در آستانه اکران نهمین فیلم سینمایی در پلتفرم‌های آنلاین کشور و در حالیکه فروش آنلاین ۸ فیلم سینمایی به رقم ۸ میلیارد تومان نزدیک شده است، از مجموعه واکنش‌ها در قبال پدیده اکران آنلاین که برای نخستین بار در کشور عملیاتی شد، نتایجی به دست آمده است که مرور آنها می‌تواند نقاط قوت و ضعف آن را بازنمایی کند. در این یادداشت به بازخوانی نتایج حاصل از اجرای این شیوه جدید و بی سابقه در نمایش فیلم و درس‌های اکران آنلاین پرداخته‌ام: ۱.قبل از هر چیز بستر و زیرساخت‌های موجود در کشور به رغم کاستی‌هایی که ناشی از سرعت و پهنای باند کم اینترنت در کشور است، مانع از آن نشد که اکران آنلاین به مثابه پل ارتباطی بین علاقمندان سینما و آفرینش‌های سینماگران کشور در دوره نسبتا طولانی تعطیلی سینماها نقش تاریخی خود را ایفا کند. نمایش آثار مطرحی از فیلمسازان شاخص کشور با بهایی بسیار معقول(۱۵ هزارتومان) حکم بسته فرهنگی سالم و سرگرم کننده‌ای را برای خانوارهایی داشت که فرصت و مجال تفریحات بیرون از خانه اجبارا از آنها سلب شده بود. ۲.فروش بیش از پانصد هزار بلیط برای تماشای هشت فیلم اکران شده نشان داد که جمع قابل توجهی از مردم به رغم در دسترس بودن نسخه غیرمجاز دانلودی و ماهواره‌ای فیلم‌ها ترجیح‌شان این است که رفتاری متمدنامه در قبال محصولات وطنی از خود بروز دهند و گرمابخش بازار کسب و کار سیاه ناقضان حقوق تهیه‌کنندگان سینمای ایران نشوند. در نقطه مقابل تجربه نشان داده است عده‌ای که در قید مصرف حلال و مشروع نیستند، حتی اگر منفذ همه راههای نامشروع بروی شان بسته شود، باز هم راضی به پرداخت هزینه اندک برای مصرف فرهنگی حلال نیستند. سرقت آثار سینمایی ساعتی پس از عرضه آنلاین آنها و حرکت زشت کسانی در داخل و خارج از کشور برای بهره‌برداری نامشروع از فیلم‌ها، انگیزه صاحبان فیلم برای عقد قرارداد با رسانه‌های برخط را تضعیف نکرد زیرا امید آنها این بوده و هست که هر روزه بر تعداد مخاطبانی که برای حقوق صاحبان آثار احترام قائل هستند، افزایش یابد و در سبد مصرف فرهنگی خود کالای حلال را قرار دهند. بدیهی است اداره کنندگان جامعه در سطوح بالای قدرت باید پس از این بیشتر به صرافت طی مقدمات و تشریفات برای پیوستن به کنوانسیون جهانی کپی رایت بیافتند. در همین رابطه عده‌ای از تهیه‌کنندگان و کارگردانان سینما ضمن ابراز دلخوری از بی‌دفاع ماندن آثارشان در تندباد سرقت و عملیات ایذایی هکرها که کاملا قابل درک است، کمتر به این نکته اشاره می‌کنند که وقتی آنها تمام حقوق نشر اینترنتی و نمایش خانگی اثارشان را جدا از عوائد اکران آنلاین، فروخته‌اند، ضرر و زیان ناشی از سرقت و هرگونه پخش غیرقانونی، دامنگیر آنها نیست بلکه متوجه شرکت‌هایی است که می‌بایست بعد از اکران آنلاین از انتشار نسخه فیزیکی و بارگذاری آثار در آرشیو سامانه خود بهره‌مند شوند. ۳.بطور متوسط در ازای فروش هر بلیط ۲.