به گزارش گروه بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت به نقل از  روابط عمومی  دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی،علیرغم پیگیری های انجام شده از سازمان غذا و دارو و سازمان پزشکی قانونی که منجر به حذف قرص برنج از فهرست سموم مجاز کشور و منع واردات آن از سال ۱۳۸۵ از جانب سازمان حفظ نباتات شده، متاسفانه طبق آمار پزشکی قانونی استفاده از این سم همچنان در صدر علل مرگ و میر ناشی از مسمومیت و خودکشی با مواد سمی گزارش شده است.

دکتر بهرام عین اللهی وزیر بهداشت نیز آذرماه ۱۴۰۰ در نامه ای به رییس قوه قضاییه نسبت به مسمومیت با فسفید آلومینیوم هشدار داده و خواستار تسریع در برخورد قاطع و اقدام لازم برای وضع ضمانت اجرایی قانونی بازدارنده برای پیشگیری از واردات، تولید و توضیع قرص های برنج حاوی سم  فسفین آلومینیوم از سوی قوه قضاییه شده است.
این ماده در سال ۱۳۹۹ منجر به مرگ ۹۳۲ نفر شده و در نیمه نخست سال ۱۴۰۰نیز ۵۴۶ را به کام مرگ کشانده است. نکته اینجاست که علیرغم تمامی اطلاع رسانی ها و آموزش ها کماکان قرص های برنج از طریق برخی عطاری ها، خرده فروشی ها و سم فروشی ها در دسترس متقاضیان قرار می گیرد.

قرص برنج خطرناک‌ترین سم دفع آفات

در این باره دکتر شاهین شادنیا رییس مرکز مسمومین بیمارستان لقمان حکیم  درباره قرص برنج و انواع آن توضیح داد: یک نوع قرص برنج گیاهی که به صورت سنتی استفاده می شده، شامل ترکیبات گیاهی مثل عصاره سیر، تالک، نشاسته و نمک طعام است که این ماده هیچ ضرری برای انسان ندارد.

وی در ادامه با اشاره به این که قرص های برنج شیمایی بسیار خطرناک هم وجود دارد که دارای ترکیبات بسیار سمی هستند خاطرنشان کرد: فسفین آلومینیوم از خطرناک‌ترین سموم دفع آفات بوده که در ایران به نام قرص برنج شناخته می‌شود.

قرص برنج کاربرد خانگی ندارد

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی  با اشاره به خطرات مصرف سم آفت کش فسفین آلومینیوم یا همان قرص برنج گفت: این ماده سمی کاربرد خانگی ندارد و به عنوان یک سم دفع آفت همانند سایرسموم کشاورزی در مراکز نگهداری برنج یا سایر غلات در سیلوهای نگهداری می شود.

دکتر شادنیا استفاده غلط و نابجا ازقرص های برنج در مصارف خانگی را مورد انتقاد قرار داد و افزود: استفاده از قرص برنج در منازل و محل زندگی می تواند بسیار خطرآفرین و زمینه ساز بروز مسمویت شود.

وی هشدار داد: سم خطرناک فسفین آلومینیوم زمانی که در معرض رطوبت هوا  قرار می گیر، گاز سمی و خطرناکی را از خود در فضا منتشر می کند که این گاز سمی به سرعت از طریق هوا  به صورت استنشاقی وارد ریه می شود.

سم فسفین آلومینیوم تنفس را مختل می کند

رییس بخش مسمومین بیمارستان لقمان حکیم با اشاره به این که اگر گاز فسفین آلومینیوم موجود در قرص های برنج به صورت تصادفی و یا از طریق هوا وارد مخاط دستگاه گوارش یا تنفس شود می تواند خطر جدی مرگ را به دنبال داشته باشد افزود:  این سم خطرناک به محض این که وارد بدن می شود به سیستم زنجیره تفسی بدن حمله می کند و تنفس سلولی را به کلی مهار می کند.

