه خیرالله هم از نیکان و بزرگان بوده که در سال های دور؛ در زمستانی سرد و سخت، جانش را از دست داده و تا ابد در پاریز ماندگار شد. مقبره وی در دامنه همین کوه که الان محل پخت آش شیر است, وجود دارد. ظواهر حاکی از این است که سنگ این مزار سال ها قبل تخریب و یا به سرقت برده شده است، اما وقتی بر سر این مزار می روید متوجه می شوید که این فرد؛ دارای مقام ویژه ای در نزد اهالی این منطقه می باشد.
مردم منطقه پاریز علی الخصوص عشایر؛ اعتقادی خاص به شاه خیرالله دارند؛ هر ساله آئین چهلم نوروز را همزمان با دیگر نقاط کشور در دامنه این کوه برگزار می کنند. این رسم در کرمان و فارس در روز نهم اردیبهشت ماه با حضور مردم در دامنه کوه ها، کنار چشمه ها و دشت و دمن برگزار می‌شود .
هر کدام از عشایر تمامی شیرهای گوسفندان خود را به این محل آورده و با جوشاندن شیرها از طلوع آفتاب، آش شیر درست می شود. مواد تشکیل دهنده این آش، همان مواد تشکیل شده آش رشته است، اما به جای آب از شیر گوسفند استفاده می‌شود .
روز نهم اردیبهشت که چهل روز از شروع سال جدید گذشته است؛ عشایر با فراهم نمودن رشته و شیر، آشی را می پزند که دیگر خبری از یک وجب روغن روی آن نیست؛ و به جای آب در آش شیر می ریزند؛ و این نذر را موجب برکت و فراوانی می‌دانند.
گفتنی است؛ مرحوم محمد ابراهیم باستانی پاریزی؛ تاریخ دان، نویسنده، پژوهشگر، شاعر، موسیقی پژوه و استاد دانشگاه تهران که شهرتی جهانی دارد، از فرزندان بخش پاریز سیرجان می باشد.