۵ نفر به تماشای فیلم‌های اکران شده در محیط خانه نشسته‌اند و تسهیم هزینه بلیط بین این تعداد بیننده، در مقایسه با سایر کالاها و مصارف رایج فرهنگی خانوارها بسیار ناچیز است. همچنین با توجه به فعالیت سامانه‌های آنلاین نمایش فیلم بر بستر شبکه ملی اطلاعات حجم و ترافیک مصرفی مشترکان طی این مدت ناچیز و منصفانه بوده است. ۴.با توجه به اینکه ۴۵ رسانه برخط موفق به دریافت مجوز فعالیت شده‌اند، بطور طبیعی پلتفرم‌هایی که سابقه بیشتری در این زمینه دارند و سرمایه زیادی را برای برندینگ خود هزینه نموده‌اند، بیشتر محل رجوع صاحبان فیلم و کاربران هستند، با این حال نمایش آنلاین فیلم به سایر پلتفرم‌ها نیز امتداد یافت و زمینه رقابت برای رسانه‌های برخط که از حاصل آن مخاطبان و تولید‌کنندگان محتوا بهره‌خواهند برد، فراهم شد. ۵.عده‌ای را عقیده بر این است که سهم ۷۰ به ۳۰ در تقسیم درآمد فروش بلیط بین پلتفرم‌ها و صاحبان فیلم باید باز هم به نفع تهیه‌کنندگان تغییر یابد و بهره دارنده فیلم، به هشتاد درصد از فروش افزایش یابد.! این عده غافل از این واقعیت هستند که رسانه‌های برخط ویدیویی در ایران برخلاف برندهای مشهور جهانی از مشترکان زیادی برخوردار نیستند و تعداد مشترکان آنها کمی بیش از ۲ میلیون نفر است که در مقایسه با شمار دهها و صدها میلیون مشترک برندهای خارجی بسیار ناچیز است. از این روی در میان مدت فعالیت پلتفرم‌های وطنی زیان‌ده می‌باشد مگر آنکه نمایش فیلم و سریال و سایر محتواها استمرار یابد و هر ماهه بر تعداد مشترکان ثابت سالانه یا ادواری سرویس‌های درخواستی موجود اضافه شود پس تا آن موقع و تا زمان جذب انبوه آگهی از سوی سامانه‌های برخط ویدیویی و ایجاد درآمدهای جنبی، باید انتظار و توقع از آنها را تعدیل کرد و همه مطالبات تاریخی و انباشته خود را از سامانه‌هایی که عمر کوتاهی دارند، یکجا درخواست نکرد.! ۶.یکی از مهمترین دستاورهای اقتصادی برای صاحبان محتوا در شیوه جدید نمایش فیلم تسویه حساب آنی و شفاف با آنها از سوی سرویس‌های نمایش دهنده فیلم پس از اتمام دوره اکران است. این نقطه عطف در شرایطی رقم خورده است که مطالبات دفاتر پخش فیلم‌های سینمایی از سینماداران به یک زخم کهنه بدل شده است و گاه استیفای آن از یکسال هم تجاوز می‌کند. شاید به همین خاطر است که هر روزه متقاضیان اکران آنلاین بیشتر می‌شوند و ترجیح داوطلبان آن است که ضمن خلاصی از هزینه‌های پخش، از کابوس خواب سرمایه به خاطر ماندن در صف اکران و رفتار برخورنده بعضی از سینماداران رهایی یابند. ۷.تردیدی نیست که اگر صدا و سیما در قامت یک رسانه ملی ظاهر می‌شد و به تبلیغ سینمای آنلاین و محصولات در حال نمایش آن می‌پرداخت، نتایج و دستاوردهای اقتصادی بهتری حاصل می‌شد و ضرر و زیان ناشی از سرقت ناجوانمردانه فیلم‌ها با فروش بیشتر آثار تا حدی جبران می‌شد اما با کمال تاسف عدم همراهی صدا و سیما که هیچ عذر و بهانه و توجیهی را برای آن نمی‌توان پذیرفت، آهنگ رشد و توسعه این پدیده و فناوری‌نوین را کند نموده است. به همین خاطر سرویس‌های آنلاین، کمپین‌های تبلیغاتی خود را در فضای مجازی و بیلبوردهای محیطی قرار داده‌اند و هزینه‌های آن را راساْ عهده‌دار شده‌اند. ۸.