دکتر شادنیا اضافه کرد: زمانی که سیستم تنفس سلولی توسط گاز فسفین آلومینیوم مهار شود، سلول نمی تواند تولید انرژی کند و بدن نمی تواند از اکسیژن استفاده کند بنابراین به سرعت مرگ سلولی رخ می‌دهد.

عضو هیئت علمی دانشگاه  علوم پزشکی شهید بهشتی با اشاره مسمویت های تصادفی با قرص برنج هشدار داد: کم نبوده اند افرادی که  در کیسه‌های برنجی که در منزل نگهداری می کردند قرص برنج یا فسفین آلومینیوم را برای دور شدن حشرات موذی قرار داده اند و با آزاد شدن گاز فسفید دچار مسمویت های شدید و یا مرگ ناشی از این مسمومیت شده اند.

حتی گاز یک سوم از قرص های برنج کشنده است

وی با بیان این که ماده شیمیایی فسفین آلومینیوم بسیار خطرناک است ادامه داد: تصور این که مقدار کمی از قرص های برنج را داخل کیسه های حبوبات یا برنج قرار دهیم و مشکلی ایجاد نمی شود کاملا اشتباه است، حتی نصف یک قرص برنج و گازی که در فضا از خود منتشر می کند هم می‌تواند تعداد زیادی از افراد را به کام مرگ بکشاند.

دکتر شادنیا با بیان این که گاز خارج شده از فسفین آلومینیوم یا همان قرص های برنج در غلظت های پایین بوی خاصی ندارد، گفت: این ترکیبات در غلظت های بالا بوی شبیه به بوی سیر یا ماهی گندیده دارند ولی متاسفانه در غلظت های پایین هیچ بوی خاصی ندارد و به راحتی فرد در انباری منزل یا در اتاق خواب خود دچار مسمویت و مرگ ناشی از آن می شود.

وی یادآوری کرد: اصلا مهم نیست چه میزان از قرص فسفین آلومینیوم را داخل کیسه های برنج قرار می دهید، حتی گاز خارج شده از یک سوم از این قرص هم به دلیل ماده موثره بالایی که دارد می تواند جان بسیاری از افراد را هدف قرار دهد.

دکتر شادنیا با اشاره به این که فسفین آلومینیوم یک سم دفع آفت کشاورزی است و به هیچ عنوان مصرف خانگی ندارد عنوان کرد: قرص برنج کاربرد خانگی ندارد و هیچ کسی مجاز نیست از این سم و ترکیبات در خانه، انباری و یا فضاهای مشاع استفاده کند.


رییس بخش مسمومین دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی  با بیان این که متاسفانه مسمومیت با سم فسفین آلومینیوم هیچ درمان و پادزهر اختصاصی ندارد توضیح داد: متاسفانه برای افرادی هم که دچار مسمویت با قرص برنج می شوند نیز نمی تواند مداخلات درمانی کمک کننده ای انجام داد.

کودکان و زنان باردار بیشترین قربانیان قرص برنج

وی تاکید کرد: علامت‌های مسمومیت با قرص های برنج در عرض نیم ساعت پس از مسمومیت ظاهر می شود و معمولا تا زمانی که فرد به مراکز درمانی می رسد، در زمان بسیار کوتاه سم تاثیر بالای خود را بر بدن می گذارد.

وی گفت: به هیچ عنوان با هیچ توجیه و دلیلی از قرص برنج و یا هنوز سم فسفین آلومینیوم در منازل و رستوران ها استفاده نکنید، کاربرد این سم در سیلوهای صنعتی است و به راحتی با استفاده از سیر و نمک در کیسه های برنج می توان آفات و حشرات را از مواد غذایی دور کرد.

دکتر شادنیا با بیان این که زنان باردار، کودکان و افراد مسن و مبتلایان به بیماری های قلبی و ریوی بیشترین قربانیان سم فسفید آلومینیوم هستند هشدار داد: این افراد متاسفانه با شدت بیشتری از علامت های مسمومیت مواجه می‌شوند.