دانستنی‌هایی درباره شپش مو که والدین باید بدانند/درمان قطعی، کچل کردن مو نیست

خبرگزاری سلامت: شپش سر یکی از معضلاتی است که طی چند سال اخیر بین کودکان به ویژه دانش آموزان شایع شده و به نگرانی اصلی مادران تبدیل شده است.

شپش‌ها حشراتی پهن و بدون بال هستند که موهای سر، بدن و ناحیه شانه را آلوده می‌کند. شپش‌ها سه جفت پا دارند که در قسمت قدامی بدن و مستقیما در پشت سر آنها قرار دارد. این پاها به چنگال‌های تیزی ختم شده که برای تغذیه شپش تطابق پیدا کرده‌اند و به شپش امکان می‌دهند مو یا لباس را محکم بگیرد و به آن بچسبد. شپش‌ها به پوست می‌چسبند و از خون انسان تغذیه می‌کنند و روی ساقه موها تخم می‌گذارند.

دکتر محمدعلی نیلفروش زاده، رییس انجمن متخصصین پوست ایران می‌گوید: شپش، حشره‌ای بسیار ریز است که بیشتر در محیط‌های گرم و مرطوب زندگی می‌کند. شش 3 جفت پا و قلاب‌های نیرومندی دارد که به کمک آنها به پوست سر و موها می‌چسبد. این حشره روزانه 10 تخم می‌گذارد و با نیش زدن، 2 تا 3 بار در روز، از خون کف سر تغذیه می‌کند و به همین دلیل زمانی که فرد با شپش مواجه می‌شود، دائم سرش را می‌خاراند. پس یکی از نکاتی که با دقت به آن می‌توانید به وجود شپش، شک کنید، خارش شدید به‌خصوص در نواحی پشت سر و شقیقه‌ها و بالای گوش‌ها است.

وی ادامه می‌دهد: رشک‌ها تخم‌های سفید رنگ، سفت و بیضی شکل شپش‌ها هستند که به ساقه موها می‌چسبند. آلودگی شپشک سر بسیار مسری است و تماس مستقیم، اصلی‌ترین راه سرایت بیماری است. آلودگی موهای سر با شپش در کودکان شایع‌تر است.

شپش‌ها انگل اجباری انسان هستند و روی بدن حیوانات دیگر یا روی اشیا و وسایل منزل نمی‌توانند زنده بمانند. انتقال از طریق وسایل، کلاه، شانه و برس و یا گوشی تلفن همراه شایع است. این آلودگی ممکن است سبب خارش خفیف پشت گردن شود و یا به کلی بدون علت باشد. بیشترین نواحی درگیری ناحیه پشت سر است. خارش در کودکان اغلب شدید است و شب‌ها که شپش‌ها تغذیه می‌کنند، خارش شدیدتر است. ضایعات پوست ناشی از خاراندن ممکن است عفونی شوند و در این صورت، ورم و دلمه روی ضایعات ظاهر و غدد لنفاوی آن ناحیه دچار تورم می‌شود.

رییس مرکز تحقیقات پوست و سلول‌های بنیادی می‌گوید: شپش سر معمولا به شكل فرد به فرد و با تماس سر افراد سرايت پيدا مي‌كند. حدود 30 ثانيه طول مي‌كشد كه يك شپش از يك سر به سر ديگر انتقال پيدا كند. سرايت از طرق ديگر شيوع كمتري دارد مثل كلاه، شانه يا بالش.

شپش سر فقط روي بدن انسان زندگي مي‌كند و در عرض يك يا دو روز دور از سر انسان مي‌ميرد. شپش سر از حيوانات قابل سرايت نيست. هر كسي ممكن است به شپش سر مبتلا شود، فقير يا غني، تميز يا كثيف؛ ولي در بچه‌هاي بين 4 تا 11 سال بيشترين شيوع ديده مي‌شود و در دختران بيش از پسران و در سن شروع مدرسه نيز شايع‌تر است. آلودگی با شپش سر معمولا توسط معلم مدرسه یا مسؤل بهداشت مدرسه تشخیص داده می‌شود.

وی در ادامه سخنانش چنین عنوان می کند: معمولا شپش بالغ را می‌توان تشخیص داد، اما برای اطمینان استفاده از شانه‌های مخصوصی که برای این کار تهیه شده‌اند، مناسب است. ابتدا باید لایه نازکی از مو را از ریشه جدا و از سمت کف سر به سمت نوک موها شانه کرد. اگر شپش وجود داشته باشد، روی شانه قابل مشاهده است. هر شپش برای بالغ شدن از 3 مرحله عبور می‌کند؛ تخم (یا رشک)، نمف (نوزادی که از تخم خارج می‌شود) و بالغ. رشد نمف خود دارای ۳ مرحله است و برای عبور از هر مرحله نمف باید خون خواری کند. وقتی شپش بالغ شد، اگر در مدت ۲۴ ساعت غذا (یا همان خون) به آن نرسد، از بین می‌رود. همچنین اگر به هر دلیلی تخم شپش تا 1 ماه باز نشود دیگر باز نخواهد شد. همان طور که ذکر شد هر شپش روزانه 10 تخم می‌گذارد. تخم ها بعد از 8 تا 10 روز باز می‌شوند و شپش‌های بالغ حدود 4 تا6 هفته عمر می‌کنند. حتی اگر فقط یک شپش به طریقی به سر افراد راه پیدا کند، 4 تا6 هفته عمر کند و روزی 10 تخم بگذارد، بعد از چند هفته چه اتفاقی برای سر می‌افتد؟

