به گزارش خبرنگار بهداشت و درمان خبرگزاری سلامت، روز سی‌ام فروردین مصادف با تولد حکیم اسماعیل جرجانی؛ موسس رشته آزمایشگاه به عنوان روز آزمایشگاه درنظر گرفته شده تا بهانه‌ای برای قدردانی از سفیدپوشان این عرصه باشد. اختصاص روزی برای رشته‌های مختلف صرفا به جهت تقدیر و تشکر از زحمات آن‌ها نیست بلکه می‌تواند بستری برای بیان مطالبات، کاستی‌ها و دغدغه‌های فعالین در این حوزه باشد. به همین منظور روز آزمایشگاه بهانه نگارش این گزارش شد تا پای درددل پرسنل آزمایشگاه بنشیم و مطالبات آن‌ها از مسئولان را منعکس کنیم.
کوتاهی در حفظ ایمنی پرسنل آزمایشگاه
با شروع کرونا توجه‌ها به سمت کادر درمان جلب شد و به شیوه‌های مختلف از زحمت پزشکان و پرستاران تقدیر شد اما پرسنل آزمایشگاه کمتر مورد توجه قرار گرفتند. در حالی که این بخش از نظام سلامت با خطرات بسیاری مواجه هستند و در معرض ابتلا به انواع بیماری‌ها قرار دارند. ماندن در اتاق کوچکی که در بسیاری از موارد به دلیل عدم توجه مسئولان آزمایشگاه یا فراهم نبودن بودجه کافی، تهویه مناسبی ندارد (به ویژه در بخش‌های میکروبی و عفونی) ریسک بالایی است که یک کارشناس آزمایشگاه به آن تن می‌دهد و هیچ بعید نیست که به بیماری لاعلاجی هم در این میان مبتلا شود. توجه به ایمنی و نظارت به نحوه انجام پروتکل‌های لازم برای حفظ کارکنان آزمایشگاه‌ها وظیفه وزارت بهداشت است اما نمونه‌های بسیاری از فراهم نبودن ایمنی اعم از تهویه و هود مناسب، دستگاه‌های ایمنی که مدام بررسی می‌شوند، لوازم حفاظت شخصی، آموزش مداوم و دوره‌ای به پرسنل و تجهیزات فنی مناسب در آزمایشگاه‌ها به چشم می‌خورد. وزارت بهداشت موظف است که اقدامات لازم برای فراهم شدن ایمنی در محیط آزمایشگاه را انجام دهد، چراکه آزمایشگاه یکی از ارکان حیاتی نظام سلامت است.
سختی کار در پیچ و خم مراحل اداری
سال 1395 در مصوبه‌ای کاردان و کارشناس آزمایشگاه در زمره مشاغل سخت و زیان‌آور درجه دو قرار گرفتند اما هنوز با گذشت پنج سال این قانون اجرایی نشده و بسیاری از کارکنان آزمایشگاه خواستار اعمال این قانون در بخش دولتی و خصوصی هستند. محمد باقر نوبخت؛ معاون رییس جمهور و رییس سازمان برنامه و بودجه کشور در سال 99 از پیگیری اجرایی شدن این قانون خبر داد اما وارد سال 1400 شده‌ایم و هنوز خبری از پیگیری نیست.
آینده شغلی رویایی که محقق نمی‌شود
یکی دیگر مطالبات از پرسنل آزمایشگاه اختصاص نظام آزمایشگاه مانند دیگر بخش‌های نظام سلامت است. کارشکنی‌های سازمان نظام پزشکی و نگاه طبقاتی به رشته‌های حوزه سلامت دلیل این امر است. در حالی که دانش‌آموختگان رشته‌های مختلف آزمایشگاه حق این را دارند که از آینده شغلی خود اطمینان داشته باشند.
تبعیض و نظام طبقاتی
مساله بعدی تفکیک و تبعیض قائل شدن میان رشته‌های علوم پایه که در ازمایشگاه‌های ژنتیک و تحقیقاتی فعالیت می‌کنند با رشته علوم آزمایشگاهی است. نبود هماهنگی کافی میان نیاز به نیروی کار و تربیت متخصص در دانشگاه عامل اصلی این اتفاق است. بسیاری از فارغ التحصیلان علوم پایه به موجب قانون اجازه فعالیت در آزمایشگاه تشخیص پزشکی را ندارند در حالی که در رشته‌های مرتبط با آزمایشگاه تحصیل کرده‌اند. از جهتی نبود فضای کافی شغلی منجر به افزایش آمار بیکاری در میان فارغ‌التحصیلان این رشته می‌شود. این در حالی است که شرایط کرونا نیاز به وجود آزمایشگاه‌های ژنتیک و تحقیقاتی متعدد در کشور را ثابت کرد.
متخصص در بیمه با عنوان کارگر ساده ثبت می‌شود
افسانه کاراژیان؛ کارشناسی ارشد ژنتیک مولکولی که در یکی از مراکز ژنتیک پزشکی کشور فعالیت می‌کند، نبود امنیت شغلی به ویژه در میان متخصصین علوم پایه را از دغدغه‌های اصلی عنوان کرد و گفت: با توجه به سختی کار و آلودگی کاری که داریم، حمایتی از جانب نهادهای مسئول صورت نمی‌گیرد. سختی کار نداریم و تمام آزمایشگاه‌های خصوصی هم حقوق افراد تحصیلکرده و متخصص در زمینه‌های مختلف رو بنابرقانون کار پرداخت نمی‌کنند و برای فرار از عمل به قانون بیمه فرد متخصص را با عنوان کارگر ساده ثبت می‌کنند. امنیت شغلی وجود ندارد مگر در سطح آزمایشگاه‌های بیمارستان‌های دولتی که ورود به آن‌ها هم با وساطت معرف امکان‌پذیر است.
او افزود: برای امثال من که در رشته‌های علوم پایه مانند ژنتیک تحصیل کرده‌ایم، طبق تصویب مجلس استخدام در آزمایشگاه ممکن نیست و به همین دلیل افراد بیکار در این رشته زیاد هستند. برخی مراکز اقدام به جذب می‌کنند اما هر چقد ک می‌توانند از قوانین به نفع خود سواستفاده می‌کنند. اگر معترض شویم هم پاسخ می‌دهند که شرایط ما به این صورت است و اگر شما نمی‌پذیرید، نیروی کار جایگزین بسیار است.
کادر درمان خط مقدم اما بدون حمایت
این متخصص آزمایشگاه ژنتیک ضمن انتقاد از بی‌توجهی به فعالیت آزمایشگاهیان در ایام کرونا گفت: در بحث کرونا اوایل هیچ اسمی از کادر آزمایشگاهی برده نمی‌شد و امروز هم که ما را به عنوان خط مقدم درمان و .... پذیرفته‌اند، همه چیز در حد حرف هست و خبری از واکسن، توجه مالی و بیمه‌ای نیست.
کاراژیان در پایان از علاقه‌ای که به شغلش دارد گفت: همه این شرایط برای من در مقابل علاقه‌ای که به شغلم دارم قابل تحمل است اما اگر این کوتاهی‌ها نبود، شرایط خیلی بهتر بود. زمانی ک با تشخیصمان از تولد جنین‌هایی با ناهنجاری کروموزومی پیشگیری و به باروری یک زوج کمک می‌کنیم یا در روند درمان بیمار سرطانی سهیم هستیم، لذتی غیرقابل وصف را تجربه می‌کنیم که با هیچ چیز قابل مقایسه نیست.
گزارش: پرستو خلعتبری