نگاهی به آمار فروش فیلم‌های اکران شده در این دوره نشان می‌دهد که به جز یک یا دو اثر، اغلب فیلم‌ها در صورت اکران سینمایی از حیث دستیابی به درآمد خالصی که به مالکان آنها باید برسد، نتیجه بهتری از اکران آنلاین نصیب‌شان نمی‌شد. به تعبیر روشن تر اگر هزینه‌های دفاتر پخش، سهم سینماداران و عوارض و مالیات متعلقه به علاوه خواب سرمایه را از فروش کلی اکران سینمایی فیلم‌ها کم کنیم، تهیه‌کنندگان به میزانی بیش از آنچه که از اکران آنلاین بدستشان می‌رسد، دست نخواهند یافت. البته این قاعده برای فیلم‌هایی که برای جذب مخاطب انبوه در سالن‌های سینما و پرده بزرگ طراحی و تولید شده‌اند، مصداق ندارد و صرفا از باب توجیه نمایش فیلم‌هایی است که فروش زیر متوسطی در اکران برای آنها تصور می‌شود. ۹..اعلام ریز و دقیق میزان فروش بلیط برای بصورت دوره‌ای برای فیلم‌های اکران شده اگر چه برای سرویس‌های نمایش دهنده امری اختیاری است و به دلیل ماهیت خصوصی خود الزامی برای انتشار عمومی آن ندارند، اقدام پسندیده‌ای است که ضریب اعتماد به رسانه‌های برخط را در افکار عمومی افزایش می‌دهد و دستمایه‌های لازم را برای مطالعات اقتصادی در اختیار پژوهشگران و تحلیل‌گران قرار مید‌هد. بدیهی است با توجه به اینکه در قرارداد بین صاحبان فیلم و ناشرین اینترنتی مکانیزهای لازم برای آگاهی از فروش لحظه‌ای فیلم‌ها پیش‌بینی شده است، آگاهی عموم از جزییات فروش به گونه‌ای که تاکنون دیده‌ایم کافی به نظر می‌رسد و اصرار بر تکرار رویه‌ای که بر فروش بلیط سینماها حاکم است، ضرورتی ندارد زیرا رسانه‌های برخط پرشماری درگیر نمایش آنلاین فیلم‌ها نیستند و زمینه سوء تفاهماتی که پیش از این بین سینمادارها، تهیه‌کنندگان و دفاتر پخش پدید آمده بود، در اینجا موضوعیت ندارد. در یک جمع‌بندی تداوم اکران آنلاین همانطور که اغلب کارشناسان در ماههای اخیر یادآور شده‌اند، مناسبات اکران در سینماها را دستخوش تحول و تغییرات مثبتی خواهد کرد و ظرفیت تازه‌ای را برای عرضه فیلم‌هایی که اکران سینمایی آنها با صرفه و صلاح اقتصادی همراه نیست، ایجاد خواهد کرد. چالش‌های موجود در مسیر اکران آنلاین به تعبیر رئیس سازمان سینمایی اگر الگوریتم‌های آن شناسایی شود، بسیاری از آنها با نگرش‌های نرم افزارانه رفع می‌شوند. در این میان کافی است که سینماگران حل مناقشه‌های دیرینه و عوارض ناشی از نحیف بودن اقتصاد سینما، بی مهری سیما به سینما، دست‌اندازی هکرهای داخلی و سارقان برون مرزی و … را از پدیده در حال رشد سینما آنلاین مطالبه نکنند و اجازه دهند تا رشد آن در مسیری طبیعی ادامه یابد و به جز امنیت سیستم، ضریب نفوذ آن در جامعه افزایش یابد.