در واقع برای تکمیل مراکز بینایی مغز که بعد از تولد نیز ادامه دارد، لازم است هر دو چشم تصویری شفاف ارائه دهند. در صورتی که به هر علتی تصویر ایجاد شده توسط یک چشم تار باشد، این تکامل مغزی به درستی رخ نداده و در نهایت منجر به تنبلی چشم می‌شود.
در بسیاری از موارد، شناسایی این بیماری دشوار بوده و فقط با انجام تست‌های بینایی قابل تشخیص است. بر همین اساس غربالگری در سنین پایین از اهمیت بالایی دارد، زیرا درمان زودهنگام در این مورد بسیار موثرتر است. درمان‌های معمول برای این بیماری شامل استفاده از عینک یا چسب چشم و در موارد خفیف‌تر، مصرف قطره‌های چشمی است.
در ادامه با تنبلی چشم، عوامل ایجادکننده آن و راه‌های درمانی برای انواع آن آشنا می‌شوید.
تنبلی چشم چیست؟
تنبلی چشم که به آن آمبلیوپی نیز گفته می‌شود، یک بیماری جدی چشمی است که بینایی را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. در این بیماری، بینایی ضعیف یک چشم که در دوران نوزادی یا کودکی ایجاد شده، در صورت عدم درمان و با گذشت زمان بدتر می‌شود.
در واقع تنبلی چشم نوعی اختلال بینایی است که اگر به موقع تشخیص داده شود، می‌تواند به طور کامل درمان شده و در غیر این‌صورت منجر به کم‌بینایی یا نابینایی شود. آمبلیوپی معمولا در یک چشم اتفاق می‌افتد؛ اما این امر قطعی نیست و با توجه به شرایط کودک، امکان دارد هر دو چشم به این عارضه دچار شوند.
تنبلی چشم چگونه بر دید کودکان اثر می‌گذارد؟
چشمان برخی کودکان با آنکه ظاهری سالم دارند اما از دید کافی برخوردار نیستند. رشد و تکمیل مرکز بینایی در مغز از دوران جنینی تا حدود ۱۰ سالگی ادامه دارد، اما حداکثر سرعت رشد آن تا سه سالگی کودک است. در واقع ارتباط مغز و چشم‌ها طی این مدت کامل‌تر شده و عملکرد آن‌ها برای دیدن را تکمیل می‌کند.
در یک کودک مبتلا به تنبلی چشم، یک چشم دارای دید تار و چشم دیگر دارای دید واضح است. مغز در برابر این اختلاف شروع به نادیده گرفتن چشم ضعیف‌تر کرده و فقط از چشم قوی‌تر استفاده می‌کند. در نهایت مغز یاد می‌گیرد که به چشم قوی‌تر تکیه کرده و چشم ضعیف‌تر را رها کند. این تصمیم به بدتر شدن چشم ضعیف‌تر منجر می‌شود و می‌تواند به نابینا شدن آن ختم شود.
چه کسانی بیشتر در خطر ابتلا هستند؟
برخی کودکان بیشتر در خطر ابتلا به تنبلی چشم هستند که این موارد عبارت‌اند از:
سابقه خانوادگی مشکلات چشمی
اختلالات رشدی
زود به دنیا آمدن (زایمان زودهنگام)
جثه کوچک در بدو تولد
چه عواملی باعث تنبلی چشم می‌شوند؟
تنبلی چشم زمانی ایجاد می‌شود که اختلاف بزرگی در توانایی دیدن و فوکوس کردن چشم‌ها وجود داشته باشد. در واقع بیشترین موارد ابتلا، ناشی از وجود دیگر اختلالات چشمی است. بنابراین درمان انواع دیگر اختلال چشمی کودکان که می‌توانند منجر به آمبلیوپی شوند مهم است، زیرا در غیر این صورت، مغز برای دیدن به یک چشم اتکا می‌کند و باعث بدتر شدن وضعیت چشم دیگر می‌شود.
شرایطی که از انواع موارد اختلال چشمی کودکان هستند و ممکن است به تنبلی چشم منجر شوند، عبارت‌اند از:
عیوب انکساری
عیوب انکساری انواعی از اختلال‌های بینایی بوده که با تجویز عینک قابل اصلاح هستند. تنبلی چشم زمانی اتفاق می‌افتد که این عیوب انکساری در یک چشم یا هر دو چشم -درحالی که اختلاف قابل توجهی بین شماره دید دو چشم وجود دارد- وجود داشته باشد و برای اصلاح آن اقدامی صورت نگیرد. تشخیص در این موارد می‌تواند به دلیل ظاهر طبیعی چشم‌ها دشوار باشد.
این شرایط که بر نحوه عبور نور از چشم تاثیر می‌گذارند عبارت‌اند از:
نزدیک‌بینی (Nearsightedness): مشکل برای دیدن دوردست
دوربینی (Farsightedness): مشکل در دید نزدیک
آستیگماتیسم (Astigmatism): قرنیه خمیده
استرابیسم (انحراف چشم)
چشم‌ها باید هم‌محور باشند تا بتوانند به صورت جفت و با هم حرکت کنند، اما گاهی اوقات این‌طور نیست. در مواردی که یک چشم به طور ناهماهنگ به سمت داخل، خارج، بالا یا پایین حرکت کند به آن استرابیسم یا لوچی گفته می‌شود. در این شرایط ممکن است مغز برای بهتر دیدن و فرار از دوبینی، به یک چشم تکیه کند و تنبلی چشم اتفاق بیفتد.
مشکلات ساختاری
گاهی ممکن است وجود یک مشکل ساختاری به تنبلی چشم منجر شود. این مشکلات که معمولا شدیدترین حالت آمبلیوپی را ایجاد می‌کنند، عبارت‌اند از:
آب مروارید، این مشکل باعث کدر شدن عدسی و تاری دید می‌شود
آستیگماتیسم
افتادگی پلک
اسکار یا جای زخم روی قرنیه
منبع:سیو طب