بنابراین بهترین کار برای از بین بردن شپش، استفاده از داروهای ضدشپش است که معروف‌ترین و در دسترس‌ترین آنها، شامپوی پرمترین 1 درصد است. برای از بین بردن کامل حشرات باید صبر و حوصله داشت و دوره درمان را کامل کرد.

دکتر نیلفروش زاده می‌گوید: درمان این مشکل معمولا با کمک محلول پرمترین 1% ، پرمترین 5% قابل انجام است. شامپو لیندان نیز یکی از روش‌های درمانی است که باید به مدت 5 دقیقه روی سر باقی بماند و سپس شسته شود که تجویز و بررسی بهبودی حتما باید توسط متخصص پوست انجام شود. تمام داروها را باید پس از 2هفته تکرار کرد. شانه کردن موها توسط یک شانه مخصوص رشک 1 هفته پس از درمان توصیه می‌شود و بهتر است تمام اعضای خانواده درمان شوند. در هر صورت رعایت نکات بهداشتی و استفاده از وسایل بهداشتی فردی و نه به صورت مشترک از انتقال این بیماری جلوگیری می‌کند. شپش مخصوص موی کودکان نیست، اما در کودکان شایع‌تر است؛ زیرا آنها عادت دارند حین بازی سرهایشان را به هم بچسبانند و به هم نزدیک شوند.

طبق گفته وی، تمام وسایلی که فرد یا کودک مخصوصا در 2 روز گذشته با آنها در ارتباط بوده، مثل ملحفه‌ها و بالش و حتی کاناپه و عروسک‌ها، کلاه و روسری و... باید شسته شوند. در صورتی که امکان شستشوی وسایل وجود ندارد، می‌توان آنها را فریز کرد یا وسایل را 24 ساعت در کیسه پلاستیکی دربسته زیر آفتاب قرار داد.

شپش تن و سر اختلافات جزئی دارند. به طور کلی، شپش سر از نظر اندازه کوچکتر، از نظر رنگ تیره‌تر و از نظر پوشش مقاوم‌تر است. در آلودگی‌های شدید، شپش سر روی بدن دیده می‌شود ولی هی‌چگاه شپش تن روی سر دیده نمی‌شود. شپش سر هیچ بیماری‌ای را انتقال نمی‌دهد، اما انواع دیگر می‌توانند عامل بیماری‌هایی مثل تیفوس، تب خندق و تب راجعه باشند.

وقتی شپش در مدرسه رخ می‌دهد

این متخصص پوست، مو و زیبایی در ادامه توضیح می‌دهد: وقتي يک مورد شپش در کلاس کشف شد، تمام دانش آموزان همان کلاس بايد بررسي شوند. برادران و خواهران و اولياءی دانش آموزان مبتلا نيز بايد مورد بررسي قرار گيرند. موارد جديد بايد فورا درمان شوند. وقتي بيش از سه کلاس يک مدرسه درگير باشند، تمام کلاس‌هاي مدرسه بايد از نظر شپش غربالگري شوند. چک کردن موي سر بايد زير نور کافي صورت پذیرد. دانش آموز مبتلا زماني که دوره درمانش تمام شد يا تمام تخم‌ها از موهايش زدوده شد بايد پذيرفته شود. دانش آموز مبتلا بايد به مدت ۱۴ روز مورد بررسي روزانه قرار گيرد ،اعضاي خانواده بايد تا ۱۰ روز موهايشان از نظر ابتلا به شپش  مورد بررسي روزانه قرار گيرد.

برای درمان قطعی شپش باید کچل کرد؟

وی کچل کردن موها را برای درمان قطعی شپش یک باور اشتباه می‌داند و می‌گوید: برای شپش نوع مو، پرپشت یا کم پشت و کوتاه و بلند بودن آن حتی تمیز یا کثیف بودنش مهم نیست، اما داشتن موهای بلند، روند درمان را سخت می‌کند. سابق بر اين تنها راه نجات از دست شپش‌ها، تراشيدن موها از ته بود. اما امروزه شامپوهاى ضد شپش همه جا در دسترس هستند.

کد خبرنگار